ΚΑΜΙΑ ΚΕΡΚΟΠΟΡΤΑ ΔΕΝ ΑΛΩΣΕ ΤΗΝ ΠΟΛΗ . Η ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ ΑΡΒΕΛΕΡ ΔΙΑΛΥΕΙ ΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ
Η κορυφαία βυζαντινολόγος ιστορικός αναλύει τις συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη την περίοδο, μιλάει για την παρακμή και τον διχασμό στην αυτοκρατορία και γκρεμίζει μύθους
Τρίτη 29 Μαΐου 1453: Μετά από πολιορκία περίπου δύο μηνών η Κωνσταντινούπολη πέφτει. Ο Μώαμεθ ο Β’, με στρατό 150.000 ατόμων, καταφέρνει να αλώσει τη Βασιλεύουσα (είχε φτάσει μπροστά στα τείχη της στις 5 Απριλίου) και ουσιαστικά να βάλει την ταφόπλακα σε αυτό που εμείς σήμερα γνωρίζουμε ως Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Ποιες ήταν όμως οι συνθήκες που οδήγησαν στην παρακμή και στην Άλωση που σήμανε και τη διάλυση του Βυζαντίου; Ποιο ήταν το κλίμα που επικρατούσε μέσα στον Πόλη τον καιρό της πολιορκίας και ποιοι είναι οι μύθοι που έχουν επικρατήσει γύρω από τα γεγονότα της 29ης Μαΐου 1453; Η κορυφαία βυζαντινολόγος ιστορικός, Έλενη Γλύκατζη-Αρβελέρ είναι η πλέον αρμόδια για να δώσει απαντήσεις.
“Το όνομα Βυζάντιο δεν είναι το σωστό όνομα. Οι Βυζαντινοί δεν ονόμασαν ποτέ τον εαυτό τους έτσι. Ρωμαίοι ήταν πάντα. Πάντοτε Ρωμιοί, πάντοτε Ρωμαίοι, πάντα Αυτοκράτορας και Βασιλεύς Ρωμαίων. Γιατί το Βυζάντιο δεν είναι παρά ο κληρονόμος, ο διάδοχος, ο οργανικός συνεχιστής της μεγάλης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στα αρχεία της ιστορίας δεν θα βρούμε ληξιαρχική πράξη της γέννησης του Βυζαντίου γιατί ακριβώς είναι συνέχεια της Ρώμης, οργανική συνέχεια της Ρώμης”, τονίζει σε τηλεοπτική της συνέντευξη και συνεχίζει: “Ίσως θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί εμείς οι Έλληνες, εμείς οι Ρωμιοί έλεγα, γιατί μιλάμε για Βυζάντιο. Της μεγαρικής αποικίας με αυτό το όνομα πάνω στα ερείπια της οποίας ο Κωνσταντίνος έχτισε την Πόλη.
Οι Καθολικοί δεν θέλησαν ποτέ να αναγνωρίσουν το σχισματικό Βυζάντιο ως την πραγματική συνέχεια της Ρώμης, γιατί για αυτούς η Ρώμη είναι το κέντρο του κόσμου, η έδρα του Πάπα, ο ευγενής τίτλος. Πώς θα μοιραστούν αυτό τον τίτλο με τους σχισματικούς Ορθόδοξους της Ανατολικής Ρώμης, της δεύτερης Ρώμης, της Κωνσταντινούπολης. Αυτοί (οι Καθολικοί) τον 16ο αιώνα στο Παρίσι, ονόμασαν για πρώτη φορά τα ελληνικά έργα εκείνη της εποχής, βυζαντινά έργα. Έκτοτε τα ονομάζουμε κι εμείς έτσι μολονότι ξεχάσαμε με αυτό τον τίτλο ότι έπρεπε να λέμε και να διαλαλούμε ότι το Βυζάντιο είναι η χιλιόχρονη, παγκόσμια αυτοκρατορία του μεσαιωνικού Ελληνισμού, συνέχεια της ελληνικής παράδοσης. Αυτής της αυτοκρατορίας είμαστε οι γόνοι. αυτής της θρησκείας είμαστε πιστοί. Εμείς είμαστε οι συνεχιστές και της ρωμαϊκής και της ελληνικής και της χριστιανικής παράδοσης. Είμαστε η οργανική, η ζωντανή συνέχεια αυτού που λέμε Βυζάντιο, ενώ έπρεπε να το πούμε Ρώμη, τη δεύτερη Ρώμη. Και ο όρος Ρωμιοσύνη ας μην το ξεχνάμε είναι τίτλος τιμής και όχι ένας παρακατιανός τίτλος όπως θέλησαν κάποτε να πουν οι αρχαιόπληκτοι μόνο Έλληνες. Την αποφράδα ημέρα ο τελευταίος αυτοκράτορας πεθαίνει στις επάλξεις, η Πόλις έπεσε αλλά η Ρωμανία, το Βυζάντιο δηλαδή, η ρωμαϊκή ψυχή, η ελληνική ψυχή, η Ρωμανία κι αν πέθανε ανθεί και φέρει κι άλλο, λέει το ποντιακό άσμα”.
Στο βιβλίο της “Γιατί το Βυζάντιο” γράφει για τη σχέση του Βυζαντίου με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο: “Αδιάσπαστος κρίκος το Βυζάντιο ανάμεσα στον αρχαίο (στον ελληνιστικό κυρίως ελληνισμό) και στο σύγχρονο, η ιστορία του εξηγεί την ειδοποιό ψυχοσύνθεση των Νεοελλήνων και καθορίζει τη σχέση τους με την Ευρώπη και τα Βαλκάνια, υπαγορεύοντας, υπόγεια έστω και λάθρα, τη διαχείριση, από την πολιτεία, αλλά και από τους απλούς πολίτες, του «ένδοξου» παρελθόντος. Ξένο βέβαια τελείως το βυζαντινό επίτευγμα από την κυρίαρχη πεποίθηση ότι το Βυζάντιο αποτέλεσε ένα χιλιόχρονο θεοκρατικό σκοταδιστικό σχήμα, πλήρες από ανατολικό δεσποτισμό. Παρεξηγημένο λοιπόν το Βυζάντιο… Παρεξηγημένο ιδιαίτερα όταν το συγκρίνουν με το αρχαιοελληνικό μεγαλείο, έστω και αν αναγνωρίζεται έτσι η ιστορική συνέχεια του ελληνισμού. Παρεξηγημένα τα πνευματικά του ενδιαφέροντα και οι διανοούμενοί του, που προέρχονται αποκλειστικά σχεδόν από τις εκκλησιαστικές τάξεις. Χαρακτηριστικά θα πω εδώ ότι ενώ η αρχαιοελληνική γλώσσα έδωσε τα ονόματα των επιστημών (και ιδιαίτερα της φιλοσοφίας αλλά και του θεάτρου) καθώς και τους αντικειμένου τους σε όλες σχεδόν τις νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, το Βυζάντιο κληροδότησε γλωσσικά στην Ευρώπη όρους που σχετίζονται σχεδόν όλοι με τις ιδεολογίες, με τη θρησκεία και την εκκλησιαστική πρακτική. Αναφέρω ως παράδειγμα τους όρους: ορθοδοξία, καθολικός, κοιμητήριο, αίρεση και αιρετικός, ιεραρχία και εικονοκλάστης, λέξεις που τόσο χρησιμοποιούν οι νέοι της εποχής μας, αυτοί που αρνούνται την όποια αυθεντία”.
«Η Πόλη είναι πλέον μικρή»
Για την κατάσταση που επικρατεί στην Κωνσταντινούπολη λίγο πριν την Άλωση αναφέρει συνέντευξη της που είχε παραχωρήσει στα “Νέα”: «Βρισκόμαστε στα μέσα του 15ου αιώνα, γύρω στο 1450. Η Πόλη είναι μια μικρή πόλη πια- έχει δεν έχει 70.000 κατοίκους, όταν άλλοτε είχε περάσει το μισό εκατομμύριο. Η Πόλη έχει αποδεκατιστεί από την πανώλη και τις αλλεπάλληλες πολιορκίες των Τούρκων. Αλλά και από τις διαμάχες των Δυτικών, αφού οι προστριβές Γενοβέζων και Βενετσιάνων γίνονταν στο λιμάνι της μέσα. Υπήρχε και μια τάση ανεξαρτητοποίησης των λίγων χωρών που παρέμεναν ελεύθερες- όχι μόνο του Μυστρά που παρεμπιπτόντως έπεσε το 1460, επίσης στις 29 Μαΐου! Η κατάσταση ήταν μιας ανασφάλειας γενικής».
Η ιστορικός τονίζει πως μέσα στην Πόλη το κλίμα ήταν εμφυλιακό: «Υπήρχε μια μεγάλη ενωτική και ανθενωτική διαμάχη, υπέρ και εναντίον της Ένωσης των Εκκλησιών. Οι αντίθετοι στην Ενωση συμμαχούσαν και με τους Τούρκους και ήταν οι λεγόμενες παρά φύσιν συμμαχίες. Οι υπέρμαχοι της Ενωσης διακήρυσσαν: “Οταν οι δύο Ρώμες ήταν ενωμένες διαφεντεύαμε τον κόσμο. Όταν διχάστηκαν, χάσαμε τα πρωτεία”. Με αυτή την έννοια η πραγματική πτώση της Πόλης χρονολογείται από το 1204 και μετά. Η ανθενωτική διαμάχη πήρε μάλιστα τεράστιες διαστάσεις μετά το 1438 και τη Σύνοδο της Φερράρας. Εκεί ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Η΄ ξεσήκωσε την Εκκλησία σε μια τελευταία προσπάθεια Ένωσης, αλλά ενώ η διανόηση ήθελε να είναι αναγεννησιακή, η Εκκλησία παρέμενε προσηλωμένη στα πάτρια κατά τρόπο φανατικό, αν όχι τίποτα παραπάνω».
Συνεχίζοντας τονίζει πως στην παρακμή της αυτοκρατορίας και της Πόλης είχαν συμβάλει και οι δεισιδαιμονίες. «Υπήρχε όμως ακόμη ένας παράγοντας παρακμής. Ήταν η γενική δεισιδαιμονία που τρεφόταν από τις προφητείες. Ήδη από τον 6ο αιώνα υπήρχαν προφητείες, τότε ήταν όμως αισιόδοξες. Τώρα προφήτευαν το τέλος της Πόλης και μαζί το τέλος του κόσμου και της Ιστορίας. Αυτό ήταν, λοιπόν, το κλίμα στην Κωνσταντινούπολη της εποχής. Δεισιδαιμονία, διχόνοια, φτώχεια, κακομοιριά. Οι Βυζαντινοί ζούσαν σε μια πόλη ερημωμένη. Και στα ανάκτορα του Πορφυρογέννητου πολύ λίγα δωμάτια χρησιμοποιούνταν. Όπως λέει και ο Παλαμάς στον “Δωδεκάλογο του Γύφτου”: “Και ήταν οι καιροί που η Πόλη/ πόρνη σε μετάνοιες ξενυχτούσε/ και τα χέρια της δεμένα τα κρατούσε/ και καρτέραγ΄ ένα μακελάρη (…) Και καρτέραγε τον Τούρκο να την πάρει”» αναφέρει.
«Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν μπορούσε να σταθεί μόνη της όρθια»
Η Έλενη Γλύκατζη-Αρβελέρ τονίζει ότι η Πόλη θα μπορούσε να είχε πέσει στα χέρια των Τούρκων πολύ νωρίτερα: «Ο λόγος που δεν έγινε αυτό και ανάσανε για πενήντα χρόνια ήταν ότι ο Βαγιαζίτ έπεσε στα χέρια των Μογγόλων. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν μπορούσε να σταθεί μόνη της όρθια. Ο Μανουήλ έτρεχε να δει τους Καρόλους, ο Ιωάννης πήγε στη Φερράρα. Είναι η εποχή των επαιτών αυτοκρατόρων. Πήγαιναν επαίτες στη Δύση, έστω και αν τους δέχονταν εκεί με τιμές και δόξες. Κάτι που συνήθως οι Έλληνες δεν δέχονται είναι ότι ο Πάπας προσπάθησε να βοηθήσει. Διέθεσε τις ιντουλγκέντσιες- τα επί πληρωμή συγχωροχάρτια- του 1450, που ως ιντουλγκέντσιες Ιωβηλαίου ήταν πιο προσοδοφόρες, στον πόλεμο κατά των Τούρκων. Άλλο αν αυτό δεν ήταν αποτελεσματικό, αφού έδωσε τα χρήματα στους Αραγωνέζους που τα χρησιμοποίησαν για δικούς τους σκοπούς».
Τι λέει όμως για περί προδοσίας της Πόλης από τη Δύση; «Πολλοί λένε ότι η Δύση δεν βοήθησε. Όταν όμως μιλάμε για Δύση τι εννοούμε; Οι Βυζαντινοί ήταν όλη η Ανατολή. Η Δύση ήταν πολυδιασπασμένη και ο Πάπας είχε ένα σχίσμα στην πλάτη του και την Ανατολική Εκκλησία εναντίον του. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν ο Παλαιολόγος πολεμάει τους Τούρκους μαζί με τον απεσταλμένο του Πάπα, Ισίδωρο του Κιέβου, και τους Γενοβέζους, ο Γεννάδιος- ο Γεώργιος Σχολάριος, πρώτος Πατριάρχης μετά την Άλωση τοιχοκολλούσε ανάθεμα εναντίον του Παλαιολόγου. Και επίσης: μετά την πτώση της Πόλης, οι Δυτικοί έτρεμαν. Όταν ανέλαβε Πάπας ο Ένιο Σίβλιο Πικολομίνι, δηλαδή ο Πίος Β΄, έγραψε μια πραγματεία για την Άλωση στην οποία μιλούσε για καταστροφή της Χριστιανοσύνης. Αντίθετα οι Ρώσοι, που είναι μάλιστα φανατικοί ανθενωτικοί, δεν γράφουν σχεδόν τίποτα για την πτώση της Πόλης. Πέρασαν χρόνια για να αρχίσουν οι σλαβικοί θρήνοι. Εκείνοι που θρήνησαν από την αρχή για την Πόλη είναι στην Τραπεζούντα. “Πάρθεν η Πόλη, πάρθεν η Ρωμανία”, έλεγαν» τονίζει.
Η κορυφαία βυζαντινολόγος τονίζει ότι το Ρούμελι Χισάρ, το κάστρο που έχτισε ο Μωάμεθ το 1452 για να ελέγχει το πέρασμα ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και τη Θάλασσα του Μαρμαρά, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην έκβαση της πολιορκίας. «Διούλκησε και τον στόλο περνώντας τα πλοία του στον Κεράτιο. Από την άλλη πλευρά, μόνο 3-4 πλοία γενοβέζικα πέρασαν και αυτά για να φέρουν τροφή στους πολιορκημένους» λέει και προσθέτει πως φυσικά κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει τον τεράστιο στρατό του Μωάμεθ: «Ο Μωάμεθ είχε μαζέψει Σέρβους, Αλβανούς, Τούρκους. Απέναντι στους τουλάχιστον 100.000 άντρες του- μερικοί μιλούν για 120.000, άλλοι τους ανεβάζουν σε 200.000- αντιπαρατάσσονταν περίπου 4.500 άνθρωποι το πολύ, μαζί με τους ξένους. Και πολλοί ήταν παιδιά και γυναίκες που πολεμούσαν με αγκωνάρια. Μεγάλη ήταν η βοήθεια των Γενοβέζων, αλλά όταν σκοτώθηκε ο Τζουστινιάνι έχασαν το ηθικό τους και υποχώρησαν. Όσοι πολέμησαν, πάντως, πολέμησαν ηρωικά. Οταν ο Μωάμεθ έστειλε αποκρισάριο στον Παλαιολόγο ζητώντας του να παραδώσει την Πόλη, πήρε την απάντηση ότι η Πόλη δεν είναι δικό του πράγμα και πως “με τη δική μας θέληση αποφασίσαμε να πεθάνουμε”. Ακόμη και ο περίφημος Νοταράς που είχε τρεις υπηκοότητες και όλη του την περιουσία στο εξωτερικό, και που είπε ότι είναι καλύτερο το τουρκικό καφτάνι από τη λατινική τιάρα, πολέμησε και εν τέλει εκτελέστηκε από τους Τούρκους. Και πρέπει να πούμε και για τον Μωάμεθ, που συνηθίζουμε να τον ταυτίζουμε με τη βαρβαρότητα, ότι δεν ήταν βάρβαρος ή δεν ήταν μόνο βάρβαρος. Ήταν από τους μεγαλύτερους μεταρρυθμιστές της Τουρκίας. Ήξερε τι ήθελε και πώς να το κάνει».
«Ο Γεννάδιος έχει τοιχοκολλήσει ανάθεμα για τον Κωνσταντίνο»
Η Ελένη Γλύκαντζη Αρβελέρ δίνει μια εικόνα των τελευταίων στιγμών της Πόλης τονίζοντας: “29 Μαΐου μετά από μια μεγάλη πολιορκία. Ο Κωνσταντινός ο 11ος επάνω στις επάλξεις της Πύλης του Ρωμανού. Έχει δίπλα του τον Τζουστινιάνι ο οποίος είναι Γενοβέζος. Ο Τζουστινιάνι έχει μαζί του 800 περίπου Γενοβέζους στρατιώτες, καθολικούς. Δίπλα τους ο Ισίδωρος του Κιέβου, μητροπολίτης της ουκρανικής πόλης, Έλληνας ο οποίος όμως αποδέχεται τα πρωτεία του Πάπα. Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος ΧΙ έχει κάνει πριν λίγες μέρες ενωτική λειτουργία στην Αγια Σοφιά. Τι κάνουν οι ανθενωτικοί; Δηλαδή όλοι οι καλόγεροι της πόλης εκείνη την εποχή. Ο Γεννάδιος, ο οποίος γίνεται μετά Πατριάρχης από τον Μωάμεθ έχει τοιχοκολλήσει ανάθεμα εναντίον του Κωνσταντίνου στο κελί του. Όταν μπαίνουν οι Οθωμανοί, όταν έχουν περάσει πλέον όλα τα πλοία τους, όταν όλα είναι ανοιχτά είναι η γιορτή της Αγίας Θεοδοσίας. Όταν βγαίνουν οι Χριστιανοί από τη λειτουργία της Αγίας πέφτουν πάνω στα στρατεύματα των Οθωμανών που έχουν μπει πλέον μέσα στην πόλη.
Οι Οθωμανοί έχουν τρεις μέρες για να κάνουν πλιάτσικο στην Πόλη και ψάχνουν μέσα στα σπίτια που είναι κρυμμένοι οι στρατιώτες γιατί δεν μπορούν να φανταστούν ότι ήταν τόσο λίγοι αυτοί που αντιστάθηκαν σε περίπου 150.000 στρατό. Η Κερκόπορτα να λέμε ότι είναι ένα σύμβολο. Το θέμα εδώ είναι ότι οι Χριστιανοί μέσα στην πόλη ήταν διχασμένοι, όπως πάντα οι Έλληνες, σε Ενωτικούς και Ανθενωτικούς. Οι μεν έλεγαν μόνο όταν οι δύο Ρώμες ήταν ενωμένες κυριαρχούσαμε στον κόσμο. Δηλαδή η παλιά με την καινούργια άρα και τα πρωτεία του Παπά. Οι δε Ανθενωτικοί έλεγαν αυτό που ζήσαμε το 1204 από τους Δυτικούς να μην το ξαναζήσουμε. Οπότε λέει ο Νοταράς, προτιμώ να δω καφτάνι Τούρκου μέσα στην Πόλη παρά τιάρα λατινική. Οπότε με τέτοια συναισθήματα πώς θέλατε να αντιμετωπίσουμε τον στρατό των Τούρκων, 150.000 με Αλβανούς και Σέρβους ακόμα μαζί τους”.
«Μόνο συμβολική η ιστορία της Κερκόπορτας»
Αναφορικά με την ιστορία της Κερκόπορτας η ιστορικός ξεκαθαρίζει πως πρέπει να την αντιμετωπίζουν μόνο ως κάτι συμβολικό και σε καμία περίπτωση τον λόγο της πτώσης της Πόλης. «Ανοιγμένη ή ξεχασμένη. Αστεία πράγματα. Ήταν χιλιάδες έξω, τα καράβια τους στον Κεράτιο, οι Γενοβέζοι έφευγαν. Τι να πεις για την Κερκόπορτα; Σε συμβολικό επίπεδο μόνο μπορείς κάτι να πεις. Αλλά είναι σαν να λέμε ότι αντί να σκοτώνονταν τρεις Τούρκοι κατά την είσοδό τους στην Πόλη, θα σκοτώνονταν δέκα αν η πόρτα ήταν κλειστή. Και λοιπόν; Αφού είχαν ανεβάσει σκάλες και έμπαιναν από όπου ήθελαν», αναφέρει.
Η ιστορικός αναφέρεται και στο διάστημα μετά την Άλωση και τις σχέσεις που ανέπτυξε η, υπό τον Γεννάδιο, Εκκλησία με τον Μωάμεθ. «Ο Μωάμεθ έδωσε το πατριαρχικό αξίωμα στον Γεννάδιο Σχολάριο, ορίζοντάς τον αμέσως αρχηγό του Μιλιέτ, δηλαδή όλων των ορθοδόξων. Κάπως έτσι ξέρουμε γιατί η Εκκλησία κράτησε όλα τα κτήματά της και η αυτοκρατορία τα έχασε. Κάπως έτσι φτάσαμε και στα βατοπεδινά βακούφια. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε, σε αντίθεση με άλλες συμπεριφορές της πολιτείας, ότι όταν ο Μανουήλ Παλαιολόγος είναι στη Θεσσαλονίκη και υπάρχει κίνδυνος καταστροφής, δημεύει όλα τα κτήματα του Αθω. Και ότι ο Κομνηνός δημεύει όλη την εκκλησιαστική περιουσία για να αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους. Σε όλη τη διαμάχη των ανθενωτικών οι καλόγεροι στα μοναστήρια της Πόλης και του Αθω ήταν πρώτοι. Είναι πολλοί και δεν πολεμούν. Αντίθετα με τους δυτικούς μοναχούς που μπορούν να φέρουν όπλα, οι ορθόδοξοι δεν μπορούν», σημειώνει η Ελληνίδα βυζαντινολόγος.
«Το Βυζάντιο είναι η ελληνική γλώσσα και η ορθοδοξία»
Κλείνοντας παραθέτουμε ένα απόσπασμα από διαδικτυακή συνέντευξη της ιστορικού αναφορικά με τη σημασία του Βυζαντίου σήμερα: «Το Βυζάντιο είναι η ελληνική γλώσσα και η ορθοδοξία, δηλαδή τα δύο βασικά συστατικά της ελληνοσύνης. Βέβαια το Βυζάντιο ήταν μια πολυεθνική αυτοκρατορία, αλλά ήταν μια αυτοκρατορία ελληνόφωνη. Το ότι το Βυζάντιο ήταν ελληνόφωνο έσωσε όλον τον ελληνικό πολιτισμό. Το Βυζάντιο είναι ελληνόφωνο από τον 7ο αιώνα. Είμαστε όμως οι μόνοι που δεν ελευθερώσαμε την κοιτίδα του γένους, την Κωνσταντινούπολη, και κάναμε πρωτεύουσα ένα λασποχώρι, όπως ήταν το 1830 η Αθήνα, ένα λασποχώρι με μερικές χιλιάδες σπίτια, από τα οποία πάρα πολλά ήταν χωρίς στέγη. Για να μην πούμε ότι η Αθήνα ήταν τότε αλβανοκρατούμενη, πράγμα που δεν έχει καμία σημασία, αλλά το λέω επίτηδες για τους εθνικίζοντες. Το ότι από μια ελληνόφωνη αυτοκρατορία φτάσαμε ύστερα από 400 χρόνια σκλαβιάς σε ένα πολιτικό μόρφωμα, το ελληνικό κράτος, το οποίο είναι “δευτερεύον”, για να μην πω τίποτε χειρότερο, αυτό δημιουργεί ένα είδος συμπλέγματος. Σημασία έχει ότι από το λασποχώρι φτάσαμε απευθείας στον Περικλή, βάζοντας σε παρένθεση χίλια χρόνια της μόνης ελληνόφωνης αυτοκρατορίας. Το Βυζάντιο παραμένει μέχρι σήμερα ζωντανό. Πάμε στην εκκλησία. Τι ακούμε; “Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια” ή “αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού”. Γυρνάμε στο σπίτι. Ο μπαμπάς λέγεται Παναγιώτης, η μάνα Βασιλική, υπάρχει το εικονοστάσι. Χρησιμοποιούμε βυζαντινές παροιμίες. Λέμε “έφαγε τον περίδρομο” επειδή το πινάκιο, το βαθύ πιάτο των Βυζαντινών, είχε γύρω γύρω ένα περιθώριο όπου ξεχείλιζε το φαγητό. ΄Η λέμε “τα παίζει στα δάχτυλα”, επειδή ακριβώς οι Βυζαντινοί μετρούσαν τα πάντα. Είναι μια οργανική συνέχεια που εκφράζεται με τη λέξη ρωμιοσύνη. Αυτή η οργανική συνέχεια δεν είναι άλλη από τη ρωμιοσύνη…».
Πως θα είναι πραγματικά ο κόσμος στο μέλλον;
Είναι προφανές πως ο κόσμος γύρω μας αλλάζει, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με την καθημερινότητα. Οι εταιρείες πραγματοποιούν μελλοντικές επενδύσεις σε τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη, το ίντερνετ των πραγμάτων, φέρνοντας μία τεχνολογική επανάσταση στην ζωή όλων μας. Αυτές οι τεχνολογίες θα αναπτυχθούν ραγδαία τα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια, μέσα από αλλαγές στην κοινωνία και την συμπεριφορά των ανθρώπων. Αυτή η μεταμόρφωση της ανθρωπότητας θα είναι πολύπλοκη και δύσκολη, και για πολλούς τρομακτική.
Όμως η αλήθεια είναι πως τα σημάδια δείχνουν πως το μέλλον θα αλλάξει εντελώς τον άνθρωπο, αφού η κοινωνία θα έρθει αντιμέτωπη με τον Μετανθρωπισμό, για τον οποίο έχουμε μιλήσει εκτενώς σε προηγούμενo άρθρo – βίντεο. Πως θα αλλάξει όμως η ζωή και ο άνθρωπος πρακτικά; Πως θα είναι ο κόσμος στο μέλλον ή σε δέκα και παραπάνω χρόνια;
Για να καταλάβουμε τις αλλαγές που έρχονται, θα πρέπει να δούμε τρεις χαρακτηριστικούς τομείς που θα διαμορφωθούν μελλοντικά: Αυτοί είναι το σώμα μας, η σκέψη μας και η συμπεριφορά μας. Έτσι σε αυτό το άρθρο θα δούμε με απλά λόγια κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα και αλλαγές που θα προκύψουν ατομικά, στην κοινωνία, στις δουλειές μας αλλά και στον τρόπο που θα κυβερνούν τον κόσμο στο μέλλον.
Ο κόσμος στο μέλλον: Οι αλλαγές στο ανθρώπινο σώμα
Τα επόμενα χρόνια θα αναπτυχθούν μία σειρά από τροποποιήσεις στο ανθρώπινο σώμα που από την μία πλευρά θα επιτρέψουν στον άνθρωπο του μέλλοντος να είναι πιο έξυπνος, δυνατός και ικανότερος από τον άνθρωπο του σήμερα.
Τα Wearables, τα εξαρτήματα δηλαδή που φοράμε σήμερα θα υπάρχουν μελλοντικά μέσα στο σώμα μας και όχι πάνω του. Ίσως για παράδειγμα να αναπτυχθούν φακοί επαφής που θα έχουν την δυνατότητα εγγραφής βίντεο ή φωτογραφιών, ενσωματωμένα ακουστικά που θα μεταφράζουν αυτόματα και θα μας επιτρέπουν την επικοινωνία οπουδήποτε στον κόσμο, ή εξωσκελετούς που θα αυξάνουν την φυσική μας δύναμη.
Θα δούμε την ραγδαία αύξηση των εμφυτευμάτων που θα κάνουν τα πάντα αυτόματα, όπως την εισαγωγή κωδικών ή την πληρωμή μιας συναλλαγής με ένα απλό κούνημα του χεριού μας. Η πιο ισχυρή αλλαγή στο σώμα μας όμως θα έρθει μέσα από την βιολογική αλλαγή που θα προκύψει από την τεχνολογία διαμόρφωσης γονιδίων, που ίσως βοηθήσει στην εξάλειψη των κληρονομικών ασθενειών. Όμως αυτές οι μεταμορφώσεις στο ανθρώπινο σώμα θα επιτρέψουν την καταγραφή όλων όσων κάνουμε στη ζωή μας και ίσως τον απόλυτο έλεγχο μας.
Είναι σχεδόν βέβαιο επίσης πως θα υπάρξουν επιπλοκές και διακρίσεις στον επαγγελματικό τομέα, αφού ίσως οι άνθρωποι με ενσωματωμένη τεχνολογία να έχουν πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων, αφού θεωρητικά θα έχουν αποκτήσει περισσότερες ικανότητες από ένα απλό φυσιολογικό άνθρωπο. Θα φέρει επίσης μεγαλύτερη οικονομική ανισότητα, αφού οι περισσότεροι ίσως δεν θα διαθετουν χρήματα για τέτοιες τροποποιήσεις, ακόμη και αν το θελήσουν.
Ο κόσμος στο μέλλον: Το μυαλό μας θα αλλάξει
Σήμερα χειριζόμαστε τον γραπτό ή τον προφορικό λόγο για να επικοινωνήσουμε. Όταν επικοινωνούμε με τους υπολογιστές ή τις συσκευές μας, βασιζόμαστε στην γρήγορη πληκτρολόγηση. Οι συσκευές διεπαφής του εγκεφάλου μας με τις συσκευές, θα αλλάξουν τα πάντα, επιτρέποντας την χρήση της σκέψης για όλες τις δραστηριότητές μας.
Ούτως η άλλως ήδη αναπτύσσονται τεχνολογίες που αποκαλούνται BMI και επιτρέπουν την διεπαφή εγκεφάλου – υπολογιστή από εταιρείες όπως η Neuralink του Elon Musk, ή το facebook και η Υπηρεσία Έρευνας Προηγµένων Αµυντικών Προγραµµάτων των Η.Π.Α, η γνωστή και ως DARPA. Αυτές οι συσκευές έχουν ως στόχο να αλλάξουν δραματικά τον τρόπο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων αλλά και μεταξύ του ανθρώπου με την τεχνολογία.
Φανταστείτε όμως τα μειονεκτήματα σε μία τέτοια προοπτική, αφού αν συνδέσουμε τον εγκέφαλό μας με τις συσκευές και χρησιμοποιούμε τη σκέψη μας για να τον λειτουργήσουμε, ίσως τότε κάθε σκέψη να χαρτογραφείται και να καταγράφεται, προβλέποντας όλα όσα σκεφτόμαστε, ή θέλουμε να κάνουμε στο μέλλον, χάνοντας έτσι ακόμα και την ελευθερία των σκέψεών μας.
Ο κόσμος στο μέλλον : Η εικονική πραγματικότητα
Η εικονική πραγματικότητα μελλοντικά θα παίξει τεράστιο ρόλο στην κοινωνία του 2030, θετικά και αρνητικά. Η τεχνολογία αυτή θα επιτρέψει στον άνθρωπο του μέλλοντος να καταλάβει έννοιες και καταστάσεις χωρίς να χρειαστεί να τις ζήσει στην πραγματικότητα, όπως τα βάσανα ενός άστεγου, ενός ασθενούς με ανίατη ασθένεια κλπ. Μία ακόμα χρήση θα μπορούσε να είναι η προβολή της μελλοντικής ζωής ενός ανθρώπου βάση των αποφάσεων που παίρνει τώρα, ώστε να βελτιώσει τη ζωή του χωρίς να χρειαστεί να πραγματοποιήσει τα λάθη που θα του υποδείξει η εικονική πραγματικότητα.
Φανταστείτε όμως και μία ζωή κατά την οποία η εικονική πραγματικότητα σιγά σιγά θα αντικαθιστά την πραγματική καθημερινότητα. Μελλοντικά, κάθε εμπειρία θα μπορεί να αποκτηθεί μέσα από αυτή την τεχνολογία, χωρίς καν να χρειαστεί να βγεις από το σπίτι σου, και έτσι ο εθισμός σε αυτή και τυχόν μελλοντικοί περιορισμοί, ίσως κάνουν την εικονική πραγματικότητα μία ουσιαστική φυλακή για την ανθρώπινη αλληλεπίδραση και εμπειρία, ανάλογα με την χρήση που θα επιλέξει ο καθένας να κάνει, όπως έχουμε συζητήσει και σε προηγούμενο επεισόδιο.
Ο κόσμος στο μέλλον : Όλα θα παρακολουθούνται και θα αλλάζουν από τα συναισθήματά μας
Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει διαπιστώσει πως αν συζητήσει κάτι με ένα φίλο, η αν αναζητήσει κάτι στο google, τότε όλες οι πλατφόρμες social media θα του σερβίρουν και τις ανάλογες διαφημίσεις. Αυτό υποδεικνύει την σαφή παρακολούθηση μέσα από τις συσκευές που προκύπτουν από τις συζητήσεις που κάνουμε, και ακόμα βασικότερα από τα αποθηκευμένα cookies των συσκευών μας.
Μελλοντικά αυτή η πρακτική θα εξαπλωθεί σε κάθε στιγμή της ζωής μας με την χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Ήδη καταγράφονται οι τοποθεσίες και τα καταστήματα που έχουμε επισκεφθεί, όμως μελλοντικά οι διαφημιστές και ποιος ξέρει ποιος άλλος, θα μπορούν να χρησιμοποιούν φιλτρα συναισθήματος που θα βασίζονται στην καθημερινή μας δραστηριότητα ώστε να αλλάζει το ύφος στο μήνυμα της διαφήμισης, ανάλογα με όσα αισθανόμαστε κάθε στιγμή.
Αυτή η αλλαγή θα έρθει και στα σπίτια μας, αφου ήδη οι έξυπνες συσκευές μπορούν να διακρίνουν την διάθεσή μας και να αλλάξουν το φωτισμό στο σαλόνι μας ή την μουσική που θα παίξει. Ίσως μελλοντικά να δούμε την τεχνητή νοημοσύνη να επηρεάζει αποφάσεις ζωής, ή καριέρας, παρέχοντας οδηγίες στους ανθρώπους που θα βασίζονται στις αδυναμίες μας.
Αυτό φυσικά ίσως παρέχει ευκαιρίες σε κάποιους, αλλά ίσως κάνει την ανθρώπινη ελεύθερη βούληση και επιθυμία πολύ λιγότερο σημαντική στο μέλλον, σε σχέση με τις προτροπές της τεχνητής νοημοσύνης ή κάποιου αλγόριθμου για την πορεία της ζωής μας.
Η εργασία θα αλλάξει
Ήδη βρισκόμαστε στα πρόθυρα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης που θα φέρει την αυτοματοποίηση σε πολλούς τομείς της ζωής μας, και οι δουλειές μας δεν θα μπορούσαν να ξεφύγουν από αυτή την μεγάλη αλλαγή. Μπορούμε πλέον να παρατηρήσουμε τις αλλαγές αυτές, αφού για παράδειγμα οι τράπεζες κλείνουν τα υποκαταστήματά τους, με συνέπεια τις απώλειες θέσεων εργασίας, αφού πλέον όλα γίνονται μέσω μιας εφαρμογής.
Αυτό βέβαια έχει και την θετική του πλευρά, αφού όλα γίνονται ευκολότερα και χωρίς κόπο για τον καταναλωτή. Στο μέλλον όμως η τεχνητή νοημοσύνη και οι αλγόριθμοι θα αντικαταστήσουν σταδιακά πολλές θέσεις εργασίας και θα ανέβουν στην σκάλα της ιεραρχίας, αφού πολλοί πιστεύουν πως θα υπάρχει ακόμα και σε διοικητικές θέσεις ως το 2026, σύμφωνα με ειδικούς.
Υπάρχει ακόμα το σενάριο που λέει πως η τεχνολογία αυτή θα διεγείρει νευρολογικά μέσω συσκευών τους εργαζόμενους ώστε να αποδίδουν καλύτερα, ενώ θα ελέγχουν μονίμως την αποδοτικότητά τους.
Πως θα είναι η ανθρωπότητα στο μέλλον;
Καθώς αυτές οι τεχνολογίες θα εδραιώνονται στο σώμα, την σκέψη και την συμπεριφορά μας, η κοινωνία θα βρεθεί σε ένα τεράστιο φιλοσοφικό ερώτημα σχετικά με το μέλλον της ανθρωπότητας. Τι είναι τελικά αυτό που θέλουμε; Το χρήμα; Η επιτυχία; η ευτυχία, η ευκολία; η ποιότητα της ζωής ή κάτι εντελώς διαφορετικό; Όταν το μέλλον γίνει παρόν και οι τεχνολογίες αυτές διαμορφώσουν τελείως τις ζωές μας, τότε θα χρειαστεί να καταλάβουμε τις αξίες που ο κάθε άνθρωπος ξεχωριστά έχει μέσα του. Θέλουμε να γίνουμε υπεράνθρωποι; ή απλα να εκμεταλλευτούμε την τεχνολογία προς όφελός μας ώστε να κάνουμε την πραγματικότητα ακόμα καλύτερη για όλους; Εσείς τι πιστεύετε; Πως θα έχει διαμορφωθεί ο κόσμος στο μέλλον;
Η ΚΡΙΣΗ ΑΛΑΤΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΜΕΣΣΗΝΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ
Μακροπρόθεσμα η Μεσόγειος είναι μια καταδικασμένη θάλασσα. Η Αφρικανική πλάκα πλησιάζει με σταθερό ρυθμό την Ευρώπη. Ουσιαστικά ανεβαίνει πάνω της. Κάποιο στιγμή οι δύο ήπειροι θα ενωθούν και η θάλασσα μας θα εξαφανιστεί για πάντα.
Τι συνέβη όμως στην θάλασσά μας πριν εκατομμύρια χρόνια ?
Το στενό του Γιβραλτάρ έκλεισε και η θάλασσα μας έγινε ένα απέραντο απόκοσμο τοπίο γεμάτο αλάτι. Ένας κατακλυσμός όμως τη γέμισε και πάλι
Η Μεσόγειος Θάλασσα συνδέεται με τον απέραντο Ατλαντικό Ωκεανό μέσω του στενού του Γιβραλτάρ το οποίο έχει πλάτος μόλις οκτώ μίλια. Μια ημέρα με καλή ορατότητα είναι εύκολο να δεις από τη μια ακτή του στενού στη άλλη. Αυτό σημαίνει πως δεν θα ήταν αδύνατο για τη φύση να απομονώσει τη θάλασσα μας.
Πριν από περίπου έξι εκατομμύρια χρόνια αυτό συνέβη. Κάτι προκάλεσε την αποκοπή της Μεσογείου από τον ωκεανό. Ίσως ήταν μια εποχή παγετώνων που μείωσε τόσο τη στάθμη της θάλασσας ώστε να απομείνει μια χερσαία γέφυρα μεταξύ Ισπανίας και Μαρόκου. Η απομόνωση της Μεσογείου θα μπορούσε επίσης να ήταν το αποτέλεσμα τεκτονικών διεργασιών.
Μια έρημος από αλάτι με μικρές λίμνες
Σε αυτό που ονομάζεται κρίση αλατότητας του Μεσσηνίου η λεκάνη της Μεσογείου σχεδόν στέγνωσε μέσα σε μια περίοδο περίπου χιλίων ετών. Αυτή η μαζική αποξήρανση άφησε μια βαθιά ξηρή λεκάνη, που έφτασε τα 1,9 έως 3,1 μίλια βαθιά κάτω από την κανονική στάθμη της θάλασσας, με μερικούς υπεραλατώδεις θύλακες παρόμοιες με τη σημερινή Νεκρά Θάλασσα.
Στη συνέχεια, λιγότερο ξηρές κλιματικές συνθήκες είχαν ως αποτέλεσμα η λεκάνη να λαμβάνει περισσότερο γλυκό νερό από τα ποτάμια, προοδευτικά γεμίζοντας και αραιώνοντας τις υπεραλμυρές λίμνες σε μεγαλύτερους θύλακες υφάλμυρου νερού. Η κρίση αλατότητας του Μεσσηνίου έληξε όταν το στενό του Γιβραλτάρ τελικά άνοιξε ξανά πριν 5,33 εκατομμύρια χρόνια και ο Ατλαντικός γέμισε ταχύτατα τη λεκάνη της Μεσογείου σε αυτό που είναι γνωστό ως Ζάγκλειος Κατακλυσμός.
Υπάρχουν ενδιαφέροντα στοιχεία που δείχνουν πόσο γρήγορα ξεράθηκε η Μεσόγειος. Τεράστια ποτάμια όπως ο Νείλος και ο Ροδανός σήμερα χύνονται στη Μεσόγειο. Όμως κατά την επίμαχη περίοδο, τα ποτάμια αυτά έφτασαν μέχρι την κοίτη της Μεσογείου. Στην πορεία, δημιουργήθηκαν μεγάλα φαράγγια που φτάνουν στον βυθό, 2.700 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Στο Κάϊρο, το φαράγγι του Νείλου ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφών για το φράγμα του Ασουάν. Μεταγενέστεροι έρευνες αποκάλυψαν έναν σχηματισμό μεγαλύτερο από το Grand Canyon. Ένα παρόμοιο φαράγγι βρέθηκε στον ποταμό Ροδανό.
Δείγματα ιζημάτων κάτω από το βυθό της Μεσογείου Θάλασσας, που περιλαμβάνουν ορυκτά, εδάφη και απολιθωμένα φυτά, δείχνουν ότι ο πρόδρομος του Στενού του Γιβραλτάρ έκλεισε πριν από περίπου 5,96 εκατομμύρια χρόνια, σφραγίζοντας τη Μεσόγειο από τον Ατλαντικό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια περίοδο μερικής αποξήρανσης της Μεσογείου Θάλασσας, την πρώτη από πολλές τέτοιες περιόδους κατά τη διάρκεια του ύστερου Μειόκαινου.
Οι περιγραφές στη μυθολογία
Σε ορισμένα σημεία βρέθηκαν κοιτάσματα αλατιού πάχους έως και ενός χιλιομέτρου. Η ξήρανση της Μεσογείου έχει περιγραφεί και στη μυθολογία. Τα ακρωτήρια που υψώνονται σε κάθε πλευρά του στενού του Γιβραλτάρ είναι γνωστά ως «Ηράκλειες Στήλες». Η βόρεια στήλη είναι ο Βράχος του Γιβραλτάρ. Η ταυτότητα της αντίστοιχης στήλης στη Βόρειο Αφρική, καθώς δεν είναι πασιφανής, είναι αντικείμενο διαμάχης με τους δύο πιθανότερους υποψηφίους να είναι το Μόντε Άτσο στη Θέουτα και το Τζεμπέλ Μουσά στο Μαρόκο.
Σύμφωνα με κάποιες Ρωμαϊκές πηγές ο Ηρακλής έπρεπε να περάσει το όρος που κάποτε ήταν ο Άτλαντας. Αντί να ανέβει στο ψηλό βουνό, ο Ηρακλής χρησιμοποίησε την υπεράνθρωπη δύναμή του για να το σπάσει και να περάσει ανάμεσα του. Κάνοντας αυτό, ένωσε τον Ατλαντικό με τη Μεσόγειο και σχημάτισε το Στενό του Γιβραλτάρ. Ένα μέρος του βουνού που χωρίστηκε είναι το Γιβραλτάρ, και το άλλο το Μόντε Άτσο ή το Τζεμπέλ Μουσά. Τα δύο αυτά βουνά μαζί από τότε είναι γνωστά ως Στήλες του Ηρακλή, αν και άλλα μέρη έχουν συνδεθεί με το όνομα. Ο Διόδωρος ο Σικελός όμως, πιστεύει ότι αντί να σπάσει ένα ισθμό δημιουργώντας το Στενό του Γιβραλτάρ, ο Ηρακλής «στένεψε» ένα ήδη υπάρχον στενό για να αποτρέψει τέρατα από τον Ατλαντικό να περάσουν στη Μεσόγειο. Σε κάποιες εκδοχές, ο Ηρακλής έχτισε τις Στήλες για να κρατάει τον ουρανό χώρια από τη Γη, ελευθερώνοντας τον Άτλαντα από την καταδίκη του.
Η επιστροφή του νερού
Η κρίση αλατότητας του Μεσσηνίου έληξε απότομα σε μια πιθανώς από τις μεγαλύτερες πλημμύρες στην ιστορία του πλανήτη πριν από περίπου 5,3 εκατομμύρια χρόνια. Η χερσαία γέφυρα μεταξύ της σύγχρονης Ισπανίας και του Μαρόκου «παραβιάστηκε», γεγονός που άνοιξε τις πύλες στον Ζάγκλειο Κατακλυσμό. Αυτή η μεγάλη πλημμύρα δημιούργησε ένα κανάλι 200 χιλιομέτρων μέσα από το στενό, ίσως βαθύνοντάς το περίπου 40 εκατοστά την ημέρα. Μια τεράστια ποσότητα νερού ξαναγέμισε γρήγορα τη Μεσόγειο. Το μεγαλύτερο μέρος της λεκάνης ξαναγεμίστηκε σε όχι περισσότερο από δύο χρόνια – και ίσως σε ελάχιστο χρόνο όσο λίγους μήνες – με το νερό να βαθαίνει περίπου δέκα μέτρα την ημέρα στο απόγειό του.
Τα διατηρημένα χαρακτηριστικά υποβρύχιας διάβρωσης μας επιτρέπουν να γνωρίζουμε ακριβώς πόσο μεγάλη ήταν η πλημμύρα. Για να δούμε ένα παράδειγμα, ταξιδεύουμε κάτω από τη Θάλασσα του Αλμποράν – ονομάζεται η δυτικότερη περιοχή – λεκάνη της Μεσογείου που βρίσκεται ανάμεσα στις νότιες ακτές της Ισπανίας, και το βόρειο Μαρόκο και Αλγερία – ακριβώς στα ανατολικά του στενού του Γιβραλτάρ.
Κάτω από το νερό βρίσκεται ένα αρχαίο ηφαίστειο με τεράστια ποσότητα ιζήματος – μήκους 35 χλμ., πλάτους 7 χλμ. και πάχους 163 μέτρων. Αν και τα στοιχεία δεν είναι πειστικά, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό το κοίτασμα πιθανότατα δημιουργήθηκε από μια τεράστια πλημμύρα καθώς κυλούσε γύρω από το ηφαίστειο. Τα χαρακτηριστικά διάβρωσης δείχνουν ότι αυτή η ορμή νερού ήταν περίπου 1.000 φορές ισχυρότερη από τον Αμαζόνιο, πράγμα που σημαίνει ότι περίπου 100 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού έτρεχαν στη Μεσόγειο κάθε δευτερόλεπτο.
Πόσο εκτεταμένη ήταν όμως αυτή η πλημμύρα; Αν γέμιζε όλη τη Μεσόγειο, θα άφηνε στοιχεία και σε άλλα μέρη. Κατά μήκος της ανατολικής άκρης της Σικελίας βρίσκεται ένας υποβρύχιος βράχος (Malta Escarpment) και είναι πραγματικά τεράστιος – μήκους 290 χιλιομέτρων και ύψους σχεδόν 4 χιλιομέτρων. Το νερό είναι πιθανό να διέσχιζε το φαράγγι Νότο. Το Νότο, με ύψος 700 μέτρα, είναι πιο απότομο και βαθύτερο από οποιοδήποτε άλλο φαράγγι του τύπου του στον κόσμο. Το νερό θα μπορούσε να ρέει μέσω αυτής της στενής εισόδου στην ανατολική Μεσόγειο.
Στην ανατολική πλευρά του γκρεμού κοντά στο φαράγγι Νότο υπάρχει ίζημα που φτάνει τα 800 μέτρα πάχος. Η φύση αυτού του κοιτάσματος είναι αρκετά ξεχωριστή που οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η προέλευσή του είναι μια μεγάλη πλημμύρα. Είναι ένα μείγμα από ογκόλιθους, άμμο και βότσαλα όλων των σχημάτων και μεγεθών. Αν αυτό δημιουργήθηκε από τον Ζάγκλειο Κατακλυσμό, αυτό σημαίνει ότι τα νερά θα είχαν φτάσει μέχρι την ανατολική Μεσόγειο, κοντά στη Σικελία.
CI VIS PACEM, PARA BELLUM
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΑΔΕΙΑΣΕ ΤΟΝ ΕΒΑΝΣ ΚΑΙ ΕΔΩΣΕ 7 ΑΙΩΝΕΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
O ΜΥΚΗΤΑΣ ΖΟΜΠΙ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ LAST OF US EINAI ΥΠΑΡΚΤΟΣ
Πίσω από τον δυστοπικό κόσμο του παιχνιδιού που έγινε σειρά υπάρχει ένα πραγματικός μύκητας που μολύνει και ελέγχει έντομα. Κινδυνεύει από κάτι τέτοιο ο άνθρωπος;
Στις τυπικές ιστορίες με ζόμπι, όπως το Walkind Dead, World War Z και το «28 Μέρες Μετά», ένα επιθετικός ιός μεταμορφώνει ταχύτατα τους ανθρώπους σε αιμοδιψή τέρατα. Το «The Last Of Us» όμως, το παιχνίδι της NaughtyDog που έγινε τηλεοπτική σειρά από το ΗΒΟ, αυτό το στερεότυπο σπάει.
Οι μολυσμένοι δεν είναι «νεκροζώντανοι», όπως συνήθως σε αυτού του τύπου της ιστορίας. Παραμένουν ζωντανοί και δεν είναι ένας ιός που οδήγησε στη μετάλλαξη τους αλλά ένας μύκητας.
Το πιο τρομακτικό είναι ότι ο συγκεκριμένος μύκητας δεν είναι αποκύημα της φαντασίας των δημιουργών του «Last Of Us» αλλά υπάρχει στην πραγματικότητα. Όπως έχουν δηλώσει οι ίδιοι οι δημιουργοί εμπνεύστηκαν από το ντοκιμαντέρ του BBC, «Planet Earth». Σε ένα από τα επεισόδια της σειράς παρουσιάζεται ένας μύκητας που καταλαμβάνει το μυαλό ενός μυρμηγκιού.
Συγκεκριμένα το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει πως ένας μύκητας «Ophiocordyceps» μολύνει «ένα μυρμήγκι σφαίρα». Ο μύκητας μεγαλώνει μέσα στο σώμα του εντόμου και φτάνει στο σημείο να καλύψει το μισό του σώμα μεταλλάσσοντας το. Ο μύκητας κατά κάποιο τρόπο ελέγχει τον εγκέφαλο του μυρμηγκιού και χειραγωγεί την συμπεριφορά του. Οδηγεί το έντομο να ανέβει σε ένα κλαδί όπου και πεθαίνει. Εκεί ο μύκητας αναπτύσσεται και δημιουργεί σπόρους ώστε να μολύνει και άλλους ξενιστές.
Τουλάχιστον 35 γνωστά είδη «Ophiocordyceps» μπορούν να επηρεάσουν την συμπεριφορά των εντόμων που μολύνουν. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι μέσα στα επόμενα χρόνια θα ανακαλυφθούν εκατοντάδες ακόμα τέτοιοι μύκητες.
«Σίγουρα πολλά κομμάτια του Last Of Us ανήκουν μόνο στη σφαίρα της φαντασίας. Με τα δεδομένα που έχουμε είναι αδύνατο ένας μύκητας να μολύνει και να ελέγχει το μυαλό των ανθρώπων όπως γίνεται στο σόου» αναφέρει ο εντομολόγος του Πανεπιστημίου Πεν Στέιτ, Ντέιβιν Χιουζ ο οποίος ήταν σύμβουλος κατά τη δημιουργία του παιχνιδιού.
Η επιστημονική κοινότητα δεν ανησυχεί για το ενδεχόμενο μετάλλαξης και εξέλιξης στο σημείο που οι μύκητες θα μπορούν να μολύνουν και να ελέγχουν τους ανθρώπους. «Οι άνθρωποι έχουν πολύ διαφορετικά σώματα από τα έντομα. Εισπνέουμε συνέχεια σπόρους μυκήτων αλλά δεν μας επηρεάζουν σημαντικά. Από τα εκατομμύρια είδη που υπάρχουν μόλις μερικές εκατοντάδες μύκητες είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς για τον άνθρωπο και κυρίως τα άτομα σε ανοσοκαταστολή» αναφέρει η Καρίσα Μπέκερ, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. Αναγνωρίζει όμως ότι η έρευνα για τις μολύνσεις από μύκητες δεν έχει προχωρήσει πολύ και όταν ένα άτομο μολυνθεί η αντιμετώπιση είναι δύσκολη.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι ετησίως πάνω από 300 εκατ. άτομα μολύνονται από μύκητες και περίπου 1,5εκατ. πεθαίνουν. Αυτό που κάνει τις μολύνσεις θανατηφόρες είναι ότι η αντιμετώπιση και θεραπεία είναι συνήθως χρονοβόρο και δύσκολη.
«Οι μύκητες έχουν μεγαλύτερη συγγένεια με τα ζώα παρά τα φυτά. Είναι δύσκολο να τους πολεμήσεις χωρίς να κάνεις κακό σε αυτόν που έχει μολυνθεί. Πρέπει λοιπόν να βρούμε ειδικού τύπου θεραπείες που θα σκοτώνουν τον μύκητα χωρίς να είναι επιβλαβείς για τον ξενιστή» αναφέρει ο μυκητολόγος, Μάθιου Κάσον. Η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί ότι η ανθρωπότητα πρέπει να επενδύσει περισσότερο στην έρευνα του τεράστιου… βασιλείου των μυκήτων.
Αν και η μόλυνση-έλεγχος των ανθρώπων είναι μάλλον απίθανοι οι ειδικοί συμφωνούν ότι ο «Last Of Us» παρουσιάζει κάποιες ενδιαφέρουσες ιδέες για το πως η κλιματική αλλαγή μπορεί να οδηγήσει σε πολύ επικίνδυνες ασθένειές.
Το παιχνίδι (που εξελίχθηκε σε σειρά) αναφέρει ότι η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη δημιούργησε τις βάσεις για την ταχύτατη ανάπτυξη των μυκήτων.
Οι μύκητες προτιμούν χαμηλότερες θερμοκρασίας από το 36,6 του ανθρώπινου σώματος. Στο «Last Of Us» όμως έχουν προσαρμοστεί στην ανεβασμένη θερμοκρασία του πλανήτη και πλέον το σώμα μας τους φαίνεται πιο φιλόξενο. Οι επιστήμονες δεν απορρίπτουν αυτή τη θεωρία.
«Δεν είναι εντελώς ανεδαφική η θεωρία ότι η παγκόσμια θέρμανση αυξάνει την ανοχή που έχουν οι μύκητες στη θερμοκρασία. Δεν έχει αποδειχθεί αλλά είναι μια υπόθεση. Κάτι τέτοιο θα συμβεί μέσα από μια πολύ αργή διαδικασία αλλά είναι πιθανό» αναφέρει ο Ιλάν Σουάρτς, ερευνητής μολύνσεων από μύκητες.
Ο Δημήτρης Κοντιογιάννης, μυκητολόγος στο Πανεπιστήμιο του Τέξας τονίζει όμως ότι μια μυκητιακή πανδημία είναι απίθανο να συμβεί λόγω του τρόπου της διασποράς της μόλυνσης ανάμεσα στους ανθρώπους. «Υπάρχουν πολλοί σοβαροί λόγοι για να ανησυχούμε σε αυτό τον κόσμο αλλά μια πανδημία λόγω μύκητα δεν είναι μια από αυτές» αναφέρει ο ελληνικής καταγωγής καθηγητής.
ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΩΝ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ – Η ΙΕΡΑ ΣΙΝΔΟΝΗ ΤΟΥ ΤΟΡΙΝΟ
Η Σινδόνη του Τορίνο ή Ιερά Σινδόνη είναι ένα κομμάτι ύφασμα πάνω στο οποίο είναι αποτυπωμένη η εικόνα ενός γενειοφόρου άνδρα, και η τοποθέτηση του πάνω στο ύφασμα πιστεύεται ότι ταιριάζει σε σώμα που έχει σταυρωθεί και τραυματιστεί.
Έχει αποτελέσει πηγή διαμάχης μεταξύ της θρησκευτικής και της επιστημονικής κοινότητας για αιώνες, καθώς υποστηρίζεται ότι πρόκειται για το σάβανο στο οποίο εναποτέθηκε το σώμα του Ιησού Χριστού, μετά την αποκαθήλωσή του από τον Σταυρό, ενώ σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες αποτελεί ανθρώπινο δημιούργημα.
Η Σινδόνη είναι ένα λινό ύφασμα κιτρινωπού χρώματος, διαστάσεων 4,30 μέτρων μάκρος και 1,10 μέτρων φάρδος, που φυλάσσεται από το 1578 στον καθεδρικό ναό του Τορίνο. Η ύφανση του είναι από ψαροκόκκαλο από ίνες λιναριού, υλικά που χρησιμοποιούνταν την εποχή του Ιησού Χριστού.
Για την αυθεντικότητα και την προέλευσή της έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις. Επιστημονικές αναλύσεις και χρονολογήσεις του υφάσματος χρονολογούνται από τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν παρατηρήθηκε πως οι χρωματικοί τόνοι των εικόνων της Σινδόνης είχαν μάλλον το χαρακτήρα φωτογραφικών αρνητικών.
Το 1988, τρεις ανεξάρτητες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε εργαστήρια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, της Αριζόνας και του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Ελβετίας αντίστοιχα, κατέληξαν στο συμπέρασμα πως πρόκειται για δημιούργημα που χρονολογείται την περίοδο 1290-1390. Με βάση τα αποτελέσματα των ερευνών, η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία αποδέχτηκε τη Σινδόνη ως μη αυθεντική.
Ο Εμιλιάνο Σάντι είναι ιερέας και επικεφαλής του τμήματος ακτινολογίας και ταυτοποίησης της βιβλιοθήκης του Βατικανού . Ήταν ο άνθρωπος που εισηγήθηκε στο συμβούλιο των επισκόπων της αγίας έδρας την αποδοχή πως η σινδόνη δεν είναι αυθεντική και κατέληξε …
Η εκκλησία πληρώνει την επιθυμία πολλών να πλουτίσουν την περίοδο μετά τις σταυροφορίες αλλά και αρκετά αργότερα που επιδόθηκαν σε ένα εμπόριο κειμηλίων υπαρκτών ή ανύπαρκτων
Ιστορία της Σινδόνης
Πριν το Μεσαίωνα η ιστορία της Σινδόνης του Τορίνο είναι σκοτεινή και καλύπτεται από μυστήριο. Πιθανολογείται ότι μετά τη Σταύρωση και την Ανάσταση του Χριστού (ή όταν η Ιερουσαλήμ καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 70 μ.Χ.) μεταφέρθηκε στην Έδεσσα της Μικράς Ασίας (σημερινή Ούρφα της Τουρκίας). Είχε γίνει γνωστό ως Άγιο Μανδύλιο ή Εικόνα της Έδεσσας, γιατί ήταν διπλωμένο έτσι ώστε να φαίνεται, μόνο το πρόσωπο μέσα σε ανοιχτή θήκη. Οι Βυζαντινοί εισέβαλαν στην Έδεσσα το 944 μ.Χ. με σκοπό να αποκτήσουν το ύφασμα και να το πάρουν μαζί τους στην Κωνσταντινούπολη. Η Δ’ Σταυροφορία το 1204 λεηλάτησε την Βασιλεύουσα, και μέχρι τον 14ο αιώνα η Σινδόνη εξαφανίστηκε.
Ιστορικές αναφορές στη Σινδόνη του Τορίνο χρονολογούνται από το 1354. Νωρίτερα, υπάρχουν υπόνοιες πως ανήκε στο Τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών, για τους οποίους υποστηρίζεται πως την είχαν στην κατοχή τους για 200 χρόνια περίπου. Οι τελευταίοι Ναϊτες που εικάζεται ότι κατείχαν τη σινδόνη ήταν ο Ζακ ντε Μολέ και ο Ζοφρέ Ντε Σαρνέ, οι οποίοι κάηκαν στην πυρά το 1314, μετά την διάλυση του Τάγματος. Ως πρώτος κάτοχός της αναγνωρίζεται με ασφάλεια ο Γάλλος ιππότης Ζοφρέ Ντε Σαρνέ, ο οποίος δίσταζε να δημοσιοποιήσει το γεγονός της ύπαρξής της, πιθανώς λόγω των μυστηριωδών συνθηκών με τις οποίες είχε έρθει στα χέρια του, μάλλον λόγω συγγένειας με τον Ναϊτη Ντε Σαρνέ.
Ο ίδιος είχε χτίσει μία φτωχική εκκλησία στο Λιρέ της Γαλλίας, και ενώ η οικογένειά του ήταν σε οικονομικό αδιέξοδο, αποφάσισε να εκθέσει εκεί τη Σινδόνη. Ο επίσκοπος της περιοχής Ερρίκος του Πουατιέ, αντέδρασε για την αυθεντικότητα της και υπέβαλλε μνημόνιο, το οποίο ανέφερε πως μετά από εξετάσεις που έκανε στη Σινδόνη, την βρήκε πλαστή, αναφέροντας επίσης πως είχε ανακαλύψει και τον καλλιτέχνη που τη φιλοτέχνησε. Η Σινδόνη αμέσως αποσύρθηκε, για να εκτεθεί εκ νέου το 1389. Ο γιος του Ντε Σαρνέ, αγνοώντας τον τοπικό επίσκοπο, πήρε άδεια από τον Πάπα, παραδεχόμενος εξ αρχής πως δεν ήταν γνήσια, αλλά αντίγραφο. O επίσκοπος της περιοχής Πιέρ Ντ΄Αρσί, σε μνημόνιο προς τον Πάπα Κλήμεντα Ζ'[3], χαρακτήριζε τη Σινδόνη ως απάτη, αναφερόμενος στις προγενέστερες έρευνες του Ερρίκου του Πουατιέ.
Το 1452, το ύφασμα πωλήθηκε στο Λουδοβίκο δούκα της Σαβοΐας, ο οποίος ανέγειρε ειδικό παρεκκλήσι και τοποθέτησε τη Σινδόνη στο Σαμπερύ της Γαλλίας το 1464. Το 1532, προκλήθηκε πυρκαγιά στο παρεκκλήσι, που προκάλεσε φθορές στη Σινδόνη, με αποτέλεσμα η οικογένεια της Σαβοΐας να τη μεταφέρει στο Τορίνο της Ιταλίας, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Η μοναδική φορά που μεταφέρθηκε από το Τορίνο ήταν τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν τοποθετήθηκε στο μοναστήρι του Μοντεβεγκίνε, στο Αβελίνο της νότιας Ιταλίας, για να παραμείνει αργότερα οριστικά στο Τορίνο.
Περιγραφή
Η Σινδόνη φέρει την εικόνα ενός γενειοφόρου άνδρα, εμπρός και πίσω, ηλικίας περίπου 33 ετών, με ύψος περίπου 1,80 μ. και βάρος 77 κιλά. Σε όλο το μήκος του υφάσματος υπάρχουν κηλίδες αίματος που αποδίδονται σε θάνατο από σταύρωση. Είναι εμφανείς τρύπες από καψίματα και μερικές σταγόνες νερού από την πυρκαγιά του 1532.
Ο άνθρωπος της Σινδόνης φέρει στους καρπούς των χεριών και στα πόδια σημάδια από αίμα που σημαίνει ότι σταυρώθηκε και επίσης στην πλάτη σημάδια από μαστίγωση. Στο πρόσωπο, υπάρχουν διογκώσεις που είναι αιματώματα, τα οποία είναι ιδιαίτερα ορατά στο δεξί μάγουλο. Σε όλο το σώμα υπάρχουν σημάδια από μώλωπες και πληγές. Στο μέτωπο, στον αυχένα και στα μαλλιά που είναι μακριά, υπάρχει αίμα, ενώ πληγές καλύπτουν την περιφέρεια του κεφαλιού, που μάλλον έχουν προκληθεί από στεφάνι φτιαγμένο από μυτερά αγκάθια.
Στο στήθος και στην πλάτη φαίνονται γδαρσίματα, που πιθανώς έγιναν από μαστίγιο, όργανο βασανισμού των ρωμαϊκών χρόνων. Στη δεξιά ωμοπλάτη, υπάρχουν τετραγωνικές εκχυμώσεις που αποδίδονται σε βαρύ αντικείμενο, που μπορεί να ήταν ο οριζόντιος δοκός του σταυρού που ο καταδικασμένος κουβαλούσε μέχρι τον τόπο της εκτέλεσης. Στη δεξιά θωρακική περιοχή βρέθηκαν σημάδια αίματος, που έχουν τα χαρακτηριστικά εκείνα πτωτικού αίματος.
Gabriele Amorth . Ο Τζέιμς Μπόντ των εξορκισμών
Μπορεί να σου ακούγεται παράξενο, παράδοξο και περίεργο, ο Amorth όμως πίστευε στους δαίμονες και μέχρι τα 91 του ήταν ο μοναδικός άνθρωπος στον κόσμο που μπορούσε να διώξει έναν δαίμονα από το σώμα σου με τον κλασικό, χριστιανικό τρόπο των καθολικών.
Ναι αυτά που βλέπεις στις ταινίες και σου φαίνονται παραμύθια, για τον Amorth ήταν το καθημερινό του ψωμί, η δουλειά του, το ταλέντο του, μπορούσε να μυρίσει έναν δαίμονα από χιλιόμετρα, γι’ αυτό ήταν και ο προσωπικός εξορκιστής του ίδιου του Πάπα. Τώρα έρχεται μία νέα ταινία που ίσως πει την πραγματική του ιστορία, την ιστορία του αληθινού εξορκιστή του Πάπα. Τον Amorth θα υποδυθεί ο ίδιος ο Russell Crow σε μία ταινία που θα ονομάζεται “The Pope’s Exorcist.”
Ποια είναι όμως η συγκλονιστική ιστορία του αληθινού εξορκιστή Amorth; Η αλήθεια είναι πως ο Amorth είναι το ψωμοτύρι του κάθε δημοσιογράφου: σήκωνε τα δύο του δάχτυλα και καθώς έλεγε τα άγια λόγια του Ευαγγελίου, ο εξορκιζόμενος αμέσως αισθανόταν την παρουσία του ιερού λόγου, έτσι τα μάτια του γυρνούσαν κι έδειχναν το ασπράδι τους, όπως ακριβώς στις ταινίες με εξορκισμούς. Πριν γίνει όμως εξορκιστής και κληρικός, ήταν παρτιζάνος και πολέμησε στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Πιστεύω ότι έκανα τόσους επιτυχείς εξορκισμούς γιατί ο διάολος ερχόταν και εμφανιζόταν για να με δει μιας και είμαι πιο άσχημος και από αυτόν. Gabriele Amorth
Η ζωή του είναι βίος και πολιτεία. Ο ίδιος έμαθε την τέχνη του εξορκισμού μέσα από την εμπειρία που είχε με τις κλειστές κοινότητες όπου έλεγε το κήρυγμα του. Εκεί είχε αρχίσει να εξορκίζει δαίμονες που είχαν μπει στα θύματα από την μαύρη μαγεία της Μακούμπα από την Κολομβία, όπως και δαίμονες από την τεχνική του βουντού από την Αφρική. Τα μάτια του είχαν δει πολλά.
Το 1986 διορίστηκε σαν ο επίσημος εξορκιστής του Βατικανού από τον Καρδινάλιο Ugo Poletti. Οι φήμες λένε πως ο Amorth έκανε στην καριέρα του πάνω από 160.000 εξορκισμούς. Ένα απόλυτα χριστιανικό έργο με το οποίο βοήθησε πολλές δαιμονισμένες και καταραμένες ψυχές. Ο ίδιος έλεγε: «Ένας εξορκισμός συμβαίνει και είναι αναγκαίος, όταν όλα τα υπόλοιπα αποτυγχάνουν». Οι καθολικοί ιερείς είναι σε θέση να κάνουν εξορκισμούς σαν μία συνέχεια των ιερατικών τους καθηκόντων. Ο Amorth όμως το είχε κάνει κύρια ασχολία του μιας και είχε ταλέντο σε αυτό.
Ο Gabriele Amorth ήταν ένας γνήσιος κήρυκας του Θεού, με τη δύναμη του εξόρισε άπειρους δαίμονες από τα σώματα των ανθρώπων, πολλοί όμως, ακόμη μέχρι σήμερα και μετά το θάνατο του, τον κατηγορούν για τσαρλατανισμό. Ο ίδιος δεν σχολίασε ποτέ τίποτα πάνω στις κατηγορίες.
γεννήθηκε την 1 Μαΐου 1925 στη Μόντενα Ιταλία και απεβίωσε: 16 Σεπτεμβρίου 2016 ( 91 ετών) στη Ρώμη και σύμφωνα με τα αρχεία του Βατικανού έλαβε μέρος σε πάνω από 60 χλδ εξορκισμούς είτε ο ίδιος είτε ως σύμβουλος ή οδηγός
Τώρα το Hollywood εμπνέεται από την ιστορία του και θα δούμε σύντομα στις οθόνες μας την νέα ταινία του Russell Crow με τίτλο “Pope’s Exorcist”.
ΤΟ ΑΓΡΙΟ ΕΘΙΜΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΚΕΛΤΩΝ ΒΑΣΙΛΙΑΔΩΝ
Άνοιγαν στα δύο το κρανίο, έσχιζαν την κοιλιά και έβγαζαν έξω τα εντόσθια: Οι Κέλτες της Ιρλανδίας θυσίαζαν τους βασιλιάδες τους με φρικιαστικό τρόπο. Τώρα οι αρχαιολόγοι μελετούν μια μούμια που διατηρήθηκε σε τύρφη – ειδικά οι θηλές θα αποκαλύψουν πληροφορίες για το νεκρό στους ερευνητές.Τον 19ο αι. η άποψη που κυριαρχούσε στους ακαδημαϊκούς κύκλους αναφορικά με τους Κέλτες ήταν ότι αυτοί συνιστούσαν μία φυλή, που εμφανίστηκε την πρώτη χιλιετία π.Χ., με κοινή γλώσσα και πολιτισμό, της οποίας η πατρίδα εντοπιζόταν στην κεντρική Ευρώπη. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, την περίοδο από το 800 έως το 100 π.Χ. (Εποχή του Σιδήρου) σημειώθηκε μια επιθετική διασπορά των Κελτών έξω από τα όρια της κύριας περιοχής διαβίωσής τους προς όλες τις κατευθύνσεις, στο πλαίσιο της οποίας οι Κέλτες εισέβαλαν στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, το οποίο και κατέλαβαν.
Όποιος ήταν βασιλιάς την Εποχή των Παγετώνων στην Ιρλανδία ήταν τυχερός. Έτρωγε απ’ ό,τι φαίνεται άφθονο κρέας. Και δούλευε ελάχιστα. Μάλιστα, ένας Ιρλανδός βασιλιάς είχε αρκετό χρόνο για να περιποιείται τα νύχια του – ή να βάζει άλλους να του τα περιποιούνται. Όσο για τις επίσημες εμφανίσεις του, εισήγαγαν ειδικά για εκείνον μια πομάδα μαλλιών από τη Νότια Ευρώπη. Μόνον όταν το συμβόλαιό του με το βασίλειο έφτανε στο τέλος του, γίνονταν τα πράγματα δυσάρεστα για εκείνον. Η τελετή συνταξιοδότησης ήταν αιματηρή, μαρτυρική και κατέληγε σε ένα βάλτο.
Τα κατάλοιπα ενός από εκείνους τους Ιρλανδούς βασιλιάδες βρέθηκαν κατά την εξόρυξη τύρφης στον τυρφώνα Cul na Mona ανάμεσα στο Abbeyleix και το Portlaoise – γύρω στα 2500 χρόνια μετά το θάνατό του.
Όταν ο εργάτης Jason Phelan διέκρινε στις 10 Αυγούστου από την καμπίνα του οχήματος κοπής του ένα περίεργο αντικείμενο, σταμάτησε αμέσως. Μέσα από την τύρφη ξεπρόβαλλαν δυο πόδια, μαζί με έναν δερμάτινο σάκο. Ο οδηγός ειδοποίησε το αφεντικό του, ο οποίος ήξερε ποιον να πάρει τηλέφωνο: τον Eamonn Kelly – επιμελητή του Ιρλανδικού Εθνικού Μουσείου τα τελευταία 25 χρόνια και ειδικό στις μούμιες των τυρφώνων.
Τόπο στα νιάτα…
Όταν οι Κέλτες ήρθαν στην Ιρλανδία γύρω στο 500 π.Χ., το καταπράσινο νησί χωριζόταν σε 150 βασίλεια. Τα όρια ανάμεσά τους τα σηματοδοτούσαν με ξύλινους πασσάλους και πέτρες. «Και με τα πτώματα των βασιλιάδων τους» εξηγεί ο Kelly τη θεωρία του. Σύμφωνα με τις κελτικές δοξασίες, η Γη συμβολίζει τη θηλυκή θεότητα και ο ήλιος τον ανδρικό αντίποδα. Ο ήλιος όμως έχει έναν δικό του εκπρόσωπο στη γη: τον βασιλιά. «Η βασική ιδέα είναι ότι ο βασιλιάς είχε “ενωθεί” με τη Γη. Όταν το χειμώνα, η θεά γερνούσε και εξασθενούσε, χρειαζόταν έναν νέο σύντροφο που θα μπορούσε να της δώσει ξανά νιάτα, δύναμη και ομορφιά. Έτσι, οι Κέλτες θανάτωναν τον παλιό βασιλιά και ανέβαζαν στο θρόνο έναν καινούριο».
Αυτό ίσως και να μη συνέβαινε κάθε χρόνο, αλλά ανά μεγαλύτερα τακτά χρονικά διαστήματα. Ό,τι απέμενε από τους βασιλιάδες αυτούς, οι Κέλτες το έριχναν στα όρια του βασίλειού τους. «Όλοι οι νεκροί βασιλιάδες “παραδίδονταν” στη γη κατά μήκος σημαντικών συνοριακών γραμμών» λέει ο Kelly. Τόσο οι νεκροί όσο και τα κτερίσματά τους πιστευόταν ότι θα ανανέωναν τη μορφή της θεάς.
Έζησαν σαν βασιλιάδες, πέθαναν σαν μάρτυρες
Η αιτία θανάτου είναι προφανής, μετά τη μελέτη αυτών των νεκρών των τυρφώνων: το απόλυτο φονικό. Για παράδειγμα, ο Old Croghan Man, ο οποίος πέθανε μεταξύ του 362 και του 175 π.Χ., θανατώθηκε με ξίφος, στη συνέχεια αποκεφαλίστηκε και ύστερα κόπηκε στα δύο. Το σώμα του εμφάνιζε και άλλα σημάδια βασανισμού. Όσο φρικτός κι αν ήταν ο θάνατός του, όμως ο Old Croghan Man πέρασε ζωή χαρισάμενη. Μανικιούρ, καθόλου χειρωνακτική εργασία, κατανάλωση άφθονου κρέατος (το οποίο κυνηγούσαν άλλοι για εκείνον). Στο στομάχι του βρέθηκαν μάλιστα τα υπολείμματα του τελευταίου του γεύματος – που όμως ήταν μάλλον φτωχικό: δημητριακά με ξινόγαλο. Ένα τελετουργικό δείπνο, όπως πιστεύει ο Kelly.
Ο Clonycavan Man, μια άλλη μούμια των τυρφώνων, είχε επίσης μαρτυρικό θάνατο. Αυτός, σε σύγκριση με τον πρώτο, δεν ήταν ευνοημένος από τη φύση όσον αφορά την εμφάνισή του. Το ύψος του ήταν σχεδόν 1,60 μ., είχε μια παραμορφωμένη μύτη και στραβά δόντια, μεγάλους πόρους στο δέρμα και ένα λεπτό γενάκι πλαισίωνε το πρόσωπό του. Όμως, το πιο εντυπωσιακό επάνω του ήταν τα μαλλιά του, που έχουν ίχνη ενός μείγματος από φυτικό έλαιο και ρετσίνι πεύκου. Η ανάλυση δείχνει ότι η «πομάδα» προέρχεται από τη νοτιοδυτική Γαλλία ή την Ισπανία. Ένα παρόμοιο μείγμα βρήκαν οι ερευνητές και στην πρώτη μούμια. Κι αυτό το στοιχείο ρίχνει νέο φως τους Ιρλανδούς μονάρχες. Οι Κέλτες βασιλιάδες δεν ήταν κάποιοι ασήμαντοι επαρχιακοί άρχοντες, αλλά διατηρούσαν εμπορικές σχέσεις με λαούς στην άλλη άκρη της Ευρώπης.
Κομμένες θηλές, σύμβολο μονάρχη
Και έχουν άλλο ένα κοινό στοιχείο: κομμένες θηλές. Για τον Kelly αυτό αποτελεί αδιάσειστη απόδειξη ότι επρόκειτο για βασιλιάδες. «Το να φιλούν ή να βυζαίνουν τις θηλές ενός βασιλιά, θεωρούνταν στην κέλτικη κοινωνία ένα σημάδι υποταγής» εξηγεί. «Κόβοντας τις θηλές του, του στερούσαν το αξίωμά του».
Η καινούρια μούμια αναμένεται ακόμα να εξεταστεί – τόσο η ίδια όσο και το έδαφος στο οποίο βρέθηκε. Οι αναλύσεις του εδάφους θα δείξουν πώς ήταν το τοπίο την περίοδο του θανάτου της μούμιας. Για τη χρονολόγησή της θα χρησιμοποιηθεί η μέθοδος του άνθρακα 14. Τέλος, θα γίνουν αναλύσεις ως προς τις διατροφικές συνήθειες του νεκρού – όπως και μια ανάλυση του τελευταίου του γεύματος. Ωστόσο, το γεγονός ότι ο νεκρός δεν ήταν κάποιος περιπλανώμενος που βρήκε τυχαία το θάνατό του στο βάλτο είναι βέβαιο κατά τον Kelly: «Οι πληγές που βλέπουμε στο σώμα του συνηγορούν υπέρ του ότι έχουμε να κάνουμε με ανθρωποθυσία» γράφει στην πρώτη του έκθεση.
DEEPFAKE O ΑΛΗΘΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΨΕΜΜΑΤΟΣ
Πόσες ειδήσεις από αυτές που βλέπεις καθημερινά είναι πραγματικές και πόσες κατασκευασμένες; Πόσοι άνθρωποι δεν υπήρξαν ποτέ στα αλήθεια αλλά δημιουργήθηκαν ως δημοσιογράφοι σε μέσα ενημέρωσης για να πλασάρουν κάτι ψεύτικο ή να κατασκοπεύσουν;
Η απάντηση που ίσως να μην περιμένεις είναι πως τελικά η πραγματικότητά μας είναι εν μέρει συνθετική, και όσα μαθαίνουμε μέσα σε κάθε στιγμή που περνάει μπορεί και να είναι ψεύτικα ώστε να διαμορφώσουν την γνώμη μας, να μας προκαλέσουν φοβίες, σύγχυση και παραπληροφόρηση. Καλως ήρθατε στην εποχή της συνθετικής πραγματικότητας και της τεχνολογίας DeepFake.
Στο βίντεο βλέπουμε ένα παρουσιαστή και μία παρουσιάστρια ειδήσεων να αναφέρουν την άποψή τους για σημαντικά κοινωνικά ζητήματα κατακρίνοντας κυβερνήσεις και διαμορφώνοντας εν μέρει την κοινή γνώμη.
Αν παρατηρήσετε με λεπτομέρεια όμως θα διακρίνετε πως κάτι δεν πηγαίνει καλά. Η φωνή δεν συγχρονίζεται ακριβώς με τις κινήσεις των χειλιών και τα πρόσωπά τους δεν δείχνουν εντελώς πραγματικά. Αυτό συμβαίνει γιατί οι δύο παρουσιαστές για ένα ψεύτικο δελτίο ειδήσεων δεν είναι πραγματικοί άνθρωποι.
Είναι άβαταρ που κατασκευάστηκαν από τεχνητή νοημοσύνη, και είναι μόνο ένα πολύ μικρό παράδειγμα από τα βίντεο που κυκλοφορούν πλέον κατά χιλιάδες μέσα από την τεχνολογία Deepfake που χρησιμοποιείται για να δημιουργήσει είτε ψεύτικους ανθρώπους, είτε να παρουσιάσει πραγματικούς σημαντικούς ανθρώπους της κοινωνικής ζωής όπως προέδρους χωρών ή πρωθυπουργούς να κάνουν δηλώσεις ή πράξεις χωρίς να τις έχουν πραγματοποιήσει ποτέ.
Η τεχνολογία Deepfake που αναπτύσσεται εδώ και μία δεκαετία έχει την δυνατότητα όσο εξελίσσεται να δημιουργεί ψηφιακές μαριονέτες. Ψεύτικες καρικατούρες από προσωπικότητες που όλοι γνωρίζουμε και αρκετοί άνθρωποι εμπιστεύονται, εμφανίζονται στις κάμερες και πραγματοποιούν δηλώσεις ώστε να διαμορφώσουν άποψη. Αυτή η τεχνολογία έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές για να “κλωνοποιήσει” σε βίντεο ανθρώπους όπως ο Ομπάμα, ο Ντόναλντ Τραμπ και πρόσφατα ο Ζελένσκι, με ένα deepfake βίντεό του να κυκλοφορεί και να τον δείχνει να ανακοινώνει την παράδοση της Ουκρανίας, χωρίς αυτό να έχει συμβεί ποτέ στην πραγματικότητα.
Σε αυτό το άρθρο λοιπόν θα δούμε τι είναι η τεχνολογία Deepfake, μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματά της, πως χρησιμοποιείται για να μας φοβίσει, να μας παραπλανήσει ή να διαμορφώσει τη γνώμη μας. Όμως πριν από αυτό, θα πρέπει να μιλήσουμε για μία φράση, που έγινε πανίσχυρη τα τελευταία χρόνια και εδραιώνεται ακόμα περισσότερο όσο εξελίσσεται η τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης. Αυτή η φράση είναι η Μετα αλήθεια ή στα αγγλικά Post Truth.
Μετα – αλήθεια: Ο κόσμος του ψέματος
Η φράση Μετα-αλήθεια σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης που στις 16 Νοεμβρίου του 2016 την ανακήρυξε ως Φράση της χρονιάς, διαμορφώνει συνθήκες κατά τις οποίες τα αντικειμενικά γεγονότα έχουν μικρότερη επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης από τις επικλήσεις προς το θυμικό και προς τις προσωπικές απόψεις». Με λίγα λόγια, η εδραιωμένη από όλες τις κοινωνικές (και όχι μόνο) δομές Μετά-Αλήθεια , δεν επικεντρώνεται σε αντικειμενικά γεγονότα που έχουν πραγματικά συμβεί ώστε να διαμορφώσει την κοινή γνώμη αναλόγως, παρά στοχεύει στις αναμνήσεις και τα συναισθήματα του υποσυνείδητου αλλά και τις προσωπικές απόψεις ώστε να εδραιώσει ένα γεγονός, κατασκευάζοντας έτσι νέες τάσεις, απόψεις ή φοβίες στο κοινωνικό σύνολο.
Κάπως έτσι ζούμε σε μία Μετά-Αληθινή εποχή, που κινείται στα ομιχλώδη όρια μεταξύ ψέματος και πραγματικότητας. Σε αυτή την σκοτεινή περίοδο, η εξαπάτηση μετατρέπεται σε πρόκληση, σε ένα παιχνίδι που καταλήγει να γίνεται συνήθεια που αλλάζει και χειραγωγεί εντελώς την πραγματικότητα των ανθρώπων.
Η μετά – αλήθεια κατασκευάζει ειδήσεις στα όρια του ψέματος για να διαμορφώσει την κοινή γνώμη ή να παραπληροφορήσει όλους εμάς, και σε όλο αυτό το επικοινωνιακό παιχνίδι που παίζεται τα τελευταία χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο, παίζει πλέον τεράστιο ρόλο εκτός από τα άρθρα, και η τεχνολογία Deepfake, αφού πλέον ίσως είναι αδύνατον να καταλάβεις αν αυτό που παρακολουθείς είναι αληθινό ή ψεύτικο.
Τεχνολογία Deepfake: η συνθετική πραγματικότητα
Η τεχνολογία Deepfake ουσιαστικά ξεκίνησε από την χειραγώγηση των εικόνων μέσω προγραμμάτων όπως το Photoshop και όταν τα προγράμματα αναπτύχθηκαν περισσότερο πέρασε και στην αντικατάσταση προσώπων μέσω βίντεο, αρχικά για πορνογραφικούς και μετέπειτα ψυχαγωγικούς σκοπούς.
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως μία ανάλυση εταιρίας τεχνητής νοημοσύνης στο διαδίκτυο ανακάλυψε γύρω στα 15.000 deepfake βίντεο μόλις το 2019 όταν η τεχνολογία ήταν μερικά χρόνια μόνο σε χρήση και το 96% ήταν πορνογραφικού περιεχομένου και αφορούσε πρόσωπα από σελέμπριτι και διάσημες προσωπικότητες. Το υπόλοιπο 4% αφορούσε τη σάτιρα, όμως πλέον πέρα από την χρήση των deepfake για την στοχοποίηση των γυναικών, η τεχνολογία χρησιμοποιείται για την διαμόρφωση κοινής γνώμης μέσω της στοχοποίησης πολιτικών προσώπων, δημοσιογράφων που χρίζουν της εμπιστοσύνης του κοινού.
Deepfake ψεύτικες φωτογραφίες, βίντεο, ακόμα και φωνές
Το ζήτημα με την κατασκευή ψεύτικων βίντεο, ειδήσεων και δηλώσεων είναι πολύ μεγαλύτερο από ότι φαντάζεστε. Η τεχνολογία Deepfake είναι πια τόσο αναπτυγμένη που μπορεί να κατασκευάσει πραγματικά τα πάντα χωρίς να μπορείτε τελικά να διαπιστώσετε με την πρώτη ματιά αν αυτό που παρακολουθείτε είναι αληθινό ή ψεύτικο.
Η τεχνολογία Deepfake μπορεί να δημιουργήσει εντελώς ψεύτικες αλλά απολύτως πειστικές φωτογραφίες προσώπων από το μηδέν, κατασκευάζοντας έτσι προσωπικότητες που δεν υπήρξαν ποτέ στην πραγματικότητα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν μία υποτιθέμενη δημοσιογράφος του διάσημου Bloomberg ονόματι “Maisy Kinsley” που είχε προφίλ σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Linkedin και το Twitter που ήταν αποτέλεσμα Deepfake και όχι αληθινό πρόσωπο.
Μία άλλη ψηφιακή προσωπικότητα ονόματι “Katie Jones” που υποστήριζε πως εργαζόταν στο CSIS, το Κέντρο στρατηγικής και διεθνής μελέτης ήταν προϊόν Deepfake που λέγεται πως δημιουργήθηκε για ένα διεθνή οργανισμό κατασκοπείας. Η τεχνολογία Deepfake έχει μπει τόσο πολύ στη ζωή μας με αποτέλεσμα να έχουν δημιουργηθεί ψεύτικες σελίδες διάσημων σε μέσα όπως το Tiktok, με διασημότερες εκείνες του ψεύτικου Τομ Κρουζ που πολλοί τον μπερδεύουν με τον πραγματικό ή εκείνη του Κιάνου Ριβς.
Με τον ίδιο τρόπο λοιπόν δημιουργούνται ψεύτικα βίντεο όπου αντικαθιστούν τα πρόσωπα των πρωταγωνιστών για να πείσουν πως το οπτικό υλικό είναι πραγματικό ενώ ήδη κλωνοποιούνται φωνές που προκαλούν απάτες και σύγχυση της κοινής γνώμης και του κοινού. Πως δημιουργούνται όμως όλα αυτά τα ψεύτικα βίντεο;
Πως φτιάχνεται ένα Deepfake Video
Τα Deepfake βίντεο φημολογείται πως δημιουργήθηκαν το 2017 όταν ένας χρήστης του Reddit δημοσίευσε ακατάλληλο υλικό στη σελίδα, με τα πρόσωπα στα βίντεο να έχουν αντικατασταθεί από διάσημες κοπέλες όπως η Gal Gadot, η Scarlett Johansson, η Taylor Swift κ.α!
Για να δημιουργηθεί ένα βίντεο deepfake χρειάζονται μερικά βήματα. Πρώτα ένας αλγόριθμος τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει να σκανάρει μερικές χιλιάδες φωτογραφίες του προσώπου και να μάθει τις ομοιότητες μεταξύ του αληθινού και του ψεύτικου ώστε να συγχωνεύσει τις δύο εικόνες σε μία. Ένας δεύτερος αλγόριθμος συμπιέζει τα πρόσωπα και εμφανίζει το πρόσωπο που θέλουν να εμφανίσουν ως αληθινό χωρίς να μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε τη διαφορά. Για να γίνει το βίντεο πειστικό οι εικόνες αυτές κωδικοποιούνται σε κάθε καρέ ώστε να μην μπορεί κανείς να διαπιστώσει την κατασκευασμένη εικόνα, τουλάχιστον όχι με ευκολία.
Για την ώρα βέβαια, έστω και αν υπάρχουν ερασιτέχνες που μπορούν να δημιουργήσουν βίντεο deepfake με τους υπολογιστές τους, χρειάζονται αρκετά πιο ισχυρά μηχανήματα ώστε το αποτέλεσμα να είναι πειστικό. Αυτά τα μηχανήματα σίγουρα είναι διαθέσιμα στους επαγγελματίες του είδους.
Τα βίντεο αυτά κατασκευάζονται σε υπολογιστές αρκετών χιλιάδων ευρώ και απαιτούν γνώση και εμπειρία ώστε κανείς να μην μπορεί να διακρίνει το ψέμα από την αλήθεια. Όσο η τεχνολογία αναπτύσσεται, δημιουργούνται και προγράμματα ή εργαλεία που βοηθούν στην πιο εύκολη κατασκευή τέτοιων deepfake βίντεο και αρκετές εταιρείες κατασκευάζουν και άλλα, ενώ υπάρχει ακόμα και εφαρμογή στο τηλέφωνο ονόματι Zao που επιτρέπει στους χρήστες να βάλουν τα πρόσωπά τους όπου θελήσουν.
Deepfake ή αλήθεια; Πως θα κρίνουμε τι είναι πραγματικό
Τώρα γνωρίζουμε πως υπάρχουν βίντεο που είναι κατασκευασμένα για να διαμορφώσουν την άποψή μας, να μας δημιουργήσουν φοβίες ή πανικό, ή φτιάχτηκαν για να μας παραπλανήσουν. Το μεγάλο ερώτημα είναι το εξής: Πως θα μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε τι είναι ψεύτικο και τι αληθινό;
Μέχρι το 2018 ήταν ευκολότερο να διαπιστώσει κανείς αν ένα βίντεο είναι deepfake, γιατί ερευνητές ανακάλυψαν πως τα κατασκευασμένα πρόσωπα δεν ανοιγόκλειναν τα βλέφαρά τους φυσιολογικά ή και καθόλου. Στα βίντεο αυτά οι πρωταγωνιστές είχαν ορθάνοιχτα μάτια γιατί ο αλγόριθμος δεν ήξερε πως να τα κάνει να ανοιγοκλέινουν φυσικά. Λίγο καιρό μετά όμως άρχισαν να εμφανίζονται βίντεο με ψεύτικα πρόσωπα που ανοιγόκλειναν τα βλέφαρά τους.
Αν όμως ένα βίντεο deepfake δεν είναι ποιοτικό τότε εύκολα μπορείς να το καταλάβεις από τα χείλη που δεν συγχρονίζονται με την ομιλία ή το χρώμα του δέρματος. Λεπτομέρειες όπως τα μαλλιά επίσης δεν είναι αναλυτικές και θολώνουν όπως το ψεύτικο θόλωμα που κάνουν οι φωτογραφίες στα κινητά μας. Τα δόντια μπορούν επίσης να προδώσουν ένα κατασκευασμένο πρόσωπο αφού είναι δύσκολο να αποδοθούν εντελώς ρεαλιστικά, όπως και οι αντανακλάσεις στην ίριδα του ματιού.
Deepfake πραγματικότητα: Οι κίνδυνοι
Πολλοί θα πουν πως η τεχνολογία deepfake που μετατρέπει την αλήθεια σε μία συνθετική πραγματικότητα είναι ένα παιχνίδι για σάτιρα ή χλευασμό δημοσίων προσώπων και πως δεν υπάρχει κίνδυνος στην χρήση της. Όμως οι κίνδυνοι είναι περισσότεροι από όσο νομίζετε και ίσως μας αγγίζουν όλους!
Η χρήση της τεχνολογίας Deepfake μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εκβιασμούς, χλεύη και υποβιβασμό των ανθρώπων ή την καταστροφή της φήμης τους. Μπορούν να προκαλέσουν και πανικό σε παγκόσμια γεγονότα ειδικότερα αν κατασκευάζονται βίντεο με ηγέτες κρατών ή πρόσωπα επιρροής που πραγματοποιούν πράξεις για συγκεκριμένους σκοπούς ή κάνουν δηλώσεις για να διαμορφώσουν συνειδήσεις.
Ο σκοπός της τεχνολογίας Deepfake σε συνδυασμό με τα συνθετικά μέσα ενημέρωσης και τις ψευδείς ειδήσεις είναι να δημιουργήσουν μία παγκόσμια κοινωνία που δεν θα εμπιστεύεται τίποτα και δεν θα ξέρει πια τι είναι αληθινό κα ιτι ψεύτικο όπως συμβαίνει με τον όρο μετα-αλήθεια που αναλύσαμε πριν. Έτσι αληθινά γεγονότα θα θεωρούνται συνωμοσίες ή ψέματα, και ψέματα θα εδραιώνονται ως πραγματικότητες.
Και τελικά είμαστε εμείς εκείνοι που θα πρέπει να μελετάμε όλα όσα διαβάζουμε, ακούμε ή παρακολουθούμε για να βεβαιωνόμαστε πως δεν έχουν κατασκευαστεί για να μας παραπλανήσουν και να μας κάνουν πιόνια σε ένα σκοτεινό παιχνίδι που αλλάζει μία για πάντα όλα όσα θεωρούσαμε αξιόπιστα και κυρίως αληθινά…
Το ρολόι της αποκάλυψης
Τι είναι τελικά το περίφημο ρολόι της αποκάλυψης ; Πρόκειται για μία προειδοποίηση για τον κίνδυνο της ανθρωπότητας; Η ένα συμβολικό αντικείμενο που θέλει να μεταφέρει ένα μήνυμα προς όλους μας;
το ρολοι της αποκαλυψης πως λειτουργει
ρολόι της αποκάλυψης 2023:
Το ρολόι της Αποκάλυψης είναι μία συσκευή που έχει γίνει γνωστή τα τελευταία χρόνια σε πάρα πολύ κόσμο και τρομοκρατεί αρκετούς που πιστεύουν πως αποτελεί την απόλυτη ένδειξη για το πότε θα καταστραφούμε ως είδος. Ένα ρολόι που όσο πλησιάζει στις 12 ακριβώς τόσο προειδοποιεί για την καταστροφή μας. Είναι όμως έτσι; Τι συμβαίνει με το ρολοι της αποκαλυψης και γιατί κατασκευάστηκε τελικά;
Όπως έχουμε δει και στην αναλυτική εκπομπή που έκανα στο κανάλι για το ρολόι της αποκάλυψης πριν ένα χρόνο, την 1η Φεβρουαρίου του 22 που μπορείτε να παρακολουθήσετε στο βίντεο από κάτω, μία ομάδα επιστημόνων – που ονομάζεται Bulletin of The Atomic Scientists ( Σε ελεύθερη μετάφραση επιτροπή ατομικών Επιστημόνων) που είχε στις τάξεις της και τον Albert Einstein, δημιούργησε το ρολόι της αποκάλυψης που στα αγγλικά ονομάζεται Doomsday Clock το 1947.
Αυτομάτως καταλαβαίνουμε πως δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο, μα για μία συσκευή (ας την ονομάσουμε έτσι) που δημιουργήθηκε σχεδόν 80 χρόνια πριν. Κάθε χρόνο λοιπόν μία επιτροπή από επιστήμονες (μεταξύ των οποίων και 13 βραβευμένοι με Νόμπελ) αποφασίζουν που θα τοποθετηθούν οι δείκτες του με βάση τα παγκόσμια γεγονότα.
Όσο πιο κοντά στις 12, τόσο πιο κοντά στον Αρμαγεδδών. Οι δείκτες του ρολογιού λοιπόν μετακινούνται μπροστά αλλά και πίσω από το 1947 και η ώρα ποικίλει από 17 λεπτά πριν τις 12 το 1991 σε δύο λεπτά πριν τις 12 το 1953. Την τρίτη 24 Ιανουαρίου όμως μετακινήθηκε στα 90 δευτερόλεπτα πριν τις 12 προκαλώντας τον φόβο για επικείμενη καταστροφή του ανθρώπινου πολιτισμού, αφού δεν έχει πλησιάσει ποτέ ξανά τόσο κοντά στις 12 στο παρελθόν.
Οπότε και με τις εκπομπές στον ελληνικό χώρο να ασχολούνται αρκετά με το θέμα αυτό αποφάσισα να δούμε δέκα πραγματικά στοιχεία για το τρομερό ρολοι της αποκάλυψης για να διαπιστώσετε και μόνοι σας αν πρόκειται για πραγματική προειδοποίηση καταστροφής ή απλά για μία συμβολική συσκευή που μας υπενθυμίζει πως πρέπει να αλλάξουμε τα όσα δεινά προκαλούμε οι ίδιοι στους εαυτούς μας, τους γύρω μας αλλά και στον ίδιο τον πλανήτη!
ρολοι της αποκαλυψης 2022 +2023: 10 Στοιχεία που πρέπει να ξέρεις
Επίσης πριν προχωρήσουμε να σας πω πως το άρθρο αυτό δεν γίνεται για να τρομοκρατήσει και να πείσει τους θεατές πως έρχεται η αποκάλυψη, ο Αρμαγεδδών ή το τέλος του κόσμου, αλλά να ενημερώσει με πραγματικά στοιχεία που μπορείτε και εσείς οι ίδιοι να επιβεβαιώσετε και όχι απλά τρομολαγνικές εικασίες.
10: Πως ξεκίνησε το ρολοι της αποκάλυψης
Όπως είπαμε και στις εισαγωγικές πληροφορίες, το ρολοι της αποκάλυψης δεν είναι ένα πραγματικό ρολόι. Πρόκειται για αναπαράσταση που δημιουργήθηκε από την επιτροπή επιστημόνων και προειδοποιεί για τον κίνδυνο καταστροφής της ανθρωπότητας. Πως και γιατί δημιουργήθηκε όμως; Όλοι οι αρχικοί επιστήμονες που δημιούργησαν το ρολόι της αποκάλυψης το 1947 συμμετείχαν ενεργά στο απόρρητο Πρόγραμμα Μανχάταν και βοήθησαν στον σχεδιασμό της ατομικής βόμβας αλλά ήταν αντίθετοι στην χρήση της στον άνθρωπο.
που βρίσκεται το ρολοι της αποκάλυψης; το ρολόι αρχικά δημιουργήθηκε ως σύμβολο για να προειδοποιήσει για τον κίνδυνο πυρηνικού πολέμου εξαιτίας των όπλων του ψυχρού πολέμου μεταξύ σοβιετικής ένωσης και Ηνωμένων Πολιτειών. Από τότε το ρολόι ενημερώνεται και για διάφορους ακόμα κινδύνους και αν κάποιος θελήσει να ανακαλύψει περισσότερα σχετικά με αυτό, υπάρχει φυσική αναπαράστασή του στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο.
9: Ο Φόβος της Δυστοπίας
Η φετινή απόφαση να μετακινηθούν οι δείκτες του 90 δευτερόλεπτα πριν τα μεσάνυχτα ήρθε μετά από τις πολεμικές αναταράξεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Γνωρίζουμε ήδη πως υπήρχαν πυρηνικές απειλές αρχικά μεταξύ Τραμπ και Κιμ Γιονγκ Ουν. Οι εξελίξεις στο μέτωπο της Ουκρανίας οδήγησαν για ακόμα μία φορά στο ενδεχόμενο πυρηνικής σύρραξης και σε μία τέτοια κατάσταση οι επιστήμονες θεώρησαν πως το ρολοι της αποκάλυψης θα πρέπει να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου ακόμη περισσότερο για αυτό και μετακινήθηκε τόσο κοντά στις 12.
Σύμφωνα με την Πρόεδρο της επιτροπής επιστημόνων Rachel Bronson “ζούμε σε μία εποχή με απεριόριστους κινδύνους και το ρολοι της αποκάλυψης αναδεικνύει την τρέχουσα κατάσταση. Τα 90 δευτερόλεπτα πριν τα μεσάνυχτα και άρα την καταστροφή είναι το πιο κοντινό σημείο που έχουν βρεθεί οι δείκτες και αυτή η απόφαση δεν πάρθηκε τυχαία. Προτρέπουμε τους ηγέτες των κρατών να μελετήσουν τις επιλογές διαλόγου ώστε να γυρίσουμε το ρολόι πίσω.”
8: Μεμονωμένα γεγονότα ΔΕΝ επηρεάζουν το ρολοι της αποκάλυψης
Ένα σημαντικό στοιχείο που πολλοί ξεχνούν ή δεν γνωρίζουν σχετικά με το ρολοι της αποκάλυψης είναι το γεγονός πως οι δείκτες του δεν αλλάζουν μετά από ένα γεγονός είτε αυτό είναι θετικό είτε αρνητικό. Για παράδειγμα το ρολοι της αποκάλυψης δεν ήρθε πιο κοντά στις δώδεκα μετά το τραγικό γεγονός των δίδυμων πύργων.
Η αυξανόμενη απειλή της τρομοκρατίας εκείνης της περιόδου όμως σε συνδυασμό με την διεθνή αναταραχή και τον πόλεμο στο Αφγανιστάν μετακίνησαν τους δείκτες του στα 7 λεπτά από 9 που ήταν μέχρι τότε. Από την άλλη το 1962 η κρίση των πυραύλων της Κούβας δεν άλλαξε το ρολόι ενώ αντίθετα οδήγησε στον περιορισμό των πυρηνικών δοκιμών στην ατμόσφαιρα, κάτι που έκανε το ρολόι να γυρίσει μερικά λεπτά πίσω.
7 : Η επικίνδυνη τεχνητή νοημοσύνη
Οι κίνδυνοι που έχουν προστεθεί από την επιτροπή επιστημόνων και μπορούν να επηρεάσουν το ρολοι της αποκάλυψης, είναι η τεχνητή νοημοσύνη, η διαφυγή επικίνδυνων ιών από εργαστήρια και οι ασθένειες που μπορεί να αποβούν μοιραίες για το σύνολο της ανθρωπότητας.
Μάλιστα ο κίνδυνος σύμφωνα με την επιτροπή επιστημόνων έχει να κάνει με το γεγονός πως σε τέτοιες περιπτώσεις είναι απρόβλεπτος και δεν μπορεί να ελεγχθεί από τον ανθρώπινο παράγοντα, όπως η πρόσφατη πανδημία ή ακόμα η αυτόνομη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και της τεχνολογίας της.
6: Η Κλιματική αλλαγή
Μετά από μία δεκαετία συζητήσεων και διαβουλεύσεων η επιτροπή επιστημόνων αποφάσισε να προσθέσει τον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής στους παράγοντες που μπορούν να αλλάξουν το ρολόι της αποκάλυψης το 2008.
Αυτή η απόφαση προέκυψε από την υπερθέρμανση του πλανήτη, την ανάπτυξη των επιστημών και νέων τεχνολογιών που επηρέασαν το κλίμα. Οι διαρροές διοξειδίου του άνθρακα και η ενεργειακή κρίση που προέκυψε από την σύρραξη Ρωσίας – Ουκρανίας αποτέλεσε ένα ακόμα παράγοντα που έφερε το ρολόι πιο κοντά στις 12 τα μεσάνυχτα.
5: Το ρολόι της αποκάλυψης άλλαξε 25 φορές
Το 1947 η αρχική θέση στους δείκτες του ρολογιού ήταν 7 λεπτά πριν τα μεσάνυχτα. Από τότε έχουν πάει πίσω στο χρόνο οκτώ φορές και δεκαεπτά φορές έχουν μετακινηθεί μπροστά, με την αλλαγή στο ρολόι να έχει γίνει συνολικά 25 φορές.
Το μακρύτερο σημείο από τα μεσάνυχτα και άρα την καταστροφή ήταν το 1991 όπου βρισκόταν στα δεκαεφτά λεπτά πριν και το κοντινότερο σημείο έγινε πριν ένα μήνα, στις 24 Ιανουαρίου του 2023. Η επιτροπή είχε φτάσει τους δείκτες σχετικά κοντά άλλη μία φορά στα δύο λεπτά το 1953 όταν Η σοβιετική ένωση και οι ΗΠΑ πραγματοποιούσαν δοκιμές σε βόμβες υδρογόνου.
4: Η καλύτερη στιγμή στο ρολόι
Η καλύτερη στιγμή για το ρολόι της αποκάλυψης όπως ήδη αναφέραμε ήταν το 1991 όπου βρέθηκαν στο μακρύτερο σημείο από τις 12 με το ρεκόρ των 17 λεπτών, μία απόφαση που προέκυψε από την αυτοπεποίθηση μετά τον ψυχρό πόλεμο. Ο δείκτης των λεπτών μάλιστα χρειάστηκε να μετακινηθεί εκτός πλαισίου του σχεδίου του ωρολογίου.
Αυτή η μετάβαση συμβόλιζε την παγκόσμια ανακούφιση της επιβίωσης για 45 χρόνια χωρίς πυρηνικό πόλεμο, όμως η ειρήνη διήρκησε για μόλις μία δεκαετία πριν στις αρχές του 2000 περάσουμε σε μία νέα πυρηνική εποχή που σύμφωνα με τους επιστήμονες έκανε το ρολόι της αποκάλυψης να μετακινηθεί και πάλι μπροστά.
3: Η χειρότερη στιγμή στο ρολόι
Όπως είπαμε ήδη η χειρότερη στιγμή για το ρολοι της αποκάλυψης είναι η πιο πρόσφατη όπου ήδη είναι στα 90 δευτερόλεπτα πριν τις 12 και άρα το χάος.
Πριν τις 24 Ιανουαρίου όμως οι πιο δύσκολες περίοδοι ήταν το 1949 και το 1953. Το 1949 το ρολόι μεταφέρθηκε στις 11:57, τρία λεπτά πριν τις 12 τα μεσάνυχτα όταν η Σοβιετική ένωση πραγματοποίησε δοκιμές σε ατομική βόμβα, προκαλώντας φόβο για την ολική καταστροφή. Οι διπλωματικές λύσεις γύρισαν το ρολόι πίσω μετά το 1953 και έτσι παρέμεινε ως το 1963 στα 12 λεπτά από την αποκάλυψη.
2: Τι θα συμβεί τα “μεσάνυχτα”;
Τι θα συμβεί τελικά αν το ρολοι της αποκάλυψης φτάσει στα μεσάνυχτα; Πρόκειται για την πραγματική καταστροφή μας ή για ένα συμβολικό μήνυμα; Η επιτροπή των επιστημόνων δίνει την απάντηση αφού έχουν δηλώσει πως κάθε φορά που οι δείκτες κινούνται, αυτό γίνεται ως προειδοποίηση ώστε να προχωρήσουν κάποιες κινήσεις για το καλό της ανθρωπότητας και ως υπενθύμιση πως ο κόσμος μας ίσως έρθει αντιμέτωπος με ανυπολόγιστους κινδύνους για το σύνολο της ανθρωπότητας.
Πολλοί αναρωτιούνται όμως τι θα συμβεί τελικά αν όντως το ρολόι φτάσει στις 12 τα μεσάνυχτα. Αυτό θα μπορούσε να σημάνει την αρχή ενός πυρηνικού πολέμου, ένα ανυπολόγιστο τεχνολογικό κίνδυνο κυβερνοασφάλειας ή μία μη αναστρέψιμη καταστροφική αλλαγή στο κλίμα. Όλοι λοιπόν καταλαβαίνουμε τι θα συμβεί αν το ρολόι της αποκάλυψης δείξει 12 αν και αυτό δεν είναι εξαιρετικά πιθανό και άρα απαιτείται ψυχραιμία.
1: 90 δευτερόλεπτα πριν το χάος
Πλέον βρισκόμαστε στα 90 δευτερόλεπτα πριν τα μεσάνυχτα, ένα αποτέλεσμα που επήλθε από το ρωσο-ουκρανικό και την αυξημένη πυρηνική απειλή. Σε αυτή την απόφαση συνέβαλε η κλιματική αλλαγή και ο κίνδυνος της αναπτυγμένης τεχνολογίας ή ο βιολογικός κίνδυνος από επερχόμενες μελλοντικές πανδημίες. Έτσι είμαστε πια στο κοντινότερο σημείο από τα μεσάνυχτα από την δημιουργία της συσκευής που γνωρίζουμε ως ρολόι της αποκάλυψης.
Αυτό όμως δεν είναι ένα γεγονός που πρέπει να προκαλέσει τρόμο σε όσους μαθαίνουν για τον κίνδυνο, αλλά μία υπενθύμιση πως ο κόσμος μας πρέπει να κινηθεί σε αρμονία για ένα καλύτερο μέλλον για όλους χωρίς απειλές για ολοκληρωτική καταστροφή. Μόνο δεν θα έχουμε ανάγκη το ρολόι της αποκάλυψης να μας τρομάζει και να μας θυμίζει πως ο ίδιος ο άνθρωπος αποτελεί πλέον τον μεγαλύτερο κίνδυνο για το είδος του. Οπότε ας αντιμετωπίζουμε τη ζωή θετικά και με ψυχραιμία, χωρίς έχθρα γιατί μόνο έτσι θα μπορέσουμε κάποια στιγμή να το μηδενίσουμε.
Kobe beef . Γιατί είναι το ακριβότερο κρέας στον κόσμο ?
Πηγή: Cityportal
Οι Ήλιοι της αναρχίας
Ο Γκαλιλέο Γκαλιλέι δεν προοριζόταν να γίνει αστρονόμος και φυσικός. Από ειρωνεία της τύχης σπούδασε σε ένα μοναστήρι και συνέχισε για να γίνει γιατρός. Ο Βιντσέντζιο, ο πατέρας του, είχε μεγάλα όνειρα για τον γιο του και φρόντισε να σπουδάσει ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Πίζας από το 1581.
Ο Γαλιλαίος όμως ουδέποτε ενδιαφέρθηκε για τη βιολογία, αλλά ανέπτυξε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά. Παρά τις διαμαρτυρίες του πατέρα του, άλλαξε γρήγορα αντικείμενο και δεν ξανακοίταξε στο παρελθόν. Αφού μελέτησε σκληρά για τέσσερα χρόνια, ο Γαλιλαίος εγκατέλειψε το πανεπιστήμιο χωρίς να πάρει δίπλωμα και άρχισε να παραδίδει ιδιωτικά μαθήματα.
Την ίδια περίοδο έγραψε τη σύντομη διατριβή του με τίτλο Κοσμογραφία και τη χρησιμοποίησε για να διδάσκει τους μαθητές του μυστήρια των ουράνιων σωμάτων. Η Κοσμογραφία ήταν επηρεασμένη από τις εν γένει αποδεκτές παραδοσιακές γεωκεντρικές φιλοσοφίες του Αριστοτέλη και του Πτολεμαίου, οι οποίοι θεωρούσαν τη Γη το κέντρο του σύμπαντος. Σύντομα εγκατέλειψε την καριέρα του ως δάσκαλος και το 1589 επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, όπου εργάστηκε για τα επόμενα τρία χρόνια ως καθηγητής μαθηματικών. Τότε πρέπει να ανέτρεψε τη θεωρία του Αριστοτέλη ότι τα αντικείμενα με διαφορετική μάζα πέφτουν με διαφορετική ταχύτητα.
Ωστόσο, αμφισβητείται κατά πόσον πειραματίστηκε ρίχνοντας μπάλες κανονιού από τον Κεκλιμένο Πύργο της Πίζας, αφού το μόνο στοιχείο που διαθέτουμε γι’ αυτό είναι μια βιογραφία γραμμένη από τον μαθητή του Βιντσέντσο Βιβιάνι, η οποία δημοσιεύτηκε το 1717. Δυστυχώς, ο Γαλιλαίος προκάλεσε αντιπάθειες με τις αντισυμβατικές πεποιθήσεις του και το συμβόλαιό του με το πανεπιστήμιο δεν ανανεώθηκε. Το 1592 έφυγε ξανά και ταξίδεψε βόρεια, στην Πάντοβα, όπου βρήκε μια νέα και πιο προσοδοφόρα θέση ως καθηγητής μαθηματικών στο πανεπιστήμιο της πόλης.
Εκεί ο Γαλιλαίος άρχισε την ουσιαστική του έρευνα, διεξάγοντας μια σειρά πειραμάτων, πολλά από τα οποία ανήκαν στο πεδίο της μηχανικής. Από το 1602 άρχισε να κάνει μερικές από τις πρώτες επιστημονικές παρατηρήσεις πάνω στα εκκρεμή. Αποκάλυψε επίσης την αρχή του ισοχρονισμού, σύμφωνα με την οποία ένα εκκρεμές ολοκληρώνει μία ταλάντωση στον ίδιο χρόνο ανεξαρτήτως του πόσο μεγάλη ήταν αυτή. Αυτό οδήγησε τελικά στην εφεύρεση του μηχανικού ρολογιού ακριβείας το 1656 – μια συσκευή από την οποία κατέληξε να εξαρτάται η ανθρωπότητα. Αφού αφιέρωσε μερικά χρόνια στους πειραματισμούς του, όλα άλλαξαν.
Η νέα αστρονομία
Το 1609 ο Γαλιλαίος άκουσε φήμες ότι στην Ολλανδία είχε εφευρεθεί μια συσκευή που μπορούσε να φέρνει πιο κοντά μακρινά αντικείμενα: το τηλεσκόπιο. Μόλις πληροφορήθηκε ότι η απλή αυτή κατασκευή περιελάμβανε μόνο έναν σωλήνα με φακούς και στις δυο πλευρές, έσπευσε να ανακατασκευάσει ένα μόνος του.
Οι αρχικές εκδοχές ποίκιλλαν σε μεγεθυντική δύναμη έως και οκτώ φορές, αλλά το 1610 ο Γαλιλαίος είχε πλέον αναπτύξει ένα τηλεσκόπιο που μπορούσε να μεγεθύνει 20 φορές – πολύ πιο ισχυρό από την αρχική, στοιχειώδη εφεύρεση. Χάρη στο τηλεσκόπιο ανοίχτηκαν απεριόριστες δυνατότητες για τον Γαλιλαίο.
Κατά τα έτη 1609 και 1610 ανακάλυψε βουνά στη Σελήνη, τους τέσσερις δορυφόρους του Δία και τα αναρίθμητα άστρα του Γαλαξία. Παρατήρησε τις διαφορετικές φάσεις της Αφροδίτης και θεώρησε εσφαλμένα ότι είχε ανακαλύψει δύο «αυτιά» που συνόδευαν τον Κρόνο. Χωρίς να το έχει αντιληφθεί, ο Γαλιλαίος είχε παρατηρήσει τους χαρακτηριστικούς δακτυλίους του Κρόνου, οι οποίοι επιβεβαιώθηκαν για πρώτη φορά το 1656.
Χάρη στις ουράνιες ανακαλύψεις του και στη μαθηματική του ευφυΐα, ο Γαλιλαίος βρισκόταν έτη φωτός μπροστά από τους συγχρόνους του. Έγινε ξαφνικά γνωστός σε μια εποχή όπου η κοπερνίκεια επανάσταση είχε πάρει τον δρόμο της για τα καλά. Το 1534 ο Νικόλαος Κοπέρνικος είχε δημοσιεύσει την πραγματεία του Περί των περιστροφών των ουρανίων σφαιρών, όπου υποστήριζε ότι ο Ήλιος ήταν το κέντρο του σύμπαντος και όχι η Γη. Η θεωρία αυτή έγινε γνωστή ως «ηλιοκεντρισμός» και ήταν αντίθετη με τον γεωκεντρισμό, την αντίληψη ότι το σύμπαν περιστρεφόταν γύρω από τον πλανήτη μας.
Την εποχή που ο Γαλιλαίος έκανε τις ουράνιες παρατηρήσεις του, ο Γερμανός αστρονόμος Γιοχάνες Κέπλερ διεξήγε επίσης σημαντική έρευνα στο πεδίο. Η Νέα αστρονομία του Κέπλερ δημοσιεύτηκε το 1609 έπειτα από τη δεκαετή του έρευνα στην κίνηση του Άρη. Σε ένα από τα πλέον μνημειώδη έργα που κόσμησαν ποτέ τον επιστημονικό κόσμο, ο Κέπλερ όχι μόνο συμπέρανε ότι οι τροχιές ήταν ελλειπτικές και όχι κυκλικές, αλλά ταυτόχρονα υποστήριξε ότι τα πορίσματά του ενίσχυαν τον ηλιοκεντρισμό. Χάρη στο τηλεσκόπιο και την πρωτοποριακή του έρευνα, ο Γαλιλαίος θα αποδείκνυε ότι οι απόψεις του Κοπέρνικου δεν ήταν απλώς θεωρητικές – ήταν η πραγματικότητα.
Ο Γαλιλαίος αποφάσισε να μοιραστεί τις νέες ανακαλύψεις του αρχίζοντας με το βιβλίο του Αστρικός αγγελιοφόρος το 1610, το οποίο προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον και εκτόξευσε το κύρος του σε νέα ύψη. Τον ίδιο χρόνο διορίστηκε στην περίβλεπτη θέση του μαθηματικού της αυλής του Κόζιμο Β΄ των Μεδίκων, του Μεγάλου Δούκα της Τοσκάνης και πρώην μαθητή του. Ωστόσο, ο Αστρικός αγγελιοφόρος δεν έγινε δεκτός από την Καθολική Εκκλησία, τον ισχυρότερο θεσμό στην Ιταλία – που υποστήριζε ακλόνητα τις γεωκεντρικές απόψεις του Αριστοτέλη και του Πτολεμαίου. Όμως δεν είχαν χαθεί όλα για τον Γαλιλαίο.
Τα αστρονομικά του πορίσματα δεν συνάντησαν μόνο αντιρρήσεις – για παράδειγμα, οι Ιησουίτες αστρονόμοι κατάφεραν να επιβεβαιώσουν τις παρατηρήσεις του. Ο Γαλιλαίος είχε μάλιστα μερικούς θαυμαστές από τους κόλπους της Εκκλησίας, με σημαντικότερο τον καρδινάλιο Μαφέο Μπαρμπερίνι. Παρ’ όλα τα στοιχεία, όμως, η Εκκλησία αρνιόταν να συμβιβαστεί με το μοντέλο του Κοπέρνικου. Μερικοί αστρονόμοι στους κόλπους της Εκκλησίας, όπως οι Ιησουίτες, υπερασπίζονταν το τυχονικό σύστημα του αστρονόμου Τύχο Μπράχε, ο οποίος, μολονότι σε μαθηματικό επίπεδο υποστήριζε την έρευνα του Γαλιλαίου, συντηρούσε το κατεστημένο.
Σύμφωνα με τον Μπράχε, ο Ήλιος και η Σελήνη περιστρέφονταν γύρω από τη Γη, ενώ οι άλλοι πλανήτες περιστρέφονταν γύρω από τον Ήλιο – επρόκειτο για κάτι ανάμεσα στις δύο θεωρίες. Ο Γαλιλαίος απογοητεύτηκε αφού αγνοούσαν τις αποδείξεις του, αλλά αρνήθηκε να τα παρατήσει. Υποστήριξε με πάθος τις θεωρίες του Κοπέρνικου και συγκρούστηκε με θεολόγους που ήταν απόλυτα προσκολλημένοι στις γεωκεντρικές απόψεις. Αν και τράβηξε την προσοχή, η μαχητική συμπεριφορά του έγειρε τελικά την πλάστιγγα σε βάρος του και οι Ιησουίτες τού γύρισαν την πλάτη. Η Καθολική Εκκλησία αποφάσισε ότι τον είχε αφήσει ανενόχλητο για πολύ καιρό και ότι ήταν καιρός να πατήσει πόδι.
Αυτό που ακολούθησε ήταν ένα από τα πλέον μνημειώδη περιστατικά στην Ιστορία όσον αφορά τις τεταμένες σχέσεις ανάμεσα στη θρησκεία και την επιστήμη: η «υπόθεση Γαλιλαίου». Το 1616 η ρωμαιοκαθολική Ιερά Εξέταση ερεύνησε το έργο του Γαλιλαίου και τον κατηγόρησε ως αιρετικό. Μια ομάδα θεολόγων ανέλαβε να εξετάσει τη θεωρία του ηλιοκεντρισμού, που τόσο αψήφιστα είχε υποστηρίξει ο Γαλιλαίος, και να αποφανθεί κατά πόσον είχε κάποια αξία. Η κύρια αποστολή των θεολόγων ήταν ασφαλώς η υπεράσπιση της Καθολικής Εκκλησίας και της Βίβλου.
Η ετυμηγορία εκδόθηκε σε λιγότερο από μία εβδομάδα. Ανακοίνωσαν ότι ο ηλιοκεντρισμός ήταν αντίθετος προς τις Γραφές και ως εκ τούτου η θεωρία του Κοπέρνικου ισοδυναμούσε με αίρεση. Διέταξαν τον Γαλιλαίο να πάψει να υποστηρίζει τη συγκεκριμένη θεωρία, και όλα τα έργα που συνδέονταν με αυτήν, ανάμεσά τους και τα δικά του, απαγορεύτηκαν εν αναμονή των κατάλληλων διορθώσεων. Αντί να γνωρίσει την αποδοχή, ο Γαλιλαίος γνώρισε την ήττα.
Η Καθολική Εκκλησία γαντζώθηκε στην παράδοση
Δεν επρόκειτο για μια ξεκάθαρη περίπτωση επιστήμης εναντίον θρησκείας, για το ποιος είχε δίκιο και ποιος άδικο. Οι ενδεχόμενες συνέπειες από τα πορίσματα του Γαλιλαίου τρομοκρατούσαν την Καθολική Εκκλησία. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 16ου αιώνα η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση κυριαρχούσε στην Ευρώπη, κλονίζοντας συθέμελα τον χριστιανισμό της Δύσης. Προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία της κατά τη διάρκεια μιας περιόδου μεγάλης αστάθειας, η Καθολική Εκκλησία γαντζώθηκε όσο ποτέ από την παράδοση. Το τελευταίο που χρειαζόταν ο παπισμός ήταν να συνηγορεί ο Γαλιλαίος υπέρ των θεωριών του Κοπέρνικου, κάτι που όχι μόνον απειλούσε την παραδοσιακή ερμηνεία των Γραφών αλλά και το γόητρο της ίδιας της Εκκλησίας.
Ο Γαλιλαίος το είχε διαπιστώσει ότι η περίοδος ήταν επικίνδυνη και ευαίσθητη για να στραφεί κανείς εναντίον του καθολικισμού· εντούτοις, παρά την απαγόρευση, του επέτρεψαν να συζητά τις θεωρίες του Κοπέρνικου υπό τον όρο να τις αντιμετωπίζει σε καθαρά υποθετικό επίπεδο.
Ο Γαλιλαίος συνέχισε το έργο του περιμένοντας να καταλαγιάσει το φιάσκο. Παρ’ όλη την αντιπαράθεση, υποστήριζε ακλόνητα τον ηλιοκεντρισμό, αλλά είχε φτάσει ήδη τα 50 και κατά περιόδους τον ταλαιπωρούσε η υγεία του – κάτι που επιβράδυνε σημαντικά την έρευνά του. Το 1623 όμως, επτά χρόνια μετά την καταδίκη του, η τύχη φάνηκε επιτέλους να του χαμογελά.
Ο καρδινάλιος Μπαρμπερίνι, ο παλιός του φίλος και υπέρμαχος που τον είχε υπερασπιστεί θαρραλέα ενώπιον της Εξέτασης, εξελέγη επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας ως πάπας Ουρβανός Η΄. Ο Γαλιλαίος ενθουσιάστηκε. Αν και δεν μπορούσε ακόμα να υπερασπίζεται ανοιχτά τον ηλιοκεντρισμό, πίστευε ότι με τον φίλο του στην κεφαλή της Καθολικής Εκκλησίας η έρευνά του θα είχε πλέον την ευκαιρία να γίνει αποδεκτή.
Με ανανεωμένο σθένος, ο Γαλιλαίος άρχισε τη συγγραφή ενός νέου βιβλίου, όπου συνέκρινε τα συστήματα του Κοπέρνικου και του Πτολεμαίου. Σε μια επίσκεψή του στη Ρώμη το 1624, ο Πάπας τού έδωσε την άδεια να το κάνει υπό τον όρο ότι θα αντιμετώπιζε τις θεωρίες του Κοπέρνικου σαν μια καθαρά θεωρητική υπόθεση. Το 1630 πήρε τελικά την έγκριση των άγρυπνων λογοκριτών του Βατικανού και δύο χρόνια αργότερα, το 1632, δημοσίευσε το έργο Διάλογος περί των δύο κύριων κοσμικών συστημάτων.
Ο Διάλογος ήταν μια σειρά συζητήσεων ανάμεσα σε τρία πρόσωπα, τον Σαλβιάτι, τον Σαγκρέντο και τον Σιμπλίτσιο. Ο Σαλβιάτι, ένας επιστήμονας που υποστηρίζει το κοπερνίκειο σύστημα, επιχειρηματολογεί υπέρ της θεωρίας του Γαλιλαίου, ενώ ο Σαγκρέντο λειτουργεί σαν αμερόληπτος λόγιος. Ο Σιμπλίτσιο υποστηρίζει τον γεωκεντρισμό και ο Γαλιλαίος τον περιγράφει σαν ανόητο – στα ιταλικά το όνομα του Σιμπλίτσιο σημαίνει «χαζούλης». Έπειτα από πολύχρονες προσπάθειες, ο Γαλιλαίος είχε επιτέλους πραγματοποιήσει τη φιλοδοξία του. Η υπεράσπιση του Κοπέρνικου τυπώθηκε ασπρόμαυρη για να τη διαβάσει όλος ο κόσμος. Είχε απορρίψει με πονηρό τρόπο την ιδέα ότι ο ηλιοκεντρισμός έπρεπε να περιγράφεται μόνο σαν μια απλή θεωρία – είχε καταφέρει μάλιστα να το κάνει με την έγκριση της Εκκλησίας.
Ο Γαλιλαίος επαναπαύτηκε στην επιτυχία του, χωρίς να υποψιάζεται ότι το μέλλον τού επεφύλασσε τα χειρότερα. Όλα αυτά τα χρόνια ο Γαλιλαίος αναμετριόταν με την Καθολική Εκκλησία, αλλά τώρα το πεδίο της μάχης ήταν τελείως διαφορετικό. Οι θεωρίες του Κοπέρνικου δεν ήταν ουσιαστικά απαγορευμένες μέχρι την Ιερά Εξέταση το 1616 και το ζήτημα δεν αφορούσε τον ίδιο τον Γαλιλαίο, αλλά την απειλή που συνιστούσε για την παπική εξουσία ο ηλιοκεντρισμός. Ο Γαλιλαίος είχε υπερβεί ένα όριο, προβάλλοντας ανοιχτά μια θεωρία που καταδικαζόταν επίσημα από την Εκκλησία. Για να γίνουν ακόμα χειρότερα τα πράγματα, είχε προσβάλει τον πανίσχυρο και πάλαι ποτέ σύμμαχό του, τον Πάπα – τον μόνο άνθρωπο που θα μπορούσε να τον βοηθήσει.
Όταν ο Ουρβανός επέτρεψε στον Γαλιλαίο να γράψει τον Διάλογό του, είχε ζητήσει από τον αστρονόμο να συμπεριλάβει γεωκεντρικά επιχειρήματα υπέρ του Πτολεμαίου. Με την παρουσία του Σιμπλίτσιο, ο Γαλιλαίος υπονοούσε ότι ο επικεφαλής της Εκκλησίας ήταν ανόητος, όπως και όλοι όσοι υπερασπίζονταν το πτολεμαϊκό σύστημα. Είχε εξασφαλίσει από μόνος του ότι δεν θα μπορούσε να λάβει πλέον καμία βοήθεια από τον Πάπα Ουρβανό. Για να σώσει το γόητρό της, η Εκκλησία έπρεπε να τιμωρήσει παραδειγματικά τον άνθρωπο που της προκαλούσε τόσα προβλήματα.
Στο κάτω κάτω, αν ο Γαλιλαίος μπορούσε να υποστηρίζει ανοιχτά τον ηλιοκεντρισμό, θα εμφανίζονταν κι άλλοι που θα ερμήνευαν τη Βίβλο και τις Γραφές με τον δικό τους τρόπο. Ο Γαλιλαίος κατηγορήθηκε ως αιρετικός και το 1632 κλήθηκε στη Ρώμη για να δικαστεί, ενώ παράλληλα η πώληση του Διαλόγου απαγορεύτηκε.
Ο Γαλιλαίος πλησίαζε πλέον τα 70 και η υγεία του τον ταλαιπωρούσε. Πέρασαν πέντε εξαντλητικοί μήνες μέχρι να φτάσει στη Ρώμη κι έτσι η δίκη του άρχισε τον Φεβρουάριο του 1633. Όταν έφτασε εκεί, τέθηκε σε περιορισμό και ανακρίθηκε, καθώς οι κατήγοροί του προσπάθησαν να του αποσπάσουν κάποια ομολογία.
Τον κατηγόρησαν για παράβαση των απαγορεύσεων που του είχαν επιβληθεί το 1616 – κάτι που εκείνος αρνήθηκε κατηγορηματικά. Οι ανακριτές ήλπιζαν ότι, αν απειλούσαν τον Γαλιλαίο με βασανιστήρια, θα τον ανάγκαζαν να ενδώσει και να ομολογήσει τα λάθη του. Εκείνος όμως παρέμεινε πιστός στις ιδέες του και επέμεινε ότι είχε ακολουθήσει τους κανόνες που του είχαν ορίσει και ότι απλώς σχολίαζε τον κοπερνικανισμό. Πρόσθεσε μάλιστα ότι η ίδια η Εκκλησία είχε εγκρίνει τον Διάλογο.
Ωστόσο, έπειτα από μερικούς μήνες κατά τους οποίους ο Γαλιλαίος συνέχιζε να υποστηρίζει με κόπο τη θέση του παρά την επιδείνωση της υγείας του, τελικά ενέδωσε και είπε στους ανακριτές του αυτό που ήθελαν να ακούσουν: ότι το επιχείρημα του Κοπέρνικου ήταν πολύ βεβιασμένο. Ο εξασθενημένος και ηλικιωμένος επιστήμονας γαντζώθηκε από την ελπίδα ότι η Ιερά Εξέταση θα τον λυπόταν, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία και την κατάστασή του, αλλά στάθηκε άτυχος. Τον Ιούνιο καταδικάστηκε ως αιρετικός και αναγκάστηκε να αναιρέσει δημόσια την ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου.
Ταυτόχρονα, αναγκάστηκε να διακηρύξει ότι πίστευε ακράδαντα στο πτολεμαϊκό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο η Γη βρισκόταν στο κέντρο του σύμπαντος. Στο μεταξύ ο Διάλογός του συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο με τα απαγορευμένα βιβλία της Εκκλησίας. Όμως, η τιμωρία του Γαλιλαίου δεν τέλειωσε εκεί.
Αρχικά καταδικάστηκε σε ισόβια, αλλά η ποινή του μετατράπηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό κι έτσι πέρασε την υπόλοιπη ζωή του έγκλειστος σε μια έπαυλη της Φλωρεντίας. Αυτό δεν τον εμπόδισε να συνεχίσει το θεωρητικό του έργο, μολονότι σιγά σιγά έχανε το φως του. Επέλεξε ένα λιγότερο αμφιλεγόμενο θέμα και έστρεψε τις έρευνές του στη μηχανική. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του έγραψε ένα από τα διασημότερα έργα του, το Πραγματείες και μαθηματικές αποδείξεις περί των δύο νέων επιστημών. Αυτό το σπουδαίο έργο συνόψιζε περίπου τρεις δεκαετίες ερευνών του Γαλιλαίου στον τομέα της φυσικής, όπως τις ιδέες του για τους νόμους της κίνησης.
Όσο για την Καθολική Εκκλησία, θα περνούσαν πάνω από τρεις αιώνες μέχρι να παραδεχτεί ότι ο Γαλιλαίος είχε τελικά δίκιο. Παρά τα εμπόδια που αντιμετώπισε, είναι απολύτως βέβαιο ότι ο Γαλιλαίος συνέβαλε στην καθιέρωση της επιστήμης στον κόσμο της διανόησης, έστω κι αν αυτό δεν έγινε κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Τελικά, 80 χρόνια μετά τον θάνατό του, οι ηλιοκεντρικές θεωρίες του αποδείχτηκαν από ένα άλλο μεγάλο επιστημονικό μυαλό, τον Ισαάκ Νεύτωνα. Μέχρι σήμερα ο Γαλιλαίος εξακολουθεί να αποτελεί επιστημονική πηγή έμπνευσης. Το 1989, το μη επανδρωμένο διαστημόπλοιο που στάλθηκε για να μελετήσει τον Δία και τα φεγγάρια του πήρε το όνομα του Ιταλού επιστήμονα κι έτσι η κληρονομιά του συνεχίζει να ζει – ακόμα και στα άστρα.
Οι Ηλιοι της αναρχίας
Νικόλαος Κοπέρνικος (1473-1543): Ο Γαλιλαίος προκάλεσε μεγάλες αντιπαραθέσεις όταν υποστήριξε τις θεωρίες του Κοπέρνικου. Το μοντέλο του Κοπέρνικου για το σύμπαν τοποθετούσε στο κέντρο τον Ήλιο και όχι τη Γη, επομένως ερχόταν σε αντίθεση με τον γεωκεντρισμό. Δημοσίευσε το έργο του Περί των περιστροφών των ουρανίων σφαιρών μόλις τον τελευταίο χρόνο της ζωής του, επειδή φοβόταν τις επικρίσεις και τις θρησκευτικές αντιδράσεις. Κρίνοντας από την τιμωρία που υπέστη ο Γαλιλαίος δεκαετίες αργότερα, οι ανησυχίες του ήταν εύλογες.
Τίχο Μπράχε (1546-1601): Το μοντέλο του Μπράχε για το σύμπαν ήταν μια εξισορροπητική υπόθεση. Ο Μπράχε συνδύασε τις μαθηματικές απόψεις του κοπερνίκειου μοντέλου με τις φιλοσοφικές απόψεις του Πτολεμαίου και δημιούργησε το τυχονικό σύστημα. Αν και συμφωνούσε ότι η Σελήνη και ο Ήλιος περιστρέφονται γύρω από τη Γη, το μοντέλο του επέμεινε στη θεωρία ότι η Γη παρέμενε στο κέντρο. Κατά τη διάρκεια της υπόθεσης του Γαλιλαίου, αυτό το σύστημα ήταν αποδεκτό επειδή ερμήνευε τις παρατηρήσεις του Γαλιλαίου για την Αφροδίτη και παράλληλα υποστήριζε τον γεωκεντρισμό. Ο Μπράχε ήταν από τους τελευταίους αστρονόμους που έκαναν παρατηρήσεις χωρίς τηλεσκόπιο.
Γιόχαν Κέπλερ (1571-1630): Το 1596 ο Κέπλερ υπερασπίστηκε έξοχα το κοπερνίκειο σύστημα με το αστρονομικό βιβλίο του Κοσμογραφικό μυστήριο. Ως άνθρωπος του πνεύματος, προσπάθησε να αποδείξει ότι οι Γραφές μπορούσαν να υποστηρίξουν τον ηλιοκεντρισμό έναντι του γεωκεντρισμού – και για να το αποδείξει, επιχείρησε να χρησιμοποιήσει το πτολεμαϊκό μοντέλο. Ο Κέπλερ ήταν μαθητής του Μπράχε και επηρεάστηκε από το έργο του δασκάλου του και από τους ηλιοκεντρικούς νόμους του για τις πλανητικές κινήσεις. Όταν ο Γαλιλαίος δημοσίευσε τον Αστρικό αγγελιοφόρο, ο Κέπλερ υποστήριξε τα πορίσματά του και έκανε τις τηλεσκοπικές του παρατηρήσεις με το δικό του τηλεσκόπιο, το οποίο εφηύρε το 1611.
Ισαάκ Νεύτωνας (1643-1727): Στο έργο του Μαθηματικές αρχές της φυσικής φιλοσοφίας, που δημοσιεύτηκε το 1687, ο Ισαάκ Νεύτωνας χρησιμοποίησε τους νόμους του Κέπλερ για τις κινήσεις των πλανητών και τον νόμο για την παγκόσμια έλξη. Αυτό τελικά επιβεβαίωσε ότι το σωστό μοντέλο για το σύμπαν ήταν ο ηλιοκεντρισμός και όχι ο γεωκεντρισμός – οκτώ δεκαετίες μετά τον θάνατο του Γαλιλαίου. Ο Νεύτωνας μπορεί να είχε διαβάσει το έργο του Γαλιλαίου ως φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ, συμπληρώνοντας τις διδαχές του Αριστοτέλη, οι οποίες διδάσκονταν ακόμα ως δεδομένες. Όπως ο Γαλιλαίος και ο Κέπλερ, ο Νεύτωνας κατασκεύασε δικό του τηλεσκόπιο, το πρώτο διοπτρικό τηλεσκόπιο του κόσμου
Γιατί η Δευτέρα είναι καθαρά , γιατί λαγάνα , γιατί χαρταετός και τα έθιμα στη χώρα .
Η Καθαρά Δευτέρα είναι κινητή γιορτή, η οποία εξαρτάται από την ημερομηνία του Πάσχα. Συγκεκριμένα πέφτει κάθε χρόνο στο ξεκίνημα της 7ης εβδομάδας, δηλαδή 48 μέρες πριν το Ορθόδοξο Πάσχα και προφανώς πάντοτε ημέρα Δευτέρα.
Αλήθεια όμως, γιατί λέγεται Καθαρά Δευτέρα, γιατί τρώμε λαγάνα και τι συμβολίζει το πέταγμα του χαρταετού;
Από συγκριτικής άποψης φαίνεται να υπάρχει ένα συνονθύλευμα Θρησκευτικών λόγων , παγανιστικών επιρροών με πρακτικές που πρωτοεμφανίστηκαν στην Κίνα !! αλλά και στις Εβραϊκές παραδόσεις ..
Καθαρά Δευτέρα: Όσα δεν γνωρίζετε
Με την Καθαρά Δευτέρα ξεκινάει η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημαίνει το τέλος των Αποκριών. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς.
Η νηστεία διαρκεί για 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο. Εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα.
Η λαγάνα είναι ο άζυμος άρτος (ψωμί), ο οποίος φτιάχνεται με παραδοσιακό τρόπο στην Ελλάδα μόνο μια μέρα του χρόνου, την Καθαρή Δευτέρα, ενώ το όνομά της προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό «λάγανον, μια πλακωτή ζύμη που παρασκευάζεται από αλεύρι και νερό και σηματοδοτεί την έναρξη της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής.
Η λαγάνα αναφέρεται ως έδεσμα σε πολλά κείμενα της Αρχαιότητας. Ένα από αυτά είναι οι Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη, όπου αναφέρεται η φράση λαγάνα πέττετται δηλαδή λαγάνες γίνονται.
Μια θεωρία θέλει η λαγάνα να παρομοιάζεται με τον άρτο που κατανάλωσαν οι Ισραηλίτες κατά την έξοδό τους από την Αίγυπτο, από τότε και μέχρι τη στιγμή που ο Χριστός ευλόγησε τον ένζυμο άρτο. Τα αρτοποιεία μένουν ανοικτά τη συγκεκριμένη μέρα, αντίθετα με τα περισσότερα εμπορικά καταστήματα, αποκλειστικά για την παρασκευή και διάθεση λαγάνας.
Το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε αναλλοίωτο ανά τους αιώνες και συνηθίζεται να παρασκευάζεται με μεράκι από τον αρτοποιό της γειτονιάς, τραγανή λαχταριστή και σουσαμένια και καταναλώνεται κατά την Καθαρά Δευτέρα, την Πρωτονήστιμη Δευτέρα της Σαρακοστής.
Η ονομασία της «Καθαρά» προήλθε από τη συνήθεια που είχαν οι νοικοκυρές το πρωί της ημέρας αυτής, να πλένουν με ζεστό νερό και στάχτη όλα τα μαγειρικά σκεύη, ως «ημέρα κάθαρσης». Στη συνέχεια τα κρεμούσαν στη θέση τους όπου και παρέμεναν μέχρι τη λήξη της νηστείας.
Επίσης κατά την ημέρα αυτή εξέρχονταν όλοι οικογενειακώς στην ύπαιθρο και έστρωναν κάτω στη γη και έτρωγαν νηστίσιμα φαγητά όπως χαλβά, ελιές, ταραμά και λαγάνα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η λαγάνα που έχει το σχήμα της «κυρα-Σαρακοστής», που παριστάνει μια μακριά γυναίκα που έχει ένα σταυρό στο κεφάλι, δεν έχει στόμα γιατί είναι όλο νηστεία. Τα χέρια της είναι σταυρωμένα για τις προσευχές, έχει επτά πόδια που συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της νηστείας.
Έθιμο που συνηθιζόταν για να μετρούν το χρόνο κατά την περίοδο της Σαρακοστής ήταν κάθε Σάββατο να κόβουν το ένα πόδι και το τελευταίο το έκοβαν το Μ. Σάββατο όπου το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι και όποιος το έβρισκε ήταν ο τυχερός της επόμενης χρονιάς.
Καθαρά Δευτέρα: Γιατί πετάμε χαρταετό
Το πρώτο πέταγμα του χαρταετού χρονολογείται στο 200 π.Χ και είναι διαδεδομένο σε όλο τον κόσμο. Φέρεται να ξεκίνησε από την Κίνα και τη Μαλαισία, αλλά είναι έθιμο που τηρούμε και στη χώρα μας. Βάσει της θρησκευτικής διάστασης της ημέρας, πετάμε χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα, συμβολικά δείχνοντας ότι προορισμός του πνεύματος του ανθρώπου είναι στον ουρανό δίπλα στον δημιουργό του.
Το έθιμο γίνεται κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα, την πρώτη μέρα της Σαρακοστής, όποτε οι χριστιανοί ξεκινούν τη σωματική και πνευματική τους κάθαρση μέσω της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής.
Καθαρά Δευτέρα: Τα έθιμα σε όλη την Ελλάδα
Η ημέρα της Καθαράς Δευτέρας, γιορτάζεται έντονα σε όλη την Ελλάδα, με διάφορα έθιμα και αποτελεί επίσημη αργία.
Κύρια έθιμα σε όλη την Ελλάδα είναι το πέταγμα του χαρταετού, αλλά και το λεγόμενο Γαϊτανάκι, έθιμο που έφεραν από τη Μικρά Ασία οι πρόσφυγες.
Στα Μεστά και στους Ολύμπους και στο Λιθί της Χίου, αναβιώνει το Έθιμο του Αγά με τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία, όπου σε ένα θεατρικό ο Αγάς ως δικαστής, καταδικάζει με χιούμορ τους θεατές. Άλλο έθιμο με ρίζες στην Τουρκοκρατία είναι εκείνο της μεταμφίεσης κάποιου κατοίκου της Αλεξανδρούπολης σε Μπέη και της περιφοράς του στην πόλη μοιράζοντας ευχές.
Οι κάτοικοι του Πόρου καθαρίζουν τα μαγειρικά σκευάσματά τους από τα λίπη των κρεάτων που καταναλώθηκαν τις Απόκριες σε ένα έθιμο που αποκαλείται ξάρτυσμα.
Σε ορισμένα χωριά της Κέρκυρας λαμβάνει μέρος ο Χορός των Παπάδων όπου οι ιερείς στήνουν χορό που ακολουθείται από τους γέροντες. Στην Κάρπαθο οδηγούνται στο Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων από τους Τζαφιέδες, δηλαδή τους χωροφύλακες, οι κάτοικοι που αντάλλαξαν απρεπείς χειρονομίες, ώστε να αποδοθεί δικαιοσύνη από τους σεβάσμιους της πόλης.
Το αλευρομουτζούρωμα στο Γαλαξίδι, όπου οι καρναβαλιστές πασαλείφονται με αλεύρι και χορεύουν κυκλικά.
Στη Μεθώνη Μεσσηνίας γίνεται του Κουτρούλη ο γάμος, αναπαράσταση ενός πραγματικού γάμου του 14ου αιώνα, ενώ στη Νέδουσα οι αγρότες προσκαλούν την ευημερία με το αγροτικό καρναβάλι τους.
Στη Βόνιτσα ένας αχυρένιος ψαράς δεμένος σε γάιδαρο γυρνώντας μέσα από το χωριό καταλήγει σε μια φλεγόμενη βάρκα στο έθιμο του Αχυρένιου-Γληγοράκη, ενώ στη Θήβα λαμβάνει μέρος ο βλάχικος γάμος όπου ξυρίζεται ο γαμπρός για να παντρευτεί κάποιον άντρα συγχωριανό του μεταμφιεσμένο σε νύφη.
Τέλος, οι Μουτζούρηδες στο Πολύσιτο Βιστωνίδας, μουτζουρώνουν με κάπνα τους επισκέπτες του χωριού.
Πως ακούγονταν οι απαγγελίες των Ομηρικών επών
Τα Ομηρικά έπη γράφτηκαν πιθανόν στα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ. και καταγράφτηκαν με εντολή του Πεισίστρατου τον 6ο. Κατά την προφορική παράδοση, οι ποιητές τα απάγγειλαν στο κοινό σε γιορτές και στις αυλές επιφανών αρχόντων.
Ο Georg Danek του Πανεπιστημίου της Βιέννης και ο Stefan Hagel της Αυστριακής Ακαδημίας των Επιστημών παρουσιάζουν μια εκδοχή του πώς ακούγονταν τα ποιήματα αυτά όταν τα τραγουδούσαν στα αρχαία Ελληνικά.
Το παρακάτω απόσπασμα αποτελείται από τους στίχους 267-299 της 8ης Ραψωδίας της Οδύσσειας, όπου ο Δημόδοκος τραγουδάει για τον έρωτα του Άρη για την Αφροδίτη.
Η μελωδία που θα ακούσετε δεν είναι φυσικά ακριβής, αλλά χρησιμοποιήθηκαν μουσικολογικές θεωρίες για την κατά προσέγγιση αναπαραγωγή της, έχοντας και ως δεδομένο πως οι ποιητές έπαιζαν μουσικά όργανα όπως η φόρμιγξ, μία λύρα τεσσάρων χορδών, στην οποία αυτοσχεδίαζαν όπως αυτοσχεδίαζαν και στους στίχους.
https://soundcloud.com/user444756202/demodokos
Το απόσπασμα από τη Ραψωδία Θ’ που ακούγεται:
ἀμφ’ Ἄρεος φιλότητος ἐϋστεφάνου τ’ Ἀφροδίτης,
ὡς τὰ πρῶτ’ ἐμίγησαν ἐν Ἡφαίστοιο δόμοισι
λάθρῃ· πολλὰ δὲ δῶκε, λέχος δ’ ᾔσχυνε καὶ εὐνὴν
Ἡφαίστοιο ἄνακτος. ἄφαρ δέ οἱ ἄγγελος ἦλθεν
Ἥλιος, ὅ σφ’ ἐνόησε μιγαζομένους φιλότητι.
Ἥφαιστος δ’ ὡς οὖν θυμαλγέα μῦθον ἄκουσε,
βῆ ῥ’ ἴμεν ἐς χαλκεῶνα, κακὰ φρεσὶ βυσσοδομεύων·
ἐν δ’ ἔθετ’ ἀκμοθέτῳ μέγαν ἄκμονα, κόπτε δὲ δεσμοὺς
ἀῤῥήκτους ἀλύτους, ὄφρ’ ἔμπεδον αὖθι μένοιεν.
αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ τεῦξε δόλον κεχολωμένος Ἄρει,
βῆ ῥ’ ἴμεν ἐς θάλαμον, ὅθι οἱ φίλα δέμνια κεῖτο·
ἀμφὶ δ’ ἄρ’ ἑρμῖσιν χέε δέσματα κύκλῳ ἁπάντῃ,
πολλὰ δὲ καὶ καθύπερθε μελαθρόφιν ἐξεκέχυντο,
ἠΰτ’ ἀράχνια λεπτά· τά γ’ οὔ κέ τις οὐδὲ ἴδοιτο,
οὐδὲ θεῶν μακάρων· περὶ γὰρ δολόεντα τέτυκτο.
αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ πάντα δόλον περὶ δέμνια χεῦεν,
εἴσατ’ ἴμεν ἐς Λῆμνον, ἐϋκτίμενον πτολίεθρον,
ἥ οἱ γαιάων πολὺ φιλτάτη ἐστὶν ἁπασέων.
οὐδ’ ἀλαὸς σκοπιὴν εἶχε χρυσήνιος Ἄρης,
ὡς ἴδεν Ἥφαιστον κλυτοτέχνην νόσφι κιόντα·
βῆ δ’ ἴμεναι πρὸς δῶμα περικλυτοῦ Ἡφαίστοιο,
ἰχανόων φιλότητος ἐϋστεφάνου Κυθερείης.
ἡ δὲ νέον παρὰ πατρὸς ἐρισθενέος Κρονίωνος
ἐρχομένη κατ’ ἄρ’ ἕζεθ’· ὁ δ’ εἴσω δώματος ᾔει
ἔν τ’ ἄρα οἱ φῦ χειρὶ ἔπος τ’ ἔφατ’ ἔκ τ’ ὀνόμαζε·
«δεῦρο, φίλη, λέκτρονδε, τραπείομεν εὐνηθέντε·
οὐ γὰρ ἔθ’ Ἥφαιστος μεταδήμιος, ἀλλά που ἤδη
οἴχεται ἐς Λῆμνον μετὰ Σίντιας ἀγριοφώνους.»
ὣς φάτο, τῇ δ’ ἀσπαστὸν ἐείσατο κοιμηθῆναι.
τὼ δ’ ἐς δέμνια βάντε κατέδραθον· ἀμφὶ δὲ δεσμοὶ
τεχνήεντες ἔχυντο πολύφρονος Ἡφαίστοιο,
οὐδέ τι κινῆσαι μελέων ἦν οὐδ’ ἀναεῖραι.
καὶ τότε δὴ γίνωσκον, ὅ τ’ οὐκέτι φυκτὰ πέλοντο.
Διαβάστε περισσότερα εδώ:
http://www.realmofhistory.com/2016/12/09/homer-odyssey-song-ancient-greek/
ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΔΑΚΤΥΛΙΚΑ ΜΑΣ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΑ
Οι ερευνητές ανακάλυψαν για πρώτη φορά για ποιο λόγο το δακτυλικό αποτύπωμα κάθε ανθρώπου δεν μοιάζει με κανενός άλλου
Αποτελεί ένα μυστήριο που ήταν γνωστό ήδη από την αρχαιότητα. Αν κάτι έχει απόλυτα μοναδικό ο κάθε άνθρωπος είναι τα δακτυλικά του αποτυπώματα! Ακόμα και αν έχουμε περάσει αμέτρητοι άνθρωποι από αυτόν τον πλανήτη με χαρακτηριστικά που μπορεί να έμοιαζαν πάρα πολύ με κάποιου άλλου ένα πράγμα θα ξεχώριζε κάθε φορά: τα ακανόνιστα σχέδια στις άκρες των δακτύλων του καθενός.
Η επιστήμη κλήθηκε τώρα να δώσει απάντηση στο μυστήριο της μοναδικότητας των δακτυλικών αποτυπωμάτων.
Οι σπείρες, οι κύκλοι και οι αψίδες που υπάρχουν στις άκρες των δακτύλων μας, είναι ήδη γνωστό ότι ξεκινούν να δημιουργούνται από τότε που βρισκόμαστε ακόμα στην κοιλιά της μητέρας μας. Ωστόσο, μια έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Cell δίνει απάντηση στο πώς ακριβώς δημιουργούνται και γιατί είναι τόσο μοναδικά. Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων από πολλούς διαφορετικούς τομείς συνεργάστηκε για να αποκαλύψει τη διαδικασία με την οποία τα αποτυπώματα αναπτύσσονται μοναδικά στους ανθρώπους.
Τα αποτυπώματα είναι μοναδικά και διατηρούνται ίδια για κάθε άνθρωπο σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ενώ είναι απαραίτητα για να πιάνουμε καλύτερα τα αντικείμενα και για να έχουμε καλύτερη αφή. Από την άλλη, δεν είναι τυχαίο ότι ήδη από το 1800 λειτουργούσαν ως ένα είδος υπογραφής για το κάθε άτομο καθώς διέφεραν ακόμα και στα πανομοιότυπα, μονοζυγωτικά δίδυμα. Μέχρι σήμερα υπήρχαν αρκετές θεωρίες σχετικά με το γιατί διαφέρουν απόλυτα από άτομο σε άτομο, με κάποιες να προτείνουν είτε ότι πρόκειται για μια αυθόρμητη πτύχωση του δέρματος, είτε ένας σχηματισμός που δημιουργείται από μόρια ή ακόμα και ότι καθορίζεται από την διάταξη των αιμοφόρων αγγείων του καθενός.
Τα αποτυπώματα αρχίζουν να διαμορφώνονται σταδιακά κατά την 24η εβδομάδα της κύησης ξεκινώντας από τρία διαφορετικά σημεία σε κάθε δάκτυλο. Σύμφωνα με τα όσα ανακάλυψαν οι ερευνητές, το δέρμα αρχίζει να γίνεται ανάγλυφο σε ένα μοτίβο που θυμίζει λωρίδες εξαιτίας μιας σειράς αλληλεπιδράσεων μεταξύ τριών μορίων που ακολουθούν αυτό που είναι γνωστό ως «Μοτίβο Τούρινγκ» ή «Εξισώσεις αντίδρασης-διάχυσης Τούρινγκ». Το πώς αυτές οι ανάγλυφες γραμμές θα εξαπλωθούν από τα αρχικά τους σημεία και πώς θα ενωθούν μεταξύ τους καθορίζουν το τελικό σχήμα των αποτυπωμάτων.
Οι επιστήμονες ωστόσο τώρα γνωρίζουν ότι τα μοτίβα αυτά ξεκινούν να σχηματίζονται καθοδικά προς το δέρμα σαν αυλάκια. Μέσα στις λίγες εβδομάδες που ακολουθούν μετά την πρώτη τους εμφάνιση, τα κύτταρα που πολλαπλασιάζονται ταχέως μέσα σε αυτά τα αυλάκια αρχίζουν να αυξάνονται ανοδικά καταλήγοντας στη δημιουργία των παχιών λωρίδων στο δέρμα.
Δεδομένου ότι η δημιουργία των αποτυπώματων και οι θύλακες από τις τρίχες έχουν παρόμοια καθοδική δομή, οι ερευνητές σε αυτή τη νέα μελέτη συνέκριναν κύτταρα και από τις δύο αυτές πηγές. Η ομάδα ανακάλυψε ότι και τα δύο σημεία μοιράζονταν κάποιους κοινούς τύπους σηματοδοτών μορίων – διαβιβαστές που μεταφέρουν πληροφορίες μεταξύ των κυττάρων- συμπεριλαμβανομένου τριών συγκεκριμένων, τα οποία είναι γνωστά ως WNT, EDAR και BMP. Περαιτέρω πειράματα απέδειξαν ότι το WNT λέει στα κύτταρα να πολλαπλασιαστούν, σχηματίζοντας έτσι τις αυλακώσεις στο δέρμα, και να παράγουν το EDAR, το οποίο με τη σειρά του ενισχύει κι άλλο την λειτουργία του WNT. Το BMP από την άλλη ανακόπτει αυτές τις λειτουργίες.
Για να εξετάσουν το πώς αυτά τα μόρια-σηματοδότες μπορεί να αλληλεπιδρούν για να δημιουργήσουν μοτίβα, οι ερευνητές προσάρμοσαν τα επίπεδα των μορίων σε εμβρυϊκά ποντίκια (και ανθρώπινα κύτταρα σε ένα πιάτο Petri στο εργαστήριο). Τα ποντίκια δεν έχουν δακτυλικά αποτυπώματα, αλλά το δέρμα των ποδιών τους έχει αυλακώσεις όπως τα αποτυπώματα των ανθρώπων. «Αυξήσαμε και μειώσαμε τα επίπεδα των μορίων και είδαμε πώς αλλάζει το μοτίβο», λέει ο αναπτυξιακός βιολόγος Ντένις Χίντον του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου που συμμετείχε στην έρευνα.
Όταν αύξησαν το EDAR είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν πιο παχιές αλλά και πιο αραιές αυλακιές, ενώ όταν το μείωσαν είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν σχηματισμοί που θύμιζαν περισσότερο βούλες παρά λωρίδες. Ωστόσο την ίδια στιγμή ενεργοποιούνταν και το μόριο BMP, το οποίο εμποδίζει την ανάπτυξη του EDAR.
Τα μοτίβα του Τούρινγκ
Η αλλαγή από γραμμές σε βούλες είναι μια αξιοσημείωτη αλλαγή που μπορεί κάποιος να παρατηρήσει σε συστήματα που κυριαρχούνται από τις «Εξισώσεις αντίδρασης-διάχυσης Τούρινγκ», σύμφωνα με τον Χίντον. Πρόκειται ουσιαστικά για μια μαθηματική θεωρία που προτάθηκε την δεκαετία του ’50 από τον Βρετανό μαθηματικό, Άλαν Τούρινγκ, ο οποίος από την άλλη έχει γίνει ευρέως γνωστός για το γεγονός ότι κατάφερε να σπάσει τον κωδικό Enigma των Ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κάτι που συνέβαλε σημαντικά στη νίκη των Συμμάχων. Ο Τούρινγκ σε αυτήν την περίπτωση περιέγραψε πώς τα χημικά στοιχεία αλληλεπιδρούν και εξαπλώνονται για να δημιουργήσουν διάφορα μοτίβα στη φύση, όπως τις ρίγες στη ζέβρα ή τα σχήματα πάνω σε ένα φύλλο δέντρου.
Όπως ανέφεραν το 2012 ερευνητές του Χάρβαρντ σε μια δική τους μελέτη, οι εκκριτικές πρωτεΐνες που συνδέονται με τη ρύθμιση της ασυμμετρίας στα σπονδυλωτά και την ανάπτυξη των πρόδρομων (προγεννητικών) κυττάρων για τα εσωτερικά όργανα των εμβρύων, ακολουθούν το μοντέλο ενεργοποιητή-αναστολέα, όπως είχε περιγραφεί από τον Τούρινγκ. Η θεωρία του πρότεινε ότι ορισμένα μόρια σε ένα αναπτυσσόμενο σύστημα προάγουν την κυτταρική ανάπτυξη, ενώ ταυτόχρονα ενεργοποιούν άλλα που με τη σειρά τους εργάζονται ενεργά για να την εμποδίσουν. Το αποτέλεσμα είναι δύο δυνάμεις που δρουν η μία εναντίον της άλλης, σε παρακείμενα κύτταρα, κι έτσι δημιουργούν ξεχωριστά μοτίβα.
Προσομοιώνοντας τα αποτελέσματα
Ωστόσο, τα χαρακτηριστικά μοτίβα στα πόδια των ποντικών είναι πολύ μικροσκοπικά για να αποτελέσουν έναυσμα να καταλάβουμε πλήρως τα πολύ πιο περίπλοκα σχήματα που βλέπουμε στις άκρες των ανθρώπινων δακτύλων. Γι’ αυτό το λόγο, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν υπολογιστικά μοντέλα για να προσομοιώσουν ένα μοτίβο Τούρινγκ που εξαπλώνεται από τα τρία ήδη γνωστά σημεία έναρξης των αυλακώσεων στα δάκτυλα: το κέντρο του ρόζου, το δέρμα κάτω από το νύχι και το δέρμα στο σημείο της πρώτης άρθρωσης που βρίσκεται στην άκρη του δακτύλου. Αυτό που αποκαλύφθηκε ήταν ότι οι ραβδώσεις αναπτύχθηκαν και λειτουργούσαν η μία ενάντια στην άλλη, όπως όταν διαφορετικές κυτταρικές ομάδες σπρώχνουν η μία την άλλη, σε σχέση με τη φυσική τους θέση κι έτσι εμφανίζονται τα διαφορετικά μοτίβα.
Αλλάζοντας τον σχετικό χρόνο, την τοποθεσία και την γωνία αυτών των αρχικών σημείων, η ομάδα μπόρεσε να δημιουργήσει τρία από τα πιο κοινά μοτίβα που βρίσκουμε στις άκρες των δακτύλων- σπείρες, κύκλους και αψίδες- αλλά και μερικά από τα πιο σπάνια. Οι αψίδες για παράδειγμα μπορούν να σχηματιστούν όταν οι αυλακώσεις αργούν λίγο να εμφανιστούν στο κέντρο της άκρης του δακτύλου. Έτσι, αντίθετα, τα σχήματα εμφανίζονται πρώτα από την άρθρωση και από το σημείο κάτω από το δέρμα κάτι που τους επιτρέπει να καταλάβουν περισσότερο χώρο.