Υπόθεση εργασίας: αν κάποιος αποφανθεί πως «Ο πόλεμος αρχίζει όταν θέλεις, αλλά δεν τελειώνει όταν θέλεις» και ακολούθως σημειώσει πως: «Οι πρίγκιπες και οι κυβερνήσεις είναι, μακράν, τα πιο επικίνδυνα στοιχεία σε μια κοινωνία», και τέλος εξακοντίσει κατά πάνω σας και την ακόλουθη ρήση: «Ο άνθρωπος είναι καλός μόνο όταν είναι αδύναμος», θα τον θεωρήσετε αυτόν τον «κάποιο» κυνικό; Μήπως πραγματιστή πέραν του ορίου του ωφελιμισμού;
Ο Μακιαβέλλι θεωρούσε πως επιτυχημένος ηγεμόνας είναι αυτός που διαθέτει virtu. Ήτοι: αρετή.
Μακιαβέλι, λοιπόν. Γεννήθηκε , 3 Μαΐου 1469, στη Φλωρεντία. Τριγύρω του, όμως, η Ιταλία δεν είχε καμία σχέση μ’ αυτή που ξέρουμε. Ήταν σπασμένη σε τιμάρια (πόλεις-κράτη) και οι επεμβάσεις των τότε ισχυρών της Ευρώπης στα εσωτερικά της ήταν μια κοινή πρακτική.
Η Φλωρεντία και η εποχή των Μεδίκων γέννησε το σύγχρονο τραπεζικό σύστημα, ήταν λογικό εκεί να γεννηθεί και η σύγχρονη πολιτική επιστήμη.
Το 1513 ο Νικολό Μακιαβέλι είχε αποσυρθεί από την ενεργό πολιτική της σπουδαίας πόλης-κράτους της Ιταλίας. Στα χρόνια που είχαν προηγηθεί δεν ήταν ακριβώς ο πολιτικός άντρας που θα λέγαμε ότι είχε πρωταγωνιστικό ρόλο. Ήταν πολύτιμος για τη διακυβέρνηση της πόλης ως τεχνοκράτης, αλλά με τίποτα δεν είχε τη στόφα του ηγέτη. Έχοντας τον ρόλο του παρασκηνιακού συμβούλου μπορούσε να αφοσιωθεί σε αυτό που ήξερε να κάνει καλύτερα, τον king maker.
Δυστυχώς για τις πολιτικές του φιλοδοξίες, οι αρχές του 14ου αιώνα δεν ήταν και οι γαληνότερη εποχή για τη Φλωρεντία. Τόσο η πολιτική της σημασία, όσο και η γεωγραφική την έθεσαν στο επίκεντρο διεκδικήσεων από πολλές αντιμαχόμενες πλευρές. Οι Γάλλοι, ο Πάπας, η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έβαλαν από ένα λιθαράκι πολιτικής αστάθειας. Στο σύντομο διάστημα που οι Μεδίκοι δεν είχαν τον έλεγχο της πόλης έλαμψε περισσότερο το άστρο του Μακιαβέλι, όμως η επάνοδός τους σηματοδότησε και το τέλος της πολιτικής του καριέρας.
Τότε ήταν που αφοσιώθηκε στη συγγραφή του Ηγεμόνα και με την αφιέρωσή του προς τον Λορέντσο των Μεδίκων φιλοδοξούσε να αποδείξει την αξία του στην οικογένεια. Ένα έργο που αρχικά ξεκίνησε ως το μεγαλύτερο cover letter βιογραφικού σημειώματος εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα βιβλία πολιτικής επιστήμης. Αν δεν έμπαιναν κριτήρια προσωπικών προτιμήσεων και εκτιμήσεων θα μπορούσε να θεωρηθεί και το σημαντικότερο. Ο Ηγεμόνας ουσιαστικά εγκαινίασε το γνωστικό αντικείμενο της πολιτικής επιστήμης. Μέχρι τότε η πολιτική τσαλαβουτούσε μεταξύ ηθικής, θεολογίας και βιογραφίας αγνοώντας τα στοιχεία αυτά που κάνουν επιτυχημένο έναν ηγέτη.
Κάθε φιλόδοξος πολιτικός άντρας της εποχής θα μπορούσε να ταυτιστεί με τον απρόσωπο Ηγεμόνα από τη στιγμή που δεν αναφέρεται σε κάποιο υπαρκτό πρόσωπο. Μισή χιλιετία μετά ο μακιαβελισμός είναι από τις πιο αρνητικά φορτισμένες έννοιες και η αιτία δεν είναι άλλη από το ότι ο Μακιαβέλι ήταν αυτός που εισήγαγε την έννοια της παράλληλης ηθικής. Το δόγμα της γυναίκας του Καίσαρα ήταν πλέον νεκρό και ο Μακιαβέλι είχε το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για τον θάνατο αυτό.
Η δημοφιλία του Ηγεμόνα ακόμα και σήμερα δεν είναι τόσο τα μαθήματα γύρω από την ηθική, και κυρίως την έλλειψη αυτής, όσο το ότι δεν απευθύνεται σε ηγέτες, αλλά σε φιλόδοξους ηγέτες. Οι φιλόδοξοι είναι πάντα περισσότεροι από τους ηγέτες και πάντα θα αναζητούν έναν οδηγό για να τους βοηθήσει. Αυτός είναι και ο λόγος που παρά τη δημοφιλία του Ηγεμόνα, ο Μακιαβέλι δεν έγινε ποτέ ο επιδραστικός πολιτικός επιστήμονας που κατάφερε να επηρεάσει με τη σκέψη του μια νέα πολιτική κατάσταση όπως έκανε ο Ρουσό με τη Γαλλική επανάσταση.
Τα κόμματα μπορεί να μην υπήρχαν τότε, και ο ίδιος ο Μακιαβέλι να μην φανταζόταν καν την εξέλιξή του ως πυλώνες πολιτικής εξουσίας, όμως εκεί βρίσκεται ίσως και το μοναδικό πεδίο εφαρμογής μέρους των συμβουλών του. Σε αντίθεση με τις εκλογές όπου τα πράγματα είναι πολύ απλά και διάφανα και ψηφίζει κάποιος το κόμμα της προτίμησής του και στη συνέχεια εξειδικεύει την ψήφο του με τον σταυρό προτίμησης, οι εσωκομματικές διαδικασίες είναι τελείως διαφορετικές. Οι εσωκομματικοί συσχετισμοί δυνάμεων σπανίως είναι μια απλή καταμέτρηση δυνάμεων με δημοκρατικές διαδικασίες. Η καμαρίλα, οι υπόγειες διαπραγματεύσεις, τα ανταλλάγματα και οι συναλλαγές κάτω από το τραπέζι είναι ο κανόνας. Για την επίτευξη των απαραίτητων και εύθραυστων ισορροπιών ο Ηγεμόνας μπορεί να φανεί αρκετά χρήσιμος.
