Η Τήνος είναι το τέταρτο σε μέγεθος νησί των Κυκλάδων, έκταση 194,59 τ.χλμ, μετά τη Νάξο, την Άνδρο και την Πάρο.
Η Τήνος έλαβε την ονομασία της από το βασιλιά Τήνο, τον πρώτο οικιστή του νησιού και αρχηγό µιας οµάδας Ιώνων από την Καρία της Μικράς Ασίας, που κατοίκησε εδώ κατά τα προϊστορικά χρόνια. Μία τοπική παράδοση αποδίδει το όνοµα στην πριγκίπισσα Τήνο. Μεταγενέστερες φημολογίες θέλουν το νησί να έχει λάβει και τα προσωνύμια «Υδρούσα», εξαιτίας των άφθονων πηγών και νερών στο µέρος, αλλά και «Οφιούσα» ή «Φιδούσα» από το πλήθος των φιδιών.
Το έδαφος γενικά είναι ορεινό με υψόμετρο που δεν ξεπερνά τα 729 μέτρα. Δεν υπάρχουν δάση και μεγάλες πεδινές εκτάσεις. Χαρακτηριστικό είναι το επικλινές του εδάφους στο μεγαλύτερο μέρος του νησιού, έτσι ώστε οι αγροί να παρουσιάζουν εικόνα μεγάλων σκαλοπατιών, τα λεγόμενα «πεζούλες» ή «χαλιά». Τα υψηλότερα βουνά είναι κατά σειρά ο Τσικνιάς -729μ – η Πατέλα ή Πολέμου Κάμπος – 616μ – στο δυτικό τμήμα της νήσου και το Κεχροβούνι– 604μ – με τη Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου και το Όρος -375μ. Πεδινή έκταση συναντάται στον κάμπο της Κολυμπήθρας, στο βόρειο μέρος του νησιού, όπου καλλιεργούνται οπωροκηπευτικά και εσπεριδοειδή.
Πόλη της Τήνου -Χώρα:
Είναι το λιμάνι και η πρωτεύουσα του νησιού. Το πρώτο πράγμα που αντικρίζει κανείς φθάνοντας στο λιμάνι της Τήνου είναι ο μεγαλοπρεπής ναός της Ευαγγελίστριας. Η εκκλησία ιδρύθηκε το 1823, στο σημείο όπου βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας, και είναι αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Η εικόνα βρέθηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1823, αφού πρώτα εμφανίστηκε στον ύπνο της μοναχής Πελαγίας η Παναγία και τις υπέδειξε το ακριβές σημείο. Η εύρεσή της θεωρήθηκε ευλογία για το επαναστατημένο έθνος. Η τεχνοτροπία της εικόνας ανήκει στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, και θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.
Ο επιβλητικός ναός της Παναγίας είναι κατασκευασμένος από λευκό μάρμαρο. Κάτω από τον κεντρικό ναό βρίσκεται ο ναός της Ευρέσεως, ο οποίος είναι αφιερωμένος στη Ζωοδόχο Πηγή και έχει κτιστεί πάνω στα θεμέλια παλαιοχριστιανικής εκκλησίας, αφιερωμένης στον Άγιο Ιωάννη. Ανασκαφές έδειξαν ότι στην ίδια θέση βρισκόταν και ιερό του Διονύσου. Δίπλα στο ναό της Ευρέσεως βρίσκεται το μαυσωλείο των θυμάτων από τον τορπιλισμό της «Έλλης», στο λιμάνι της Τήνου στις 15 Αυγούστου 1940. Στα αριστερά της εισόδου του ναού βρίσκεται το εικονοστάσι στο οποίο φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας, η οποία είναι γεμάτη από τάματα. Πλήθος πιστών συρρέουν κάθε χρόνο στο νησί για να επισκεφθούν το ναό της Παναγίας και να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα, καθώς η Τήνος έγινε πόλος έλξης για τους χριστιανούς όλου του κόσμου.
Στη Χώρα βρίσκονται συγκεντρωμένες όλες οι υπηρεσίες της Τήνου. Στην πόλη υπάρχουν πολλές και αξιόλογες παλιές εκκλησίες, όπως η εκκλησία των Ταξιαρχών με τέμπλο του 17ου αιώνα και μαρμάρινο καμπαναριό. Διατηρούνται πλακόστρωτα δρομάκια, σπίτια κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής και παλιά αρχοντικά.
Ιερό Ποσειδώνα και Αμφιτρίτης:
Στα Κιόνια, μόλις 3 χλμ. από τη Χώρα βρίσκονται τα ερείπια του αρχαίου ναού του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης. Η ανοικοδόμηση του ναού χρονολογείται περίπου στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. Ο Ποσειδώνας εκτός από θεός της θάλασσας λατρευόταν ως γιατρός, ενώ η σύζυγός του Αμφιτρίτη ως προστάτιδα της γυναικείας γονιμότητας. Η λατρεία του ιερού διήρκησε μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ. όταν διαδόθηκε ο Χριστιανισμός. Οι ανασκαφές του περασμένου αιώνα έφεραν στο φως τμήματα του ναού, του λουτρού, του ξενώνα, μία εξέδρα, την κρήνη, αγάλματα, ψηφιδωτά και άλλα ευρήματα που εκτίθενται σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείο Τήνου.
Αρχαιολογικό Μουσείο:
Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Τήνου βρίσκεται στη Χώρα και ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Φιλοξενεί αξιόλογα ευρήματα που χρονολογούνται από την ελληνιστική περίοδο μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ανάγλυφος αμφορέας που ανακαλύφθηκε στο ιερό της Δήμητρας στο Ξώμπουργο και χρονολογείται τον 7ο αιώνα π.Χ., το περίφημο μαρμάρινο ηλιακό ρολόι του Ανδρόνικου από την Κύρηστο, αγάλματα και αρχιτεκτονικά σκέλη από τον αρχαιολογικό χώρο των Κιονίων, επιτύμβιες στήλες, νομίσματα διαφόρων εποχών και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα.
Ιστορία:
Όπως και άλλα νησιά του Αιγαίου, καταλήφθηκε κατά διαστήματα από τους Πέρσες, τους Αθηναίους, τους Σπαρτιάτες, τους Μακεδόνες και τους Ρωμαίους. Την περίοδο του Βυζαντίου λεηλατήθηκε επανειλημμένα από τους Σαρακηνούς πειρατές, ενώ το 1207 την κατέλαβαν οι Ενετοί.
Οι Έλληνες της Τήνου ήταν από τους πρώτους που ύψωσαν τη σημαία της Επανάστασης το 1821 στις 31 Μαρτίου
Μετά την πτώση της Πόλης, το 1453, το ένα μετά το άλλο τα νησιά άρχισαν να περιέρχονται στους Τούρκους. Η Τήνος δεν κατελήφθη αλλά παραδόθηκε στους Τούρκους, ύστερα από προδοσία των Ενετών. Συγκεκριμένα, το 1715 ο Ενετός φρούραρχος Βάλβης έβρεξε το μπαρούτι και έφραξε τα κανόνια του φρουρίου, για να κάμψει την άμυνα του νησιού. Έτσι παραδόθηκε η Τήνος, την οποία ο Τούρκος κατακτητής σεβάστηκε, με αποτέλεσμα οι κάτοικοί της να διατηρήσουν κάποια προνόμια, όπως δικό τους επίσκοπο, ελεύθερη άσκηση των θρησκευτικών τους καθηκόντων, να κτίζουν σχολεία και εκκλησίες και να μην πληρώνουν τον «κεφαλικό» φόρο.
