Το Αιτωλικό, κωμόπολη, καλούμενη και μικρή Βενετία της Ελλάδας, είναι δημοτική ενότητα του δήμου Μεσολογγίου, με πληθυσμό 5.349 κατοίκους, δέκα χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Μεσολογγίου.
Η πόλη του Αιτωλικού είναι ανεπτυγμένη σ’ ένα μικρό νησάκι ριζωμένο στο νερό στο μέσον περίπου της λιμνοθάλασσας Αιτωλικού-Μεσολογγίου. Συνδέεται ανατολικά και δυτικά με την ξηρά με δύο πέτρινα τοξοτά γεφύρια αρχικού μήκους περίπου 300 μέτρων το καθένα.
Πρόκειται για ένα αληθινό στολίδι καταμεσής της λιμνοθάλασσας Αιτωλικού-Μεσολογγίου. Την αποκαλούν και «νερένια πόλη» γιατί είναι ανεπτυγμένη σ’ ένα μικρό νησάκι ριζωμένο στο νερό.
Εκτός από φυσική ομορφιά, έχει και πλούσια ιστορία αφού εκεί έγινε η δίκη του Καραΐσκάκη την 1η Απριλίου 1824, από τους αντιπάλους του που ήθελαν να τον απομακρύνουν από τη στρατιωτική ηγεσία της επανάστασης.
Μεγάλη αλιευτική παράδοση
Από τους πιο φημισμένους ψαρότοπους, η λιμνοθάλασσα Αιτωλικού – Μεσολογγίου, η ίδια είναι τεράστιος βιότοπος και αποτελεί το μεγαλύτερο τμήμα του πολύτιμου οικοσυστήματος που ορίζεται από τις εκβολές του Ευήνου έως τις εκβολές του Αχελώου. Πηγή πλούτου και ευημερίας η λιμνοθάλασσα και για τις δύο πόλεις: Αιτωλικού και Μεσολογγίου, ιδιαίτερα δε για την πόλη του Αιτωλικού που γεννήθηκε (αρκετές εκατοντάδες χρόνια πριν αυτής του Μεσολογγίου) κυριολεκτικά μέσα στην καρδιά της λιμνοθάλασσας και αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του μεγάλου αυτού οικοσυστήματος, του μεγαλύτερου στην Ευρώπη.
Όλα τα είδη ψαριών αφθονούσαν στη λιμνοθάλασσα, ιδιαίτερα η περίφημη τσιπούρα και ο κέφαλος, από το θηλυκό του οποίου -την «μπάφα»- βγαίνει το αυγοτάραχο, γνωστό με την επωνυμία «αυγοτάραχο Μεσολογγίου». Οι περισσότεροι κάτοικοι πριν λίγα χρόνια ήταν αλιείς: Ιχθυοτρόφοι που ήλεγχαν εφτά ιχθυοτροφεία (τα ¾) της λιμνοθάλασσας τα όποια μίσθωναν για μεγάλο χρονικό διάστημα από το Δημόσιο κατόπιν πλειστηριασμού, ενώ ένα άλλο μεγάλο ποσοστό ασκούσε το επάγγελμα του ελεύθερου αλιέα.
Μεγάλη η αλιευτική παράδοση του Αιτωλικού αλλά και η ναυτική. Το Αιτωλικό ως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο διατηρούσε στόλο από περίπου 35 εμπορικά ποντοπόρα πλοία πλέον των μικρότερων (δεν είναι τυχαία η ονοματοδοσία μεγάλης οδού στο λιμάνι του Πειραιά (οδός Αιτωλικού). Σε έκθεση – 12 Νοεμβρίου 1764 – του Βενετού υποπροξένου Λάππου στο Μεσολόγγι, περιέχεται κατάλογος των πλοίων που είχε τότε το Αιτωλικό (29 πλοία) με τα ονόματα των πλοιάρχων, την χωρητικότητα εκάστου πλοίου και τον τόπο ναυπήγησής του, επίσημο δηλ. νηολόγιο του έτους εκείνου.
Για το όνομα του Αιτωλικού υπάρχουν αρκετές εκδοχές. Η πρώτη θέλει να ονομάστηκε «Ανατολικόν» κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821. Ιστορικές αναφορές και δημόσια έγγραφα της εποχής το αναφέρουν με αυτή την ονομασία με την αιτιολογία ότι ήταν το ανατολικότερο νησάκι των Εχινάδων ή επειδή ήταν ανατολικά του Αχελώου.
Ως «Αντλικόν» αναφέρεται σε πολλά δημοτικά τραγούδια. Όμως η κανονική του προέλευση είναι από τη λέξη «αντλώ» και αυτό γιατί λόγω της θέσης του τόσο κοντά στην επιφάνεια του νερού, όπου και αν έσκαβαν, ακόμα και στα πιο ρηχά σημεία, αντλούσαν νερό.
Η ονομασία που επικράτησε είναι «Αιτωλικόν». Όπως αποκαλύφθηκε τελικά ήταν το αρχικό της όνομα 100 χρόνια πριν από την έναρξης της επανάστασης του ’21.
Απέχει από το Μεσολόγγι 11,3 χλμ βόρεια και η διαδρομή με όχημα διαρκεί περί τα 13 λεπτά
