Κανένας πόρος δεν είναι πιο πολύτιμος για τους ανθρώπους από το καθαρό γλυκό νερό. Πέρα από τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες, το νερό πηγαίνει επίσης σε κάθε προϊόν που κατασκευάζεται σήμερα.
Νερό – η μόνη ανόργανη χημική ένωση που ενώ ξέρεις τα υλικά της συνταγής δεν μπορείς να το φτιάξεις-.
Η έλλειψη νερού επηρεάζει ήδη δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους σε περισσότερες από 40 χώρες. Σε πολλές περιοχές δεν υπάρχουν επαρκείς ποσότητες νερού, όπως για παράδειγμα στη Βόρεια Αφρική, στο Ισραήλ, στην Ιορδανία. Σε άλλες περιοχές το πρόβλημα είναι οικονομικό, δηλαδή εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων πολλοί άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε αυτό. Αφορά κυρίως τις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου 1 δισ. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό. Επίσης 2,4 δισ. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε χώρους υγιεινής.
Fresh Water: The Essence of Life from Conservation International on Vimeo.
Σε αυτά τα ήδη πολύ σοβαρά προβλήματα, έρχονται να προστεθούν τα προβλήματα της ξηρασίας, των πλημμυρών, των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Για όλους αυτούς τους λόγους αναλυτές υποστηρίζουν ότι στα επόμενα χρόνια το νερό θα είναι ένας βασικός μοχλός της γεωπολιτικής.
Μάλιστα πολλές απο τις πιο ισχυρές οικονομίες του κόσμους θα κληθούν να αντιμετωπίσουν προβλήματα διαχείρισης. Για παράδειγμα η Κίνα και η Ινδία, φιλοξενούν το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά διαθέτουν το 10% του γλυκού νερού στον κόσμο.
Έτσι, στη λίστα των περιβαλλοντικών ελλείψεων της Ινδίας, το νερό βρίσκεται στην κορυφή. Σε μεγάλο βαθμό λόγω της αλλαγής του κλίματος και της κακοδιαχείρισης του νερού για γεωργική χρήση, η Ινδία αναμένεται να έχει δυσκολίες με το νερό από το 2025 και λειψυδρία από το 2050. Αν μια τέτοια συμφορά πρόκειται να ξεδιπλωθεί στην Ινδία, νοσήματα μπορεί να εξαπλωθούν και συγκρούσεις θα μπορούσαν να ενταθούν. Επιπλέον, η χώρα μπορεί επίσης να μειώσει το τρέχον επίπεδο της εμπλοκής της στην περιοχή, κάτι που θα έχει σημαντικές επιπτώσεις.
Στην Κίνα το 60% των υπόγειων υδάτων θεωρούνται μολυσμένο. Αυτό προκύπτει από σχετικές μετρήσεις σε 203 αστικά κέντρα της χώρας. Σύμφωνα με τις κινεζικές αρχές, η μόλυνση των υπογείων υδάτων έχει σοβαρές επιπτώσεις στην τροφική αλυσίδα, καθώς επιβαρύνει με επικίνδυνες ουσίες τουλάχιστον δώδεκα εκατομμύρια τόνους δημητριακών.
Προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, έχει φράξει κάθε μεγάλο ποταμό στο οροπέδιο του Θιβέτ, συμπεριλαμβανομένων του Μεκόνγκ, του Salween, του Βραχμαπούτρα, του Γιανγκτσέ, του κίτρινου ποταμού, του Ινδού ποταμού, του Sutlej, του Shweli και του Karnali και υπάρχουν μεγάλης κλίμακας σχέδια για φράγματα και σε άλλους ποταμούς. Από τα 50.000 μεγαλύτερα φράγματα στον κόσμο, περισσότερα από τα μισά βρίσκονται στην Κίνα. Ως εκ τούτου, η Κίνα ελέγχει πλέον την παροχή νερού των ποταμών σε 13 γειτονικές χώρες.
Ακόμα και ο συριακός εμφύλιος συνδέεται -ως ένα βαθμό- με τα προβλήματα λειψυδρίας, ενώ ακόμα και σήμερα στη Συρία όλα τα εμπλεκόμενα μέρη χρησιμοποιούν το νερό σαν όπλο. Κανείς όμως δεν το κάνει συχνότερα από το Ισλαμικό Κράτος.
Η μάχη του νερού στην Κρήτη from politestv on Vimeo.
Η έλλειψη των υδάτινων πόρων λόγω της υπερεκμετάλλευσης του ποταμού Ευφράτη μεταξύ Ιράκ, Συρίας και Τουρκίας σίγουρα πρόσθεσε ένταση σε μια ήδη τεταμένη κατάσταση. Μια καταστροφική ξηρασία το 2006 ανάγκασε κατ` εκτίμηση 1,5 εκατομμύριο Σύριους να μετεγκατασταθούν. Σχεδόν το 75% των αγροτών της Συρίας υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή των καλλιεργειών και στην συνέχεια μετακόμισε στις πόλεις αναζητώντας εργασία.
Το Ισλαμικό Κράτος χρησιμοποιεί συστηματικά το νερό, μην παρέχοντας νερό και αφήνοντας ολόκληρες περιοχές να ξεραθούν και χωριά και πόλεις να μην έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Σε άλλες περιπτώσεις έχει επιτρέψει να πλημμυρίσουν περιοχές για να διώξει τον πληθυσμό.
Η ΜΑΧΗ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ
Στην ιστορία της ανθρωπότητας το νερό επηρέασε την ανάπτυξη ή την πτώση σημαντικών πολιτισμών και αποτελεί αναμφισβήτητα το πολυτιμότερο αγαθό αναπόσπαστα συνδεδεμένο με την ίδια τη ζωή. Συνακόλουθα η υγεία και υγιεινή, οι συνθήκες διαβίωσης και η ανάπτυξη του ανθρώπου εξαρτώνται άμεσα από τη δυνατότητα κατανάλωσης επαρκούς ποιότητας και ποσότητας νερού. Ανάλογα με την οπτική γωνία που υιοθετεί κάποιος μπορεί να δει το νερό είτε ως κοινωνικό αγαθό για την ύδρευση των πληθυσμών και ανθρώπινο δικαίωμα είτε ως φυσικό πόρο και περιβαλλοντικό αγαθό όταν πρόκειται για υγροτόπους, ποταμούς και λίμνες είτε ως οικονομικό αγαθό όταν πρόκειται για εμπορικές, επενδυτικές ή άλλες αναπτυξιακές δραστηριότητες.
Το νερό ως ανθρώπινο δικαίωμα δεν αναγνωρίζεται σε ένα ενιαίο δεσμευτικό κείμενο, αλλά αποσπασματικά και κατακερματισμένα σε διεθνή κείμενα, ενώ στο 5ο παγκόσμιο φόρουμ για το νερό που διοργανώθηκε το 2009 στην Κωνσταντινούπολη δεν επετεύχθη συμφωνία να αναγνωριστεί αυτοτελές «δικαίωμα στο νερό», αφού χαρακτηρίσθηκε ως «ανθρώπινη ανάγκη», διότι μεγάλες και μικρές χώρες αρνήθηκαν κάτι τέτοιο, φοβούμενες ότι θα μοιραστούν έτσι τα υδάτινα αποθέματα τους με χώρες που δεν διαθέτουν.
Ειδικότερα, η Επιτροπή των ΗΕ για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα ήδη από το 2002 υιοθέτησε το μη δεσμευτικό για τα κράτη μέρη Γενικό Σχόλιο Αρ. 15, το οποίο χαρακτηρίζει το «δικαίωμα στο νερό» ως αναφαίρετο, προκειμένου να ζουν τα άτομα με αξιοπρέπεια, ενώ προβλέπει ότι το δικαίωμα στο νερό ισχύει για όλους τους ανθρώπους, χωρίς καμία διάκριση. Επιπρόσθετα το 2010 ο ΟΗΕ υιοθέτησε την πρόσβαση σε καθαρό νερό ως ανθρώπινο δικαίωμα για όλους (General Assembly GA/10967/28-7-2010-resolution 64 /292).
Επίσης δικαίωμα στο νερό προκύπτει ρητά από ειδικές διεθνείς συμβάσεις ή συμβάσεις ανθρωπιστικού δικαίου(που διέπουν τον πόλεμο και ιδίως τους αιχμαλώτους), όπως ενδεικτικά η «Διεθνής Σύμβαση για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Διακρίσεως κατά των Γυναικών» που κυρώθηκε με το νόμο 1342/1983, η «Διεθνής Σύμβαση για Δικαιώματα του Παιδιού» του ΟΗΕ που κυρώθηκε με το νόμο 2101/1992, η (Τέταρτη) «Σύμβαση της Γενεύης περί Προστασίας των Πολιτών εν Καιρώ πολέμου που κυρώθηκε με το νόμο 3481/1956».
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ήδη από τη δεκαετία του ’70 χρονολογείται η κοινοτική νομοθεσία για τη προστασία και τη διαχείριση των υδάτων. Στο βασικό κείμενο για το νερό, δηλαδή την οδηγία 2000/60/ΕΚ, δεν ορίζεται ως ανθρώπινο δικαίωμα, αλλά ως αγαθό. Ειδικότερα στα άρθρα 5 και 9 της οδηγίας αναγνωρίζεται η οικονομική διάσταση του νερού. Ως ανθρώπινο δικαίωμα ενδεικτικά το νερό υιοθετείται από το Συμβούλιο της Ευρώπης που όμως δεν αποτελεί δεσμευτική κατοχύρωση του δικαιώματος στο νερό. Συγκεκριμένα στη παράγραφο 5 της Σύσταση της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης στα Κράτη Μέλη για τον Ευρωπαϊκό Χάρτη για τις πηγές νερού , αναγνωρίζεται ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στο νερό σε επαρκή ποσότητα για την ικανοποίηση των προσωπικών τους αναγκών.
Σε πολλές χώρες το δικαίωμα στο νερό κατοχυρώνεται και συνταγματικά. Στην Ελλάδα δεν κατοχυρώνεται σε επίπεδο Συντάγματος, αλλά έμμεσα (και ενδεικτικά) αναφέρεται στην κοινή νομοθεσία ως δημόσιο αγαθό μη υποκείμενο στους νόμους της αγοράς (ΦΕΚ Β’630/2007, αριθμός 15), όπου η παροχή του αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας (ΚΥΑ/Υ2/2600/2001,ΦΕΚ Β’ 892).
Συμπέρασμα
Όλα αυτά έχουν ιδιαίτερη αξία, διότι η Ελλάδα είναι χώρα με υψηλά αποθέματα καθαρού νερού και σε συνάρτηση με το ζήτημα της συμμετοχής ή μη του ιδιωτικού τομέα σε υπηρεσίες παροχής ύδατος που τίθεται καταρχήν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως με πλάγιο τρόπο υιοθετεί η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης (COM (2011)897 τελικό, παράγραφος 11- σελίδα 13), αλλά και στην Ελλάδα με την προγραμματισμένη ιδιωτικοποίηση της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ μέσω του ΤΑΙΠΕΔ το θέμα περιπλέκεται. Εξάλλου η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα οδήγησε σε αυξανόμενο κόστος την παροχή υπηρεσιών ύδατος (ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς, Βραζιλία, Αγγλία κτλ.) με αποτέλεσμα το νερό να μην είναι προσβάσιμο σε όλους, η ποιότητα του να υποβαθμιστεί, ενώ παράλληλα έχει δεχθεί κριτική για λόγους εθνικής ασφαλείας.
Το βέβαιο όμως είναι ότι όπου ο κόσμος πληροφορήθηκε και κινητοποιήθηκε στο θέμα του νερού υπήρχε αποτέλεσμα. Όπως με την ΠΕΠ όπου με 1,8 εκατομμύρια υπογραφές ανάγκασε τον Επίτροπο εσωτερικής αγοράς και υπηρεσιών σε δήλωση του και να εξαιρέσει το νερό από την οδηγία σχετικά με την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
