Η θεωρία του σταθερού σύμπαντος

Υπάρχουν πολλές θεωρίες που εξηγούν την προέλευση του σύμπαντος και τη συνεχή εξέλιξή του. Εκτός από τη γνωστή θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, υπάρχουν και άλλες θεωρίες όπως η θεωρία του σταθερού σύμπαντος. Αυτή η θεωρία προτάθηκε τη δεκαετία του 1940 ως εναλλακτική στη θεωρία του Big Bang.

Σε αυτό το άρθρο θα σας πούμε από τι αποτελείται η θεωρία του ακίνητου σύμπαντος, ποια είναι τα χαρακτηριστικά του και οι συνεισφορές που είχε στην επιστήμη.

Τι είναι η θεωρία του ακίνητου σύμπαντος

Η θεωρία σταθερής κατάστασης του σύμπαντος, επίσης γνωστή ως μοντέλο σταθερής κατάστασης, είναι μια κοσμολογική θεωρία που Προτάθηκε τη δεκαετία του 1940 ως εναλλακτική λύση στο μοντέλο της Μεγάλης Έκρηξης. Αυτή η θεωρία προτείνει ότι το σύμπαν δεν είχε μια απότομη εκκίνηση σε μια μεγάλη έκρηξη, αλλά μάλλον υπήρχε πάντα και θα υπάρχει πάντα σε μια σταθερή, σταθερή κατάσταση.

Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, Η ύλη δημιουργείται συνεχώς σε κενό χώρο με σταθερό ρυθμό για να διατηρείται η πυκνότητα του σύμπαντος σταθερή στο χρόνο. Αυτή η συνεχής δημιουργία της ύλης είναι γνωστή ως η θεωρία της συνεχούς δημιουργίας.

Επιπλέον, η Θεωρία του Σταθερού Σύμπαντος υποστηρίζει ότι το σύμπαν είναι άπειρο και ομοιογενές σε μεγάλη κλίμακα, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στην κατανομή της ύλης στο σύμπαν προς όποια κατεύθυνση κι αν κοιτάξει κανείς. Υποδηλώνει επίσης ότι το σύμπαν δεν έχει καθορισμένο κέντρο και ότι όλοι οι γαλαξίες απομακρύνονται ο ένας από τον άλλο με σταθερό ρυθμό.

Αυτή η θεωρία έχει επικριθεί για την έλλειψη παρατηρητικών αποδεικτικών στοιχείων και την αντίφαση με τη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, η οποία υποστηρίζεται από μεγάλο αριθμό παρατηρητικών στοιχείων. Η κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου μικροκυμάτων, για παράδειγμα, είναι η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία σε όλο το σύμπαν, η οποία πιστεύεται ότι είναι το λείψανο της Μεγάλης Έκρηξης. Επιπλέον, η θεωρία του Big Bang προβλέπει ότι η ύλη θα πρέπει να είναι ανομοιόμορφα κατανεμημένη στο σύμπαν, κάτι που έχει παρατηρηθεί στην κατανομή των γαλαξιών.

Αν και η θεωρία του ακίνητου σύμπαντος ήταν μια ενδιαφέρουσα ιδέα εκείνη την εποχή, τώρα έχει απαξιωθεί από παρατηρητικά στοιχεία και οι περισσότεροι κοσμολόγοι αποδέχονται τη θεωρία του Big Bang ως την πιο βιώσιμη εξήγηση για την προέλευση και την εξέλιξη του σύμπαντος.

προελευση τησ θεωριασ

Η θεωρία του ακίνητου σύμπαντος αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1940 από τον Βρετανό αστρονόμο Fred Hoyle, μαζί με τους συναδέλφους του Thomas Gold και Hermann Bondi. Εκείνη την εποχή, η θεωρία του Big Bang, η οποία έθετε ένα διαστελλόμενο σύμπαν που προήλθε από μια μεγάλη έκρηξη, δεν είχε γίνει ακόμη ευρέως αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα.

Ο Χόιλ και οι συνάδελφοί του έψαχναν για μια εναλλακτική λύση στο μοντέλο της Μεγάλης Έκρηξης, το οποίο θεώρησαν πολύ εικαστικό και δεν ταίριαζε με τις παρατηρήσεις τους για την κατανομή των γαλαξιών στο σύμπαν. Η θεωρία του ακίνητου σύμπαντος προέκυψε από την ιδέα ότι το σύμπαν πρέπει να είναι ομοιογενές και ισότροπο σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή, πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να εμφανίζεται το ίδιο προς όποια κατεύθυνση κι αν κοιτάξει κανείς.

Οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι αυτό θα μπορούσε να είναι αλήθεια μόνο αν το σύμπαν υπήρχε σε μια σταθερή, σταθερή κατάσταση, με τη συνεχή δημιουργία ύλης σε κενό χώρο για να αντισταθμίσει τη διαστολή του σύμπαντος. Αυτή η συνεχής δημιουργία ύλης ήταν απαραίτητη για να διατηρηθεί σταθερή η πυκνότητα του σύμπαντος και να αποτραπεί η αραίωση της ύλης με τη διαστολή του σύμπαντος.

Παρά τα επιχειρήματά της, η θεωρία του ακίνητου σύμπαντος δεν κέρδισε ποτέ ευρεία υποστήριξη στην επιστημονική κοινότητα, κυρίως λόγω της έλλειψης παρατηρητικών στοιχείων. Αντι αυτου, οι περισσότεροι κοσμολόγοι αποδέχθηκαν τη θεωρία του Big Bang, η οποία υποστηρίχθηκε από μεγάλο αριθμό παρατηρητικών στοιχείων, όπως η κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου μικροκυμάτων και η κατανομή των γαλαξιών στο σύμπαν.

Αν και αυτή η θεωρία τελικά απαξιώθηκε, εξακολουθεί να θεωρείται σημαντικό σημείο αναφοράς στην ιστορία της κοσμολογίας και θεμελιώδες μέρος της συζήτησης για την προέλευση και την εξέλιξη του σύμπαντος.

Σημασία της θεωρίας του ακίνητου σύμπαντος

Αν και αυτή η θεωρία τελικά απορρίφθηκε υπέρ της θεωρίας της Μεγάλης Έκρηξης, παραμένει σημαντική στην ιστορία της κοσμολογίας για διάφορους λόγους.

Πρώτον, αμφισβήτησε το καθιερωμένο παράδειγμα την εποχή που το σύμπαν είχε μια ορισμένη αρχή και τέλος. Η ιδέα ενός αιώνιου και σταθερού σύμπαντος ήταν επαναστατική και υποκίνησε την επιστημονική συζήτηση για την προέλευση και την εξέλιξη του σύμπαντος.

Δεύτερον, προτάθηκε η θεωρία της συνεχούς δημιουργίας της ύλης, η οποία είναι μια σημαντική ιδέα στη σύγχρονη φυσική και κοσμολογία. Αν και η θεωρία της συνεχούς δημιουργίας της ύλης απαξιώθηκε στο πλαίσιο της θεωρίας του ακίνητου σύμπαντος, έχει ληφθεί από ορισμένους θεωρητικούς φυσικούς ως πιθανή εξήγηση για τη σκοτεινή ενέργεια και την επιτάχυνση της διαστολής του σύμπαντος.

Επιπλέον, η θεωρία του ακίνητου σύμπαντος έδωσε ώθηση στην έρευνα στην παρατηρητική αστρονομία και κοσμολογία, που επέτρεψε την ανάπτυξη νέων εργαλείων και τεχνικών για τη μελέτη του σύμπαντος. Αυτό περιλαμβάνει την παρατήρηση της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου μικροκυμάτων, η οποία παρείχε ισχυρές αποδείξεις υπέρ της θεωρίας του Big Bang.

Αν και αυτή η θεωρία απαξιώθηκε, παραμένει ένα σημαντικό ορόσημο στην ιστορία της κοσμολογίας και ένα παράδειγμα του πώς οι επαναστατικές ιδέες μπορούν να διεγείρουν την επιστημονική συζήτηση και την πρόοδο στην κατανόηση του σύμπαντος.

συνεισφορές στην επιστήμη

Εκτός από την αμφισβήτηση του καθιερωμένου παραδείγματος για την προέλευση και την εξέλιξη του σύμπαντος, η θεωρία του ακίνητου σύμπαντος συνέβαλε επίσης σημαντικά στην επιστήμη. Μερικές από τις πιο σημαντικές συνεισφορές αυτής της θεωρίας είναι:

• Η κοσμολογική αρχή: Η θεωρία του ακίνητου σύμπαντος βοήθησε στην καθιέρωση της κοσμολογικής αρχής, η οποία είναι θεμελιώδες δόγμα της σύγχρονης κοσμολογίας. Αυτή η αρχή δηλώνει ότι το σύμπαν είναι ομοιογενές και ισότροπο σε μεγάλη κλίμακα, δηλαδή φαίνεται το ίδιο σε οποιαδήποτε κατεύθυνση και σε οποιοδήποτε μέρος του σύμπαντος.
• Η συνεχής δημιουργία της ύλης: Αν και η συνεχής δημιουργία της ύλης που προτείνεται από τη θεωρία του ακίνητου σύμπαντος τελικά απαξιώθηκε, η ιδέα της συνεχούς δημιουργίας της ύλης έχει υιοθετηθεί από ορισμένους θεωρητικούς φυσικούς ως πιθανή εξήγηση για τη σκοτεινή ενέργεια και την επιτάχυνση της διαστολής του το σύμπαν.
• Η διαστολή του σύμπαντος: Η θεωρία του ακίνητου σύμπαντος βοήθησε να εδραιωθεί η ιδέα ότι το σύμπαν διαστέλλεται συνεχώς. Αυτή η ιδέα επιβεβαιώθηκε αργότερα από την παρατήρηση της κατανομής των γαλαξιών στο σύμπαν και την κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου μικροκυμάτων.
• Η σημασία της παρατήρησης: Η θεωρία του ακίνητου σύμπαντος τόνισε τη σημασία της παρατήρησης και του πειραματισμού στην επιστήμη. Η έλλειψη ισχυρών παρατηρητικών αποδεικτικών στοιχείων ήταν ένας από τους κύριους λόγους που η θεωρία του ακίνητου σύμπαντος δεν έγινε ευρέως αποδεκτή, ωθώντας την έρευνα στην παρατηρητική αστρονομία και κοσμολογία.

ΚΥΝΗΓΩΝΤΑΣ ΠΛΑΝΗΤΕΣ

“Υπάρχουν άπειροι κόσμοι τόσο όμοιοι όσο και διαφορετικοί από τον δικό μας.” Έτσι είπε ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και ατομιστής Επίκουρος τον 4ο αιώνα π.Χ. Αλλά όπως και οι Eλληνικές ιδέες για ένα ηλιοκεντρικό Ηλιακό Σύστημα χάθηκαν στο χάος της ιστορίας, έτσι και η έννοια του Επίκουρου για ένα απεριόριστο σύμπαν παραμερίστηκε από την κυρίαρχη φιλοσοφία του Αριστοτέλη, που ισχυρίστηκε ότι “δεν μπορεί να υπάρχουν περισσότεροι κόσμοι από έναν.”

Σχεδόν πριν από 2000 χρόνια η ιδέα ότι η Γη θα μπορούσε να μην είναι μόνη θεωρήθηκε ξανά σοβαρή. Στην Ιταλία το 1584, στο αποκορύφωμα της Αναγέννησης, ο φιλόσοφος Giordano Bruno πρότεινε ότι το Σύμπαν είναι άπειρο και ότι τα αστέρια είναι μακρινοί ήλιοι που γύρω τους βρίσκονται σε τροχιά “αμέτρητοι κόσμοι”. Περίπου 400 χρόνια αργότερα, το 1992, ήρθε η πρώτη επιβεβαιωμένη ανίχνευση ενός από τους αμέτρητους κόσμους του Bruno, από τους ραδιοαστρονόμους Aleksander Wolszczan και Dale Frail  (Wolszczan & Frail, 1992). Οι Wolszczan και Frail είχαν ανακαλύψει ένα ξέφρενα περιστρεφόμενο πάλσαρ στον αστερισμό της Παρθένου. Με περιστροφή μεγαλύτερη από 160 φορές το δευτερόλεπτο, αυτό το μικροσκοπικό αστέρι που καταρρέει εκπέμπει ισχυρές ράδιο ακτίνες που σαρώνουν τη Γη ως γρήγοροι παλμοί. Μια ανωμαλία στο σήμα οδήγησε τους αστρονόμους στο συμπέρασμα ότι “γύρω από το πάλσαρ περιστρέφονται δύο ή περισσότερα σώματα μεγέθους πλανήτη”, τα οποία έγιναν οι πρώτοι γνωστοί ‘εξωπλανήτες’ – πλανήτες έξω από το δικό μας Ηλιακό Σύστημα. Τρία χρόνια αργότερα, ένας άλλος εξωπλανήτης βρέθηκε από τους Michel Mayor και Didier Queloz^w1, αυτή τη φορά σε τροχιά γύρω από ένα αστέρι που μοιάζει με τον Ήλιο μας και ονομάζεται 51 Pegasi. Ήταν ένας ακραίος κόσμος – ένας πλανήτης τύπου “θερμού Δία” τουλάχιστον 150 φορές πιο ογκώδης από τη Γη και σε τροχιά γύρω από τον ήλιο του σε απόσταση ακόμα πιο κοντά από αυτήν στην οποία ο Ερμής περιστρέφεται γύρω από τον δικό μας Ήλιο.

Οι αστρονόμοι συνειδητοποίησαν ότι ήταν δυνατό να εντοπιστούν εξωπλανήτες, και ακολούθησε ένας αγώνας δρόμου να βρεθούν περισσότεροι. Οι μέθοδοι ανίχνευσης βελτιώθηκαν, και οι ανακαλύψεις συσσωρεύτηκαν.

Γνωρίζουμε πλέον περισσότερους από 4000 εξωπλανήτες^. οι περισσότεροι βρίσκονται κοντά στο Ηλιακό μας Σύστημα, καθώς η εγγύτητά τους τους καθιστά σχετικά εύκολους στο να εντοπιστούν. Αυτό υποδηλώνει ότι μπορεί να υπάρχουν ως και 11 δισεκατομμύρια πλανήτες μεγέθους Γης και δυνητικά κατοικήσιμοι μόνο στον Γαλαξία μας.

Εξωγήινοι κόσμοι

Το κυνήγι για εξωπλανήτες αποδείχτηκε πολύ πιο επιτυχημένο από ότι τολμούσαν κάποτε οι αστρονόμοι να ελπίζουν. Τα εξωγήινα πλανητικά συστήματα είναι πανταχού παρόντα και εκπληκτικά ποικίλα, με πολλά να έχουν μικρή ομοιότητα με το Ηλιακό μας Σύστημα. Φαίνεται τώρα ότι τα περισσότερα αστέρια έχουν πλανήτες, και οι μικροί βραχώδεις πλανήτες είναι άφθονοι, συμπεριλαμβανομένων και κόσμων σαν τη Γη που περιστρέφονται γύρω από το μητρικό τους αστέρι στην ‘κατοικήσιμη ζώνη’ όπου μπορεί να υπάρχει υγρό νερό στην επιφάνεια του πλανήτη – μια κατάσταση που θεωρείται απαραίτητη για τη ζωή. Έχουν βρεθεί επίσης πολλοί τεράστιοι εξωπλανήτες που μοιάζουν με τον Δία, και μερικοί έχουν φωτογραφηθεί. Έχουμε εντοπίσει σύννεφα στον ουρανό τους και, χάρη στη φασματική ανάλυση, μπορούμε ακόμη και να αναγνωρίσουμε τα στοιχεία στην ατμόσφαιρα τους.

Ωστόσο, το κυνήγι εξωπλανητών αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Οι πλανήτες είναι πολύ πιο αμυδροί και μικρότεροι από τα αστέρια γύρω από τα οποία περιστρέφονται, οπότε βασιζόμαστε κυρίως σε έμμεσες μεθόδους για να τους βρούμε, αντί να τους φωτογραφίζουμε απευθείας. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις, καθεμία με τα δικά της πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Σε αυτό το άρθρο, ρίχνουμε μια ματιά σε μερικές από τις πιο σημαντικές μεθόδους ανακάλυψης.

Μέθοδος διέλευσης

Εάν ένας εξωπλανήτης τυχαίνει να περνά μπροστά από το μητρικό του αστέρι ενώ παρατηρούμε από τη Γη – ένα φαινόμενο γνωστό στην αστρονομία ως ‘διέλευση’ – η φωτεινότητα του αστεριού θα μειωθεί για λίγο, έστω και μόνο κατά ένα πολύ μικρό ποσοστό, όπως παρατηρήθηκε με την τριπλή διέλευση του αστεριού TRAPPIST-1 το 2015 (εικόνα 1). Με αυτόν τον τρόπο εντοπίστηκαν περισσότερα από τα τρία τέταρτα των γνωστών εξωπλανητών. Η μέθοδος διέλευσης βασίζεται σε ένα στοιχείο τύχης επειδή οι κλίσεις των τροχιών τους κατανέμονται τυχαία, από την δική μας οπτική γωνία οι περισσότεροι εξωπλανήτες δεν φαίνονται ποτέ να διέρχονται μπροστά από το αστέρι τους. Για να αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα, τα διαστημικά τηλεσκόπια όπως το τηλεσκόπιο Kepler της NASA ερευνούν μεγάλο αριθμό αστεριών για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα αστέρια ενδέχεται επίσης να παρουσιάζουν πτώσεις στη φωτεινότητα λόγω επιφανειακών χαρακτηριστικών όπως των αστρικών κηλίδων, επομένως απαιτούνται επακόλουθες παρατηρήσεις για να επιβεβαιωθεί μια ανακάλυψη.

Κατά τη διάρκεια μιας διέλευσης, το φως του αστεριού διέρχεται από την ατμόσφαιρα του εξωπλανήτη, όπου ορισμένα μήκη κύματος απορροφώνται επιλεκτικά από στοιχεία και μόρια στην ατμόσφαιρα. Το μοτίβο απορρόφησης, το οποίο μπορούμε να διαβάσουμε πραγματοποιώντας μια φασματική ανάλυση, χρησιμεύει ως χημικό αποτύπωμα, που μας λέει ποια  υλικά υπάρχουν. Τέτοιες μελέτες έχουν αποκαλύψει νερό σε ατμόσφαιρες εξωπλανητών (Tsiaras et al., 2019) και μπορούν ακόμη και να μας πουν εάν το ατμοσφαιρικό νερό έχει τη μορφή ατμού ή υγρού.

Αστρομετρική μέθοδος

Οι πλανήτες είναι πολύ λιγότερο ογκώδεις από τα αστέρια, αλλά εξακολουθούν να ασκούν έλξη πάνω τους. Η βαρυτική διελκυστίνδα (αγώνας) ανάμεσα σε έναν πλανήτη και το αστέρι του αναγκάζει το ζευγάρι να κινείται σε τροχιά γύρω από ένα κοινό κέντρο μάζας που βρίσκεται συχνά μέσα στο ίδιο το αστέρι, αν και όχι ακριβώς στο κέντρο. Το αποτέλεσμα είναι να φαίνεται το αστέρι σαν να ταλαντεύεται καθώς κινείται σε μια μικρή τροχιά γύρω από το κοινό κέντρο μάζας. Η έλξη του Δία στον Ήλιο, για παράδειγμα, αναγκάζει τον Ήλιο να ταλαντεύεται με μέση ταχύτητα 12 μέτρα το δευτερόλεπτο καθώς κινείται σε τροχιά γύρω από ένα κέντρο μάζας κοντά στην επιφάνειά του. Η επίδραση όλων των πλανητών του Ηλιακού μας Συστήματος στον Ήλιο είναι η διαδρομή ταλάντευσης που φαίνεται στην εικόνα 2.

Η αστρομετρική μέθοδος βασίζεται στην ανίχνευση αυτής της ενδεικτικής αλλά σχεδόν ανεπαίσθητα μικρής ταλάντευσης σε αστέρια που βρίσκονται πολλά έτη φωτός μακριά, γεγονός που θέτει υψηλές απαιτήσεις στην ευαισθησία των οργάνων. Για να το θέσουμε στις σωστές διαστάσεις του, ένα αστέρι μεγέθους Ήλιου 42 έτη φωτός μακριά (δέκα φορές πιο μακριά από το πλησιέστερο γειτονικό μας αστέρι, το Proxima Centauri) θα ταλαντευόταν μόνο με το ένα πέμπτο του εκατομμυριοστού του βαθμού υπό την επίδραση ενός πλανήτη όπως ο Δίας. Αυτό ισοδυναμεί με το να βλέπουμε τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό από τη Γη να κινείται 1,5 χιλιοστό στην τροχιά του. Η επίδραση ενός πλανήτη μεγέθους Γης θα ήταν περίπου 1600 φορές μικρότερη.

Λιγότερο από το 0,02% των γνωστών εξωπλανητών έχουν βρεθεί χρησιμοποιώντας αυτήν τη μέθοδο. Ωστόσο, αυτός ο αριθμός μπορεί να αυξηθεί, χάρη στα διαστημικά τηλεσκόπια, όπως αυτό που μεταφέρει το διαστημικό σκάφος Gaia του ESA. Τα όργανα του Gaia δεν επηρεάζονται από την  διακύμανση της ατμόσφαιρας της Γης και μπορούν να ανιχνεύσουν κινήσεις τόσο μικρές όσο το ένα τέταρτο του δισεκατομμυριοστού του βαθμού.

Μέθοδος ακτινικής ταχύτητας

Ένας άλλος τρόπος για να εντοπίσουμε την ταλάντευση στην κίνηση ενός αστεριού είναι να αναζητήσουμε μετατοπίσεις στο φάσμα του. Αυτό ονομάζεται μέθοδος ακτινικής ταχύτητας, και χρησιμοποιεί το φαινόμενο Doppler – τη συμπίεση ή την επιμήκυνση των κυμάτων από μια πηγή που κινείται προς ή μακριά από τον παρατηρητή. Όταν ένα αστέρι απομακρύνεται από εμάς, το φως του μετατοπίζεται προς το κόκκινο άκρο του φάσματος‧ όταν κινείται προς εμάς, το φως μετατοπίζεται προς το μπλε.

Η μετατόπιση στο μήκος κύματος που προκαλείται από έναν πλανήτη σε τροχιά είναι μικρή. Η ταλάντευση των 12 μέτρων/δευτερόλεπτο του Ήλιου μας, που προκαλείται από τον Δία, μετατοπίζει τις φασματικές γραμμές του κατά μόλις 0,000004%. Παρόλα αυτά, τα αστρονομικά φασματοσκόπια μπορούν ήδη να ανιχνεύσουν αστρικές κινήσεις μικρότερες από 1 μέτρο/δευτερόλεπτο, και βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες για να φτάσει την ακρίβεια των 0,1 μέτρων/δευτερόλεπτο που είναι η ακρίβεια που απαιτείται για την ανίχνευση πλανητών που μοιάζουν με τη Γη. Για αυτόν τον λόγο, η μέθοδος ακτινικής ταχύτητας αποτελεί έναν ακρογωνιαίο λίθο της εξωπλανητικής αστρονομίας και της αναλογεί σχεδόν το 20% των ανακαλύψεων που πραγματοποιήθηκαν από το 2012.

Όπως και άλλες τεχνικές που χρησιμοποιούνταν για το κυνήγι εξωπλανητών, η μέθοδος ακτινικής ταχύτητας έχει μια ιδιαίτερη παρατηρητική προκατάληψη, ευνοώντας τους πλανήτες που είναι ευκολότερο να βρεθούν: τεράστιοι, σαν τον Δία κόσμοι που βρίσκονται σε τροχιά κοντά στο αστέρι τους. Η ακτινική ταχύτητα είναι επίσης προκατειλημμένη προς τα αστέρια που είναι πλούσια σε βαριά στοιχεία, καθώς το φως τέτοιων αστεριών έχει περισσότερες φασματικές γραμμές, καθιστώντας ευκολότερη την ανίχνευση των μετατοπίσεων Doppler.

Άμεση φωτογράφιση

Η απόλυτη απόδειξη της ύπαρξης ενός εξωπλανήτη είναι μια εικόνα του, αλλά η άμεση απεικόνιση απαιτεί τηλεσκόπια με απίστευτα υψηλή ανάλυση. Όσο πιο μακριά είναι ένας εξωπλανήτης, και όσο πιο κοντά βρίσκεται στο αστέρι του, τόσο ευρύτερο πρέπει να είναι το κάτοπτρο συλλογής του τηλεσκοπίου για να διακρίνουμε τα δύο αντικείμενα χωριστά. Θα χρειαζόταν ένα τηλεσκόπιο μεγέθους 8 μέτρων για να διαχωρίσει τον Δία από τον Ήλιο μας όταν παρατηρούνταν από 600 έτη φωτός μακριά, ενώ για να διακρίνουμε τη Γη θα χρειαζόταν ένα τηλεσκόπιο 39 μέτρων. Ένα τηλεσκόπιο ακριβώς αυτού του μεγέθους – το Εξαιρετικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο (ELT)^w2 του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (ESO) – βρίσκεται υπό κατασκευή στην έρημο Atacama της Χιλής και πρόκειται να ξεκινήσει την αναζήτηση εξωπλανητών το 2026. Ακόμη μεγαλύτερες αναλύσεις μπορούν να επιτευχθούν συνδυάζοντας δεδομένα από διάφορα τηλεσκόπια διατεταγμένα σε μια ευρύτερη περιοχή – μια τεχνική γνωστή ως συμβολομετρία.

Η μεγαλύτερη πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι η ακραία αντίθεση ανάμεσα στην φωτεινότητας του ανακλώμενου φωτός του εξωπλανήτη και αυτή του αστεριού του, που είναι έως και δέκα δισεκατομμύρια φορές φωτεινότερο από έναν εξωπλανήτη που μοιάζει με τη Γη. Ένας τρόπος για να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα είναι με τη χρήση τεχνικών κάλυψης που ονομάζονται κορωνογραφήματα για την καταστολή του φωτός του αστεριού.

Περισσότεροι από 100 εξωπλανήτες έχουν τώρα φωτογραφηθεί (Chauvin et al., 2017; βλέπε εικόνα 3). Όπως και με τη μέθοδο διέλευσης, η άμεση απεικόνιση μας επιτρέπει να μελετήσουμε τα φάσματα φωτός από εξωπλανήτες και να αναγνωρίσουμε τα στοιχεία στην ατμόσφαιρά τους.

Μελλοντικές εξελίξεις

Τα επόμενα χρόνια είναι πιθανό να είναι πολύ συναρπαστικά για την έρευνα εξωπλανητών καθώς νέα τηλεσκόπια θα αρχίσουν να λειτουργούν και οι μέθοδοι ανίχνευσης θα βελτιώνονται περαιτέρω. Ένα πολλά υποσχόμενο έργο σε εξέλιξη είναι το SPECULOOS, ένα σύνολο τεσσάρων ρομποτικών τηλεσκοπίων 1 μέτρου το καθένα υπό κατασκευή στην έρημο Atacama. Το SPECULOOS θα αναζητήσει εξωπλανήτες που μοιάζουν με τη Γη σε τροχιά κοντά σε αστέρια με επιφανειακές θερμοκρασίες κάτω των 2500 K.

Στη δεκαετία του 2020, το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb (μια συνεργασία μεταξύ της NASA, του ESA και του Καναδικού Διαστημικού Οργανισμού) και τα τηλεσκόπια μεγάλου διαφράγματος, όπως το ELT, θα παρέχουν την διακριτική ικανότητα που απαιτείται για την εύρεση πολύ περισσότερων πλανητών σαν τη Γη στις κατοικήσιμες ζώνες γύρω από αστέρια σαν τον Ήλιο. Η φασματική ανάλυση και άλλες τεχνικές επεξεργασίας εικόνας θα επιτρέψουν όχι μόνο να εντοπίσουμε τέτοιους κόσμους αλλά επίσης να διεξάγουμε τη χημική ανάλυση των ατμοσφαιρών τους – και να αναζητήσουμε τα ενδεικτικά σημάδια της ζωής όπως την ξέρουμε.

Εξωπλανήτες για σχολεία

Το κυνήγι εξωπλανητών δεν είναι μόνο προνόμιο των επαγγελματιών αστρονόμων με μεγάλο και ακριβό εξοπλισμό. Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο διέλευσης, ακόμη και ένα μικρό τηλεσκόπιο 10-20 εκατοστών μπορεί να αποκαλύψει την έκλειψη ενός αστεριού καθώς ένας εξωπλανήτης περνά μπροστά του. Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι και τα σχολεία μπορεί να είναι μάλλον απίθανο να ανακαλύψουν νέους εξωπλανήτες, αλλά κάνοντας επακόλουθες παρατηρήσεις γνωστών πλανητών, θα μπορούσατε να παρέχετε ανεκτίμητα δεδομένα στην προσπάθειά μας να μάθουμε περισσότερα για αυτούς τους συναρπαστικούς κόσμους. Μπορείτε να βρείτε συνδέσμους σε ιστότοπους που περιγράφουν τέτοιες δραστηριότητες για σχολεία στην ενότητα πηγών. Καλό κυνήγι!

Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΛΑΝΗΤΩΝ

Πάντα γίνεται λόγος για το ηλιακό σύστημα και το σύμπαν που αποτελείται από πλανήτες, δορυφόρους και αστέρια. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται πώς σχηματίζονται οι πλανήτες και ποια είναι η διαδικασία με την οποία διαμορφώνονται και αποκτούν τα χαρακτηριστικά που έχουν σήμερα.

Για αυτόν τον λόγο, θα αφιερώσουμε αυτό το άρθρο για να σας πούμε πώς σχηματίζονται οι πλανήτες, ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους και ποια είναι η διαδικασία στην οποία περνούν.

Πώς σχηματίζονται οι πλανήτες

Πολλοί πλανήτες πιστεύεται ότι σχηματίστηκαν από το «ηλιακό νεφέλωμα», το σύννεφο αερίου και σκόνης που δημιουργήθηκε όταν σχηματίστηκε ο ήλιος. Αυτή η διαδικασία συμβαίνει μέσω της σταδιακής συσσώρευσης ύλης στο διάστημα: κόκκοι σκόνης και αερίου αρχίζουν να συσσωρεύονται μεταξύ τους και, υπό αμοιβαία βαρυτική έλξη, συγχωνεύονται σε όλο και μεγαλύτερα θραύσματα. Παραλείψτε μερικά εκατομμύρια χρόνια και αυτή η συσσώρευση οδηγεί σε τρία πράγματα: Τα αστέρια υποτίθεται ότι σχηματίζονται σε πυκνά σύννεφα τεράστιου υδρογόνου. Μετά από αυτό, σχηματίζεται ένας δίσκος αερίου γύρω από το αστέρι από τον οποίο μπορούν να σχηματιστούν βραχώδεις πλανήτες μέσω χαοτικών συγκρούσεων μαζικά συσσωρευμένων κομματιών ύλης.

Όταν σχηματίστηκαν οι πλανήτες, εκείνοι με τροχιές πιο κοντά στον ήλιο αναπτύχθηκαν σημαντικά διαφορετικά από εκείνους με τροχιές πιο μακριά από τον ήλιο. Η σύνθεση των εσωτερικών πλανητών είναι πολύ διαφορετική από αυτή των εξωτερικών πλανητών. Τι είναι οι εξωπλανήτες; Όταν σχηματίστηκαν οι πλανήτες, εκείνοι με τροχιές πιο κοντά στον ήλιο αναπτύχθηκαν σημαντικά διαφορετικά από εκείνους με τροχιές πιο μακριά από τον ήλιο. Τα πυκνά μέταλλα που αποτελούν τα πετρώματα των εσωτερικών πλανητών, σαν σίδερο και άλλα βαριά υλικά, έμειναν πίσω.

Πώς σχηματίζονται οι βραχώδεις πλανήτες

Ο Ερμής είναι ο μικρότερος πλανήτης του ηλιακού συστήματος και ο πλησιέστερος στον ήλιο. Είναι επίσης το ταχύτερο μεταξύ των γειτόνων του, περιφέροντας τον Ήλιο με σχεδόν 48 μίλια ανά δευτερόλεπτο.

Η βαρύτητα συγκέντρωσε την ύλη στο σύννεφο, το οποίο μετά την κατάρρευση δημιούργησε τον Ήλιο.Τα σωματίδια που είχαν απομείνει από την κατάρρευση του σύννεφου από το εξωτερικό στρώμα στο κεντρικό τμήμα δημιούργησαν τον αέριο πλανήτη. Τα σωματίδια που βρίσκονται πιο κοντά στο κέντρο σχηματίζουν τους βραχώδεις πλανήτες.

Σύμφωνα με ορισμένα μέλη της επιστημονικής κοινότητας, οι πλανήτες και τα αστέρια μπορεί να σχηματίστηκαν από σκονισμένα υπολείμματα του ήλιου πριν από περίπου 4,6 εκατομμύρια χρόνια. Άλλα αστρικά σμήνη συμπιέστηκαν σε μεγαλύτερες συστάδες αερίου που προκάλεσαν τον Δία, τον Κρόνο, τον Ουρανό και τον Ποσειδώνα.

Πώς γεννιούνται τα αστέρια;

Τα αστέρια γεννιούνται σε νεφελώματα, τα οποία είναι γιγάντια νέφη αερίου που αποτελούνται κυρίως από υδρογόνο και ήλιο, τα πιο κοινά στοιχεία στο σύμπαν. Μπορεί να υπάρχουν περιοχές με υψηλότερες συγκεντρώσεις αερίων στο νεφέλωμα. Σε αυτές τις περιοχές, η βαρυτική έλξη είναι ισχυρότερη, με αποτέλεσμα να αρχίσει να συρρικνώνεται.

Τα πολλά υπάρχοντα ουράνια σώματα περιλαμβάνουν κυρίως: αστεροειδείς, κομήτες, αστέρια, μετεωρίτες, πλανήτες και δορυφόρους. Ουράνια αντικείμενα είναι όλα τα αστέρια που βρίσκονται στο διάστημα. Οι κομήτες αποτελούνται κυρίως από πάγο και βράχο.

Θεωρίες σχηματισμού του Ηλιακού Συστήματος

Η θεωρία του ηλιακού νεφελώματος (η επί του παρόντος αποδεκτή θεωρία) προτείνει αυτό το ηλιακό σύστημα σχηματίστηκε πριν από περίπου 4,6 εκατομμύρια χρόνια όταν η διαστρική ύλη στους σπειροειδείς βραχίονες του Γαλαξία συμπυκνώθηκε και κατέρρευσε υπό τις βαρυτικές δυνάμεις και η ύλη συμπυκνώθηκε σε έναν κινούμενο δίσκο.

Οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος χωρίζονται σε εσωτερικούς και εξωτερικούς πλανήτες. Οι πιο κοντινοί εσωτερικοί πλανήτες στον Ήλιο είναι συμπαγείς βραχώδεις σφαίρες και περιλαμβάνουν τον Ερμή, την Αφροδίτη, τη Γη και τον Άρη.

Αυτά περιλαμβάνουν τον μετεωρίτη Orgueil, που περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις 54Cr (chrome 54). Οι επιστήμονες υπέθεσαν ότι αυτή η συγκέντρωση θα μπορούσε να σχετίζεται με πολύπλοκες αντιδράσεις σε αστέρια που υπήρχαν πριν από τον ήλιο, δηλαδή πριν από το σχηματισμό του ηλιακού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του πλανήτη μας.

Τελευταία έρευνα για το πώς σχηματίζονται οι πλανήτες

Πλανήτες σχηματίζονται από δίσκους αερίου και σκόνης που περιφέρονται γύρω από νεαρά αστέρια. Μόλις σχηματιστεί ο «σπόρος» ενός πλανήτη, μια μικρή συστάδα σκόνης προσθέτει σταδιακά υλικό και δημιουργεί ένα αυλάκι σε σχήμα τροχιάς στο δίσκο. Ο Carlos Carrasco González, ερευνητής στο Radio Astronomy Institute, δήλωσε: «Η ερμηνεία των εικόνων HL Tau που έλαβε η ALMA εγείρει πολλές αμφιβολίες, επειδή το HL Tau είναι πολύ νέο αστέρι για να σχηματίσει πλανήτες και η αναζήτηση για αυτούς τους πλανήτες δεν ήταν επιτυχής .”

Μια νέα σειρά εικόνων που ελήφθη με τη χρήση της Very Large Array (VLA) με περισσότερες λεπτομέρειες από ό,τι είναι διαθέσιμη αυτή τη στιγμή, αποκαλύπτει χαρακτηριστικά που δεν έχετε ξαναδεί σε πρωτοπλανητικούς δίσκους και δείχνει μια λύση: έναν από τους δακτυλίους υλικού που περιβάλλει την αστρική σκόνη. με συγκεντρώσεις τρεις έως οκτώ φορές τη μάζα της Γης θα μπορούσαν να αποτελέσουν πλανητικά έμβρυα.

το ζήτημα του χρόνου

Η εκτιμώμενη ηλικία του HL Tau είναι περίπου 1 εκατομμύριο χρόνια ή λιγότερο, σε σύγκριση με την ηλικία του Ήλιου περίπου 4.500 δισεκατομμυρίων ετών, και το γεγονός ότι είναι ένα νεαρό αστέρι που δεν έχει αρχίσει ακόμη να καίει υδρογόνο στον πυρήνα του καθορίζει την τροχιά του προς την ενηλικίωση.

Όταν το αστέρι φτάσει σε αυτό το στάδιο, η ακτινοβολούμενη ενέργεια διαλύει το δίσκο, έτσι οι πλανήτες δεν σχηματίζονται αν δεν έχουν ακόμη σχηματιστεί. Οι συστάδες σκόνης που βρέθηκαν στον δίσκο HL Tau θα μπορούσαν να αποδείξουν την ύπαρξη ενός ταχύτερου μηχανισμού σχηματισμού πλανητών, μέσω του πρώτου κατακερματισμού του δίσκου σε δακτυλίους και του σχηματισμού μεγάλων συστάδων σε αυτούς τους δακτυλίους, των οποίων η ανάπτυξη θα ήταν ταχύτερη από αυτή των ομοιογενών.

Η μελέτη VLA του HL Tau στο Εθνικό Παρατηρητήριο Ραδιοαστρονομίας (NRAO) πραγματοποιήθηκε από μια διεθνή συνεργασία με επικεφαλής τον Carlos Carrasco González από το IRyA-UNAM και τον Thomas Henning από το Max Planck Institute for Astronomy (MPIA), με το UNAM (Μεξικό) Συμμετείχαν αστρονόμοι από το MPIA (Γερμανία), το NRAO (ΗΠΑ) και το CSIC (Ισπανία).

Ελπίζω ότι με αυτές τις πληροφορίες μπορείτε να μάθετε περισσότερα για το πώς σχηματίζονται οι πλανήτες και τα χαρακτηριστικά τους.

ΤΕΛΙΚΑ ΤΙ ΣΚΟΠΟ ΕΧΕΙ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ?

Αυτό που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στο πεδίο της αστρονομικής φυσικής και της κοσμολογίας δεν έχει προηγούμενο . Η φανταστικές θεωρίες έχουν βρει το ιδανικό τους επαναπαυόμενες στο ότι δεν είναι δυνατή η ως τώρα απόρριψή τους .

 

Έτσι έχει έρθει η στιγμή που αναδύονται  νέες θεωρίες επάνω σε ένα θέμα που κοντεύει τον αιώνα που αυτό τέθηκε . Το περίλαμπρο άγνωστο αθεμελίωτο ακόμη Big Bang . Το μόνο σίγουρο είναι πως μέχρι στιγμής οι επικρατούσες θεωρίες δεν προβλέπουν καλές προθέσεις του σύμπαντος για εμάς !!

Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι ένα μυστηριώδες ως προς τον τρόπο που προκλήθηκε φαινόμενο που έλαβε την ονομασία Big Bang (Μεγάλη Έκρηξη) γέννησε το Σύμπαν. Η γέννηση του Σύμπαντος έχει οριστεί πριν από 13,8 δισ. έτη και έχει διαπιστωθεί ότι διαστέλλεται αέναα. Αυτή η συνεχιζόμενη και επιταχυνόμενη μάλιστα διαστολή πονοκεφαλιάζει τους επιστήμονες στην προσπάθεια να προβλέψουν το μέλλον του Σύμπαντος. Στο τραπέζι πέφτουν συνεχώς διάφορες θεωρίες και δεν έχουν τελειωμό.

 

Από το σύνολο των θεωριών για το τέλος του Σύμπαντος έχουν ξεχωρίσει τρεις. Η πρώτη θεωρία αναφέρει ότι η επιταχυνόμενη διαστολή του Σύμπαντος οδηγεί σταδιακά στην ψύξη του. Η θεωρία που ονομάστηκε  «Μεγάλη Ψύξη» λέει ότι οι γαλαξίες θα απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο ο ένας από τον άλλον κάτι που θα οδηγήσει στο να παγώσουν και να σβήσουν μετατρέποντας το Σύμπαν σε ένα απόλυτα σκοτεινό και ψυχρό κόσμο.

Η δεύτερη θεωρία έχει ονομαστεί «Μεγάλη Σχάση», αναφέρει ότι αυτή η διαστολή τεντώνει το Σύμπαν, με αποτέλεσμα στο τέλος αυτό να «σκιστεί» και να καταστραφεί. Η τρίτη θεωρία ονομάζεται «Μεγάλη Σύνθλιψη» και υποστηρίζει ότι κάποια στιγμή η διαστολή σταματήσει η βαρύτητα θα υποχρεώσει το Σύμπαν να καταρρεύσει και να αυτοκαταστραφεί δημιουργώντας όμως ταυτόχρονα τις συνθήκες για την εκδήλωση μιας νέας Μεγάλης Έκρηξης, από την οποία θα προκύψει ένα καινούργιο Σύμπαν.

Οι ερευνητές της νέας μελέτης προσπάθησαν να μελετήσουν τη φύση της σκοτεινής ενέργειας, της μυστηριώδους δύναμης που σύμφωνα με τα κοσμολογικά μοντέλα είναι η κινητήριος δύναμη της διαστολής του Σύμπαντος, αυτή που το… σπρώχνει συνεχώς και με δύναμη. Τα αποτελέσματα της μελέτης παρουσιάζουν μια ακόμη εικόνα για το πιθανό μέλλον του Σύμπαντος ή πιο σωστά δίνει μια πιο αναλυτική ερμηνεία στη θεωρία της Μεγάλης Σύνθλιψης.

Σύμφωνα με τους ερευνητές η σκοτεινή ενέργεια δεν λειτουργεί γραμμικά αλλά με την αλληλεπίδραση της ύλης και της ακτινοβολίας είναι πιθανό ανά περιόδους να ενεργοποιείται και να απενεργοποιείται. Αυτό το «on-off» της σκοτεινής ενέργειας έχει ως αποτέλεσμα το Σύμπαν κάποιες στιγμές να διαστέλλεται και κάποιες να συρρικνώνεται μέχρις ότου να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε να κάνει την εμφάνιση της μια Μεγάλη Έκρηξη που θα δημιουργήσει ένα καινούργιο Σύμπαν. Έτσι όταν το Σύμπαν εισέλθει στη διαδικασία της συρρίκνωσης και αυτοκαταστροφής λίγο πριν το κρίσιμο σημείο όπου η συρρίκνωση θα περάσει στο σημείο της μη επιστροφής από την διάλυση η σκοτεινή ενέργεια θα βγει από την… κοσμική της νάρκη και θα ενεργοποιήσει ξανά τη διαδικασία της διαστολής δημιουργώντας ένα καινούργιο Σύμπαν.

 

 

 

 

 

---

 

ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΜΑΣ ΣΕ ΤΥΧΑΙΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ

Οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν, αλλά τα μικρά θηλαστικά κατάφεραν να επιζήσουν και να εξελιχθούν ώστε να δημιουργηθεί ο άνθρωπος

Μέσα από το πυκνό σκοτάδι, την στάχτη και την θανατηφόρα ζέστη, ένα μικροσκοπικό, τριχωτό ζωάκι περνάει γρήγορα μέσα από την κόλαση που έχει αφήσει πίσω της η χειρότερη μέρα που έζησαν οι ζωντανοί οργανισμοί στην ιστορία του πλανήτη Γη. Ψάχνει ανάμεσα στα χαλάσματα, πιάνει στα γρήγορα ένα έντομο για να φάει και επιστρέφει στο καταφύγιό του. Τριγύρω του είναι τα νεκρά σώματα των δεινοσαύρων, των τεράστιων αυτών ζώων που κυριαρχούσαν στη Γη για εκατομμύρια χρόνια και σκορπούσαν τον τρόμο σε όλους τους υπόλοιπους.

Βρισκόμαστε στις πρώτες εβδομάδες και μήνες αφού ο αστεροειδής Τσιξουλούμπ μήκους 10 χιλιομέτρων έχει χτυπήσει τη γη στις ακτές του σημερινού Μεξικό με την δύναμη ενός δισεκατομμυρίου πυρηνικών βομβών θέτοντας οριστικά τέλος στην λεγόμενη Κρητιδική περίοδο. Καθώς η περίοδος της Παλαιόκαινου ξεκινούσε στα δάση έκαιγε μια ασταμάτητη πυρκαγιά, τεράστια τσουνάμι χτυπούσαν στις ακτές και αναρίθμητες ποσότητες εξαϋλωμένων βράχων, στάχτης και σκόνης αναδύονταν προς την ατμόσφαιρα για να φέρουν τον πιο καταστρεπτικό «πυρηνικό χειμώνα» που γνώρισε ο πλανήτης.

Ωστόσο, ο κόσμος αυτός δεν έμεινε τελείως χωρίς ζωή. Ανάμεσα στους επιζώντες ήταν ένα από τα παλιότερα γνωστά πρωτεύοντα θηλαστικά, ο Purgatorius, ο οποίος έμοιαζε με κάτι μεταξύ μυγαλής και μικροσκοπικού σκίουρου. Σίγουρα, ο αριθμός τους μειώθηκε, ωστόσο το ζώο επέζησε αυτής της τεράστιας καταστροφής και μαζί μ’ αυτό και ελάχιστα ακόμα θηλαστικά.

Το τέλος των δεινοσαύρων, η αρχή των θηλαστικών

Κάπως έτσι ήταν η ζωή των πρώτων θηλαστικών λίγο μετά την πρόσκρουση του αστεροειδή που εξαφάνισε περίπου τα τρία τέταρτα της ζωής στον πλανήτη, συμπεριλαμβανομένου και όλων των δεινοσαύρων. Μόνο το λεγόμενο «Μεγάλο Θανατικό», πριν από 250 εκατ. χρόνια, ήταν χειρότερο καθώς τότε πιστεύεται ότι εξοντώθηκε πάνω από το 90-95% της ζωής στους ωκεανούς και πάνω από το 70% στη στεριά. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε στην κυριαρχία των δεινοσαύρων στον πλανήτη για περίπου 190 εκατ. έτη μέχρι που ο αστεροειδής… έπεσε πάνω στη Γη.

Ήδη από την εποχή των δεινοσαύρων, τα θηλαστικά ζώα είχαν κάνει την εμφάνιση τους στη Γη, ωστόσο εξαιτίας των τεράστιων θηρευτών που κυριαρχούσαν στον πλανήτη ήταν μικρά σε μέγεθος, ζούσαν σε κρυψώνες στη διάρκεια της μέρας και κυκλοφορούσαν όταν έπεφτε το σκοτάδι θυμίζοντας περισσότερο τα σημερινά τρωκτικά.

Τα θηλαστικά δεν έμειναν αλώβητα από το χτύπημα του αστεροειδή καθώς υπολογίζεται ότι το 90% των θηλαστικών ειδών εξαφανίστηκε εξαιτίας είτε του χτυπήματος είτε των επιπτώσεών του. Όμως τα λίγα θηλαστικά ζώα που κατάφεραν να επιβιώσουν μπόρεσαν να κυριαρχήσουν σε κάθε  γωνιά του πλανήτη με τελικό αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας φυσικά την εμφάνιση του ανθρώπου.

Πώς κατέληξε αυτή η ποικιλόμορφη ομάδα φαινομενικά αδύναμων πλασμάτων να επιβιώσει από την… Αποκάλυψη;

Στην ερώτηση αυτή προσπαθεί να απαντήσει ο Στιβ Μπρουσάτε, ο συγγραφέας του βιβλίου The Rise and Reign of the Mammals, μαζί με τους συναδέρφους του από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Πρόκειται για ένα θέμα που δεν έχει εξεταστεί ιδιαίτερα από την επιστημονική κοινότητα καθώς αυτή επικεντρώνεται εδώ και περίπου 30 χρόνια στο πώς εξαφανίστηκε η ζωή από τον πλανήτη όταν έπεσε ο αστεροειδής και όχι στο πώς κατάφεραν κάποια είδη να επιβιώσουν.

Πρώτα απ’ όλα ο ίδιος ο Μπρουσάτε ξεκαθαρίζει ότι την ημέρα που χτύπησε ο αστεροειδής τη Γη ήταν μια πολύ κακή μέρα για να είναι ο οποιοσδήποτε ζωντανός, συμπεριλαμβανομένου των θηλαστικών, των πτηνών (δεινόσαυροι-πουλιά) και των ερπετών. «Δεν μιλάμε για έναν οποιοδήποτε αστεροειδή, αλλά για τον μεγαλύτερο αστεροειδή που έχει χτυπήσει τη Γη εδώ και μισό δισεκατομμύριο χρόνια τουλάχιστον», αναφέρει ο Μπρουσάτε. «Τα θηλαστικά είχαν σχεδόν την ίδια μοίρα με τους δεινόσαυρους».

Ωστόσο, ήδη από τα τέλη της Κρητιδικής περιόδου υπήρχε μια εντυπωσιακά μεγάλη ποικιλομορφία θηλαστικών, αναφέρει η Σάρα Σέλεϊ, μια μεταδιδακτορική ερευνήτρια στην παλαιοντολογία θηλαστικών του Εδιμβούργου που συμμετέχει στη μελέτη. «Πολλά από αυτά τρέφονταν με έντονα και ήταν μικρά ζωάκια που ζούσαν πάνω στα δέντρα ή μέσα σε λαγούμια», αναφέρει.

Όμως, δεν έτρωγαν όλα τα θηλαστικά έντομα. Υπήρχαν τα μυστηριώδη Multituberculata, τα οποία ονομάστηκαν έτσι εξαιτίας των περίεργων εξογκωμάτων που υπήρχαν πάνω στα δόντια τους. «Είχαν όλα αυτά τα περίεργα δόντια με πολλά εξογκώματα πάνω τους, ενώ το μπροστινό δόντι τους έκοβε σαν λεπίδα. Έτρωγαν φρούτα και καρπούς». Υπήρχαν και τα σαρκοβόρα, όπως το Didelphodon, το οποίο έφτανε τα πέντε κιλά και είχε το μέγεθος γάτας.

Η ποικιλομορφία αυτή χάθηκε όταν ο αστεροειδής χτύπησε τη γη και υπολογίζεται ότι τα 9 από τα 10 είδη θηλαστικών εξαφανίστηκαν. Αυτό δημιούργησε μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία για όσους επέζησαν.

«Φανταστείτε ότι είστε ένας από τους μικρούς προγόνους μας, με μέγεθος παρόμοιο με αυτό ενός τρωκτικού, που κρυβόσασταν στις σκιές και το σκοτάδι και επιζήσατε σε αυτή την ιστορική στιγμή στον πλανήτη. Βγαίνετε έξω και ξαφνικά από την μια στιγμή στην άλλη οι δεινόσαυροι δεν υπάρχουν πουθενά και όλος ο πλανήτης είναι πλέον ελεύθερος για εσάς» αναφέρει ο Μπρουσάτε.

Αυτή η μαζική εξαφάνιση της ζωής δημιούργησε τις τέλειες προϋποθέσεις για να υπάρξει μια εξαιρετικά μεγάλη σε αριθμό αλλά και ποικιλομορφία εμφάνιση θηλαστικών, από τις γαλάζιες φάλαινες στη θάλασσα μέχρι και τα αιλουροειδή ακόμα και τον άνθρωπο στη στεριά.

Ωστόσο, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ένα ακόμα… μικρό εμπόδιο. Τα δάση σχεδόν σε όλο τον κόσμο είχαν καταστραφεί από τις πυρκαγιές που ακολούθησαν και ο ουρανός ήταν γεμάτος στάχτη κόβοντας το φως του ήλιου και εμποδίζοντας τα φυτά να φωτοσυνθέσουν. Τα οικοσυστήματα άρχισαν να καταρρέουν. Η επιφάνεια της γης αρχικά ανέπτυξε θερμοκρασίες υψηλότερες από αυτές ενός φούρνου, ενώ στη συνέχεια εξαιτίας του πυρηνικού χειμώνα που ακολούθησε το θερμόμετρο έπεσε περισσότερο από 20 βαθμούς από το φυσιολογικό για δεκαετίες. Οι επικίνδυνοι θηρευτές των θηλαστικών είχαν εξαφανιστεί, αλλά πλέον ο ίδιος ο κόσμος ήταν επικίνδυνος.

Οπότε τι έκαναν τα θηλαστικά; Απλώς… προσαρμόστηκαν.

 

Μείνε μικρός

Το μικρό μέγεθος των θηλαστικών που πριν ήταν απαραίτητο για να κρύβονται και να ξεφεύγουν από τους τεράστιους δεινόσαυρους έγινε για ακόμα μια φορά το χαρακτηριστικό που θα τους βοηθούσε να επιβιώσουν και από τις επιπτώσεις του αστεροειδή.

«Τα θηλαστικά αυτά θα πρέπει να έμοιαζαν και να δρούσαν όπως δρα σήμερα ένα ποντίκι ή ένας αρουραίος», λέει ο Μπρουσάτε. «Κανονικά θα περνούσαν τελείως απαρατήρητα, αλλά σε αυτόν τον νέο γενναίο κόσμο, επωφελήθηκαν καθώς ήταν ήδη συνηθισμένα σε αυτές τις εφιαλτικές συνθήκες που δημιουργήθηκαν μετά την σύγκρουση».

«Το μικρό μέγεθος των θηλαστικών που επιβίωσαν τα βοήθησε στο να αναπληρώσουν γρήγορα τους πληθυσμούς τους. Σήμερα, όσο πιο μεγάλο είναι το μέγεθος ενός ζώου τόσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος κύησης», αναφέρει η Ορνέλα Μπερτράντ μέλος της ερευνητικής ομάδας. Για παράδειγμα, ο αφρικανικός ελέφαντας κυοφορεί για 22 μήνες, ενώ ένας ποντικός κυοφορεί για 20 μέρες. Σε μια συνθήκη… αποκάλυψης τα ποντίκια θα έχουν περισσότερες πιθανότητες να διατηρήσουν τον πληθυσμό τους.

Εκτός από αυτό, όσο μεγαλύτερο είναι το μέγεθος ενός είδους τόσο περισσότερο καθυστερεί η σεξουαλική ωρίμανση και η δυνατότητα αναπαραγωγής. Αυτός άλλωστε ήταν ένας ακόμα λόγος που οι δεινόσαυροι δεν μπόρεσαν να επιβιώσουν, ειδικά οι πιο μεγάλοι. «Οι δεινόσαυροι χρειάζονταν αρκετό χρόνο για να ενηλικιωθούν. Οι δεινόσαυροι στο μέγεθος του Τυραννόσαυρου χρειάζονταν περίπου 20 χρόνια για την ενηλικίωση. Δεν είναι ότι αναπτύσσονταν αργά, αλλά χρειάζονταν πολύ χρόνο για να γίνουν από τα μικρά ζωάκια που έβγαιναν από το αβγό τους στα τεράστια όντα που τελικά μετατρέπονταν» λέει ο Στιβ Μπρουσάτε.

Μείνε υπόγεια

Ένας ακόμη παράγοντας που όπως φαίνεται βοήθησε στην επιβίωση των θηλαστικών ήταν η «πολύ περίεργη» μορφολογία των σωμάτων τους, όπως παρατηρείται από τα ευρήματα της Παλαιόκαινου και μετά. Η Σέλεϊ έχει αναλύσει τα ανθεκτικά οστά από τα πόδια των ζώων που έχουν βρεθεί για να δει πόσο έμοιαζαν τα ανατομικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά των ζώων που επιβίωσαν με αυτά που υπάρχουν σήμερα.

«Τα θηλαστικά εκείνης της εποχής ήταν πολύ παράξενα. Είχαν διαφορετική μορφολογία από τα σημερινά. Αυτό που τα χαρακτηρίζει όλα είναι ότι είχαν πολύ συμπαγές και ρωμαλέο σώμα. Αυτά τα θηλαστικά είχαν ισχυρό σκελετικό και μυϊκό σύστημα που έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά με σημερινά είδη που μπορούν να κινούνται και να ζουν στο υπέδαφος. Οπότε η υπόθεση που μπορούμε να κάνουμε είναι ότι τα ζώα που επιβίωσαν το έκαναν επειδή μπορούσαν να σκάβουν αρκετά βαθιά και να δημιουργούν ασφαλή καταφύγια από τις επικίνδυνες συνθήκες στην επιφάνεια» υποστηρίζει η Σάρα Σέλεϊ, μέλος της ερευνητικής ομάδας τονίζοντας ότι όλα τα θηλαστικά που έχουμε εντοπίσει από όλη την περίοδο της Παλαιόκαινου και είναι ουσιαστικά απόγονοι των πρώτων επιζώντων είναι ιδιαίτερα μυώδη. Αυτό σημαίνει παράλληλα ότι οι επιζώντες θα άρχιζαν να γίνονται όλο και λιγότερο ευκίνητοι.

Η Μπέρτραντ ετοιμάζεται να ξεκινήσει μελέτες στα οστά των εσωτερικών ωτών διαφόρων θηλαστικών ειδών εκείνης της περιόδου για να επιβεβαιώσει το σενάριο της υπόγειας διαβίωσης. Τα εσωτερικά αυτιά μας δίνουν την ισορροπία οπότε αν ένα ζώο έχει εξελιχθεί έτσι ώστε να κάνει ακριβείς, ευκίνητες κινήσεις θα έχει αποτυπωθεί στα οστά του. Έτσι, μέσα από αυτή τη μελέτη θα μπορέσουν να διαπιστώσουν αν επιβίωσαν μόνο είδη που είχαν ήδη την ικανότητα να σκάβουν το έδαφος ή αν απέκτησαν αυτή την ικανότητα και θηλαστικά είδη που για παράδειγμα, ζούσαν πάνω στα δέντρα και προηγουμένως ήταν ευκίνητα.

Φάε τα πάντα

Ο αστεροειδής κατέστρεψε σχεδόν όλα τα φυτά και τα ζώα οπότε στέρησε την τροφή στους επιζώντες. Η ερευνητική ομάδα πιστεύει ότι τα θηλαστικά επέδειξαν την καλύτερη προσαρμογή στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν καταφέρνοντας να βάλουν στο διαιτολόγιο τους ό,τι υπήρχε διαθέσιμο καισε μεγαλύτερη αφθονία στη φύση όπως σπόροι, έντομα κ.α. Με λίγα λόγια επιβίωσαν όσοι δεν ήταν ιδιαίτερα επιλεκτικοί στην τροφή τους. «Οι σπόροι ήταν μια μεγάλη τράπεζα τροφής που ήταν διαθέσιμοι μόνο σε όσους είχαν ήδη συνηθίσει να την χρησιμοποιούν. Οπότε, αν ήσουν δεινόσαυρος όπως για παράδειγμα, ο Τυραννόσαυρος Ρεξ η τύχη δεν ήταν μαζί σου, γιατί η φύση δεν σε προίκισε με τη δυνατότητα να τραφείς με σπόρους. Όμως για τα πουλιά ή κάποια θηλαστικά που ήδη έτρωγαν σπόρους, ήταν μεγάλη τύχη», αναφέρει ο Μπρουσάτε.

Οι σπόροι εκτός από τροφή για τους επιζώντες βοήθησαν να δημιουργηθούν σιγά σιγά ξανά τα δάση και άλλα φυτά, όταν ο παγωμένος χειμώνας άρχισε να περνά. «Αυτοί οι σπόροι επιβίωσαν μέσα στο χώμα και μετά, όταν το φως του ήλιου άρχισε να φωτίζει ξανά αυτοί οι σπόροι άρχισαν να ανθίζουν και πάλι», αναφέρει ο Μπρουσάτε.

Μην σκέφτεσαι πολύ

Καθώς η Παλαιόκαινος περνούσε, τα οικοσυστήματα ανέκαμπταν και τα θηλαστικά άρχισαν να γεμίζουν τα κενά που άφησαν πίσω τους οι δεινόσαυροι. «Τα θηλαστικά άρχισαν να εξελίσσονται και διαφοροποιούνται αμέσως αφού οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν. Έτσι, τα θηλαστικά απέκτησαν μεγάλη ποικιλομορφία με κάθε πιθανό τρόπο», αναφέρει η Μπερτράντ.

Από τη μια τα σώματά τους άρχισαν γρήγορα να αποκτούν μεγαλύτερο μέγεθος. Ωστόσο, σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα, το μέγεθος του εγκεφάλου δεν ακολούθησε αμέσως την αύξηση του σώματος.

«Θεωρώ ότι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Μπορεί να πιστεύουμε ότι η εξυπνάδα είναι αυτή που μας βοηθά να επιβιώσουμε και κατ’ επέκταση να κυριαρχήσουμε στον πλανήτη, ωστόσο από τα δεδομένα μας δεν φαίνεται ότι η εξυπνάδα και ο μεγάλος εγκέφαλος να βοήθησε τα ζώα να επιβιώσουν μετά τον αστεροειδή», αναφέρει η Μπερτράντ.

Στην πραγματικότητα, τα θηλαστικά της πρώιμης Παλαιόκαινου περιόδου που είχαν μεγάλο εγκέφαλο σε σχέση με το σώμα τους ίσως βρίσκονταν σε μειονεκτική θέση. «Το ερώτημα είναι γιατί να αναπτύξεις μεγάλο εγκέφαλο; Ένας μεγάλος εγκέφαλος στην πραγματικότητα χρειάζεται πολλή ενέργεια για να μπορέσεις να τον διατηρήσεις. Αν έχεις μεγάλο εγκέφαλο πρέπει να τον θρέφεις αρκετά ώστε να τον διατηρήσεις. Αν δεν μπορείς, επειδή δεν υπάρχει αρκετό φαγητό, τότε πολύ απλά θα πεθάνεις», αναφέρει η Μπερτράντ.

Αντίθετα, η καλύτερη δυνατή εξέλιξη ήταν να γίνεις μεγάλος στο σώμα και μυώδης. Για παράδειγμα το φυτοφάγο θηλαστικό Ectoconus – το οποίο θεωρείται μακρινός συγγενής των σημερινών οπληφόρων ζώων, όπως τα άλογα- έφτασε τα 100 κιλά βάρος μέσα σε λίγες εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια μετά τον αστεροειδή. Ο αριθμός αυτός στους χρόνους της εξέλιξης μοιάζει με το χρόνο που χρειαζόμαστε για να ανοιγοκλείσουμε τα μάτια μας. «Είναι τρελό που κατάφεραν να αποκτήσουν τόσο μεγάλο μέγεθος τόσο γρήγορα. Και αυτό που βλέπουμε είναι ότι όταν έχουμε μεγαλύτερα φυτοφάγα ζώα αμέσως αρχίζουν και ξεπετάγονται και μεγαλύτερα σαρκοφάγα ζώα αρκετά γρήγορα», αναφέρει η Σέλεϊ προσθέτοντας ότι υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα θηλαστικών αυτής της περιόδου που αυξήθηκαν σε μέγεθος τόσο γρήγορα.

Αυτή η γρήγορη αλλαγή της ζωής των θηλαστικών που ακολούθησε μετά την καταστροφή έχει παραβλεφθεί για πάρα πολύ καιρό, λέει η Σέλεϊ. «Έχουν χαρακτηριστεί ως αρχαϊκά και πρωτόγονα, ενώ στην πραγματικότητα όχι- είναι απλώς διαφορετικά», λέει. «Οι πρόγονοί τους επέζησαν της δεύτερης μεγαλύτερης μαζικής εξαφάνισης στην ιστορία της ζωής. Δεν ήταν απλώς ανόητοι που βρήκαν ένα τρόπο να μείνουν στη ζωή. Επιβίωναν και ευημερούσαν και το έκαναν πολύ καλά», συμπληρώνει.

Αυτά τα θηλαστικά κατάφεραν να συμπληρώσουν το κενό που άφησαν πίσω τους οι μεγαλειώδεις αλλά υπερ-εξειδικευμένοι δεινόσαυροι, οι οποίοι ήταν τόσο ταιριαστοί στην Ύστερη Κρητιδική περίοδο, αλλά από την άλλη ήταν τόσο πολύ ανεπαρκώς εξοπλισμένοι για να αντιμετωπίσουν τον κόσμο που δημιουργήθηκε μετά την πρόσκρουση του αστεροειδή.

«Είναι εκπληκτικό αν σκεφτείς ότι είχες ένα είδος όπως οι δεινόσαυροι που υπήρχαν εδώ και τόσες δεκάδες εκατομμύρια χρόνια, που είχαν καταφέρει τόσο υπέροχα πράγματα όπως το να εξελιχθούν σε γίγαντες στο μέγεθος των αεροπλάνων και σε σαρκοφάγα όντα στο μέγεθος λεωφορείων και πολλά άλλα – και μετά όλα κατέρρευσαν σε μια στιγμή όταν η Γη άλλαξε τόσο γρήγορα», λέει ο Μπρουσάτε. «Ήταν τόσο ακατάλληλοι για αυτή τη νέα πραγματικότητα και δεν μπορούσαν να προσαρμοστούν».

Αυτό που παρατηρεί έντονα η ομάδα του Εδιμβούργου είναι ότι δεν υπήρξε κανένα σχέδιο σε όσα έγιναν.

«Είμαστε εδώ κυρίως τυχαία», λέει η Μπερτράντ. «Ο αστεροειδής θα μπορούσε να μην είχε χτυπήσει τη Γη, θα μπορούσε να είχε πέσει σε μια άλλη περιοχή του πλανήτη, για παράδειγμα στον ωκεανό, και τότε θα υπήρχε τεράστια διαφορά ως προς το ποια είδη θα επιβίωναν. Το όλο θέμα όταν το σκέφτομαι είναι τρελό!», συμπληρώνει.

Ο Μπρουσάτε συμφωνεί.

«Ο αστεροειδής θα μπορούσε να είχε περάσει λίγο πιο δίπλα, έστω και ξυστά και θα είχε απλώς αναστατώσει τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, θα μπορούσε να είχε αποσυντεθεί καθώς πλησίαζε στη Γη. Θα μπορούσε να είχε συμβεί οτιδήποτε, αλλά από μια απλή ατυχία έπεσε κατευθείαν πάνω στη γη».

Ωστόσο, για τα θηλαστικά που πλέον ζουν σήμερα στη Γη, η πτώση του αστεροειδή τελικά ίσως ήταν κάτι καλό.Ίσως τελικά σ’ αυτόν… χρωστάμε σήμερα την ζωή μας.

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ . ΤΟ ΝΕΦΟΣ ΤΟΥ ΟΟΡΤ

Από πού προέρχονται οι κομήτες; Υπάρχει μια σκοτεινή, κρύα περιοχή του ηλιακού συστήματος όπου κομμάτια πάγου αναμειγνύονται με βράχο, που ονομάζονται «κομητικοί πυρήνες», σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο. Αυτή η περιοχή ονομάζεται Νέφος Oört, που πήρε το όνομά του από τον άνθρωπο που πρότεινε την ύπαρξή του, Jan Oört.

Το σύννεφο Oört από τη Γη

Ενώ αυτό το σύννεφο κομητών πυρήνων δεν είναι ορατό με γυμνό μάτι, οι πλανητολόγοι το μελετούν εδώ και χρόνια. Οι «μελλοντικοί κομήτες» που περιέχει αποτελούνται κυρίως από μείγματα παγωμένου νερού, μεθανίου , αιθανίου , μονοξειδίου του άνθρακα και υδροκυανίου , μαζί με πετρώματα και κόκκους σκόνης.

Το σύννεφο Oört ΜΕ αριθμούς

Το νέφος των σωμάτων των κομητών είναι ευρέως διασκορπισμένο στο εξώτατο μέρος του ηλιακού συστήματος. Είναι πολύ μακριά από εμάς, με ένα εσωτερικό όριο 10.000 φορές την απόσταση Ήλιου-Γης. Στο εξωτερικό του «άκρο», το σύννεφο εκτείνεται στο διαπλανητικό διάστημα περίπου 3,2 έτη φωτός. Για σύγκριση, το πλησιέστερο αστέρι σε εμάς απέχει 4,2 έτη φωτός, οπότε το Νέφος Oört φτάνει σχεδόν τόσο μακριά.

Οι πλανητολόγοι εκτιμούν ότι το Νέφος Oort έχει έως και δύο τρισεκατομμύρια  παγωμένα αντικείμενα που περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο, πολλά από τα οποία μπαίνουν στην ηλιακή τροχιά και γίνονται κομήτες. Υπάρχουν δύο τύποι κομητών που προέρχονται από τις μακρινές περιοχές του διαστήματος, και αποδεικνύεται ότι δεν προέρχονται όλοι από το Νέφος Oört.

ΟΙ Κομήτες και η προέλευσή τους 

Πώς τα αντικείμενα του Νέφους του Oört γίνονται κομήτες που τρέχουν σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο; Υπάρχουν αρκετές ιδέες για αυτό. Είναι πιθανό αστέρια που περνούν κοντά, ή παλιρροϊκές αλληλεπιδράσεις μέσα στο δίσκο του  Γαλαξία ή αλληλεπιδράσεις με νέφη αερίου και σκόνης να δίνουν σε αυτά τα παγωμένα σώματα ένα είδος «ώθησης» έξω από τις τροχιές τους στο Νέφος Oört. Με τις κινήσεις τους αλλαγμένες, είναι πιο πιθανό να «πέσουν» προς τον Ήλιο σε νέες τροχιές που χρειάζονται χιλιάδες χρόνια για ένα ταξίδι γύρω από τον Ήλιο. Αυτοί ονομάζονται κομήτες «μακράς περιόδου».

Άλλοι κομήτες, που ονομάζονται κομήτες «μικρής περιόδου», ταξιδεύουν γύρω από τον Ήλιο σε πολύ μικρότερους χρόνους, συνήθως λιγότερο από 200 χρόνια. Προέρχονται από τη ζώνη Kuiper , η οποία είναι μια περιοχή σε σχήμα δίσκου που εκτείνεται από την τροχιά του Ποσειδώνα . Η ζώνη Kuiper είναι στις ειδήσεις τις τελευταίες δύο δεκαετίες καθώς οι αστρονόμοι ανακαλύπτουν νέους κόσμους εντός των ορίων της.

Ο νάνος πλανήτης Πλούτωνας είναι κάτοικος της Ζώνης Κάιπερ, μαζί με τον Χάροντα (τον μεγαλύτερο δορυφόρο του) και τους νάνους πλανήτες Έρις, Χαουμέα, Μακεμάκε και Σέντνα . Η ζώνη Kuiper εκτείνεται από περίπου 30 έως 55 AU, και οι αστρονόμοι εκτιμούν ότι έχει εκατοντάδες χιλιάδες παγωμένα σώματα μεγαλύτερα από 62 μίλια σε διάμετρο. Μπορεί επίσης να έχει περίπου ένα τρισεκατομμύριο κομήτες. (Μία AU, ή αστρονομική μονάδα, ισούται με περίπου 93 εκατομμύρια μίλια.)

Εξερευνώντας τα μέρη του νέφους Oört

Το Oört Cloud χωρίζεται σε δύο μέρη. Ο πρώτος είναι η πηγή των κομητών μακράς περιόδου και μπορεί να έχει τρισεκατομμύρια πυρήνες κομητών. Το δεύτερο είναι ένα εσωτερικό σύννεφο σε σχήμα περίπου σαν ντόνατ. Επίσης, είναι πολύ πλούσιο σε πυρήνες κομητών και άλλα αντικείμενα μεγέθους νάνου πλανήτη. Οι αστρονόμοι έχουν επίσης βρει έναν μικρό κόσμο που έχει ένα τμήμα της τροχιάς του μέσα από το εσωτερικό τμήμα του Νέφους Oört. Καθώς βρίσκουν περισσότερα, θα μπορούν να βελτιώσουν τις ιδέες τους σχετικά με το πού προήλθαν αυτά τα αντικείμενα στην πρώιμη ιστορία του ηλιακού συστήματος.

Το σύννεφο του Oört και η ιστορία του ηλιακού συστήματος

Οι πυρήνες του κομήτη του Νέφους Oört και τα αντικείμενα της Ζώνης Kuiper (KBOs) είναι παγωμένα υπολείμματα από το σχηματισμό του ηλιακού συστήματος, που έλαβε χώρα πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Δεδομένου ότι τόσο τα παγωμένα όσο και τα σκονισμένα υλικά ήταν διάσπαρτα σε όλο το αρχέγονο σύννεφο, είναι πιθανό ότι τα παγωμένα πλανητάρια του Νέφους Oört σχηματίστηκαν πολύ πιο κοντά στον Ήλιο νωρίς στην ιστορία. Αυτό συνέβη παράλληλα με το σχηματισμό των πλανητών και των αστεροειδών. Τελικά, η ηλιακή ακτινοβολία είτε κατέστρεψε τα σώματα των κομητών που ήταν πιο κοντά στον Ήλιο είτε συγκεντρώθηκαν μαζί για να γίνουν μέρος των πλανητών και των φεγγαριών τους. Τα υπόλοιπα υλικά μεταφέρθηκαν με σφεντόνα μακριά από τον Ήλιο, μαζί με τους νεαρούς αέριους γίγαντες πλανήτες (Δίας, Κρόνος, Ουρανός και Ποσειδώνας) στο εξωτερικό ηλιακό σύστημα σε περιοχές όπου άλλα παγωμένα υλικά περιφέρονταν σε τροχιά.

Είναι επίσης πολύ πιθανό κάποια αντικείμενα του Oört Cloud να προέρχονται από υλικά σε μια κοινή «δεξαμενή» παγωμένων αντικειμένων από πρωτοπλανητικούς δίσκους. Αυτοί οι δίσκοι σχηματίστηκαν γύρω από άλλα αστέρια που βρίσκονταν πολύ κοντά στο νεφέλωμα γέννησης του Ήλιου. Μόλις σχηματίστηκαν ο Ήλιος και τα αδέρφια του, απομακρύνθηκαν και έσυραν κατά μήκος τα υλικά από άλλους πρωτοπλανητικούς δίσκους. Έγιναν επίσης μέρος του Oört Cloud.

 

Οι εξωτερικές περιοχές του μακρινού εξωτερικού ηλιακού συστήματος δεν έχουν ακόμη εξερευνηθεί σε βάθος από διαστημόπλοια. Η αποστολή New Horizons  εξερεύνησε  τον Πλούτωνα στα μέσα του 2015 και υπάρχουν σχέδια για μελέτη ενός άλλου αντικειμένου πέρα ​​από τον Πλούτωνα το 2019. Εκτός από αυτές τις πτήσεις, δεν κατασκευάζονται άλλες αποστολές για να περάσουν και να μελετήσουν τη Ζώνη Kuiper και το Σύννεφο Oört.

Τι θα συμβεί αν σταματήσει να γυρίζει η Γη

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ τι θα συνέβαινε εάν η Γη σταματούσε κάποια στιγμή να περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της;

Θα ήταν σαν να ταξιδεύετε με ταχύτητα 1000 χιλιομέτρων ανά ώρα και το όχημά σας να σταματούσε αστραπιαία. Θα πεθαίνατε ακαριαία. Αλλά είτε το πιστεύετε είτε όχι τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα.

Συνοπτικά:

-Το σώμα σας θα πετούσε προς ανατολάς ως άμορφη μάζα αποτελούμενο από μύες και οστά με ταχύτητα 465 μέτρων ανά δευτερόλεπτο εάν βρίσκεστε κοντά στη ζώνη του Ισημερινού ή με ταχύτητα 368 μέτρων ανά δευτερόλεπτο αν ζείτε στο Βόρειο Ημισφαίριο.

-Επειδή η περιστροφή της Γης είναι μικρότερη όσο οδεύουμε προς τους πόλους, οι άνθρωποι που βρίσκονται πολύ κοντά στους πόλους ίσως επιζήσουν. Μόνο στην αρχή.

-Οι άνθρωποι που ταξιδεύουν με αεροπλάνα θα ζήσουν για μερικά δευτερόλεπτα στην αρχή για να πεθάνουν από τις γιγάντιες καταιγίδες που θα ξεσπάσουν μετά τη διακοπή της περιστροφής.

-Η ταχύτητα του ανέμου, μεγαλύτερη από αυτή του ωστικού κύματος μιας ατομικής βόμβας θα ήταν τέτοια που θα προκαλούσε ανεξέλεγκτες πυρκαγιές σε όλο τον πλανήτη.

-Ο άνεμος θα προκαλούσε επίσης πρωτοφανή αποσάθρωση σε οτιδήποτε βρίσκεται στον φλοιό της Γης.

-Οι ωκεανοί θα ανυψώνονταν ως γιγάντια κύματα τσουνάμι και αυτός ο τεράστιος υδάτινος όγκος θα μετακινιόταν προς τους πόλους.

-Ο περιστρεφόμενος μεταλλικός πυρήνας στο κέντρο της Γης θα σταματούσε επίσης. διακοπή της περιστροφής θα απενεργοποιούσε το προστατευτικό μαγνητικό πεδίο της Γης. Ραδιενεργή ακτινοβολία από τον Ήλιο θα σκότωνε ότι θα περπατούσε ακόμα στον πλανήτη μας.

-Επιπλέον, η μισή Γη θα ήταν μονίμως εκτεθειμένη στην ηλιακή ακτινοβολία με αποτέλεσμα να αναπτυχθούν υπερβολικά υψηλές θερμοκρασίες. Το άλλο μισό του πλανήτη θα πάγωνε.

Η ζωή στη Γη δεν θα μπορούσε ποτέ να αναγεννηθεί μετά από κάτι τέτοιο. Ποτέ.

Πρόγραμμα ARTEMIS . Επιστροφή στο φεγγάρι

Στις 16 Ιουλίου 1969, η αποστολή Απόλλων 11 της NASA έστειλε τον πρώτο άνθρωπο στο φεγγάρι. Περίπου 50 χρόνια μετά από αυτή την λαμπρή επιτυχία της ανθρωπότητας, το αδερφικό πρόγραμμα Άρτεμις επιδιώκει να μας επαναφέρει στο προσκήνιο της διαστημικής εξερεύνησης, με μια σειρά εκτοξεύσεων με απώτερο σκοπό τη δημιουργία της πρώτης σεληνιακής βάσης.

Η σπουδαιότητα του προγράμματος Άρτεμις είναι πολλαπλή καθώς, αρχικά, το πρόγραμμα Άρτεμις θα μεταφέρει την πρώτη γυναίκα αστροναύτη στη Σελήνη. Επίσης, είναι η πρώτη φορά που θα χρησιμοποιηθεί ο πύραυλος SLS (Space Launch System) της NASA, που σχεδιάστηκε εν μέρει και για το πρόγραμμα Άρτεμις και θα διαδραματίσει τον ίδιο ρόλο με τον περίφημο πύραυλο Saturn V του προγράμματος Απόλλων. Πρόκειται για έναν πύραυλο σχεδόν 100 μέτρα σε ύψος και 8.5 μέτρα σε φάρδος στη βάση του, με συνολικό κόστος σχεδιασμού 23 δις δολάρια (συν 2 δις κόστος ανά εκτόξευση) και ικανότητα να σηκώσει φορτίο 130 τόνων μέχρι την τροχιά της Γης. Τέλος, το πρόγραμμα αποσκοπεί στο άνοιγμα του δρόμου προς κάποια πιθανή αποικία στον Άρη, αφού οι συνθήκες στη Σελήνη μπορούν να προσομοιώσουν σε κάποιο βαθμό τις συνθήκες του κόκκινου πλανήτη (μειωμένη βαρύτητα, απομόνωση από τον υπόλοιπο πλανήτη, ανάγκη για συνεχή παροχή υλικών πόρων από τη Γη κλπ). Βεβαίως, μια τέτοια αποικία είναι πολλές δεκαετίες μακριά μας και φυσικά προϋποθέτει πρώτιστα την επιτυχία του προγράμματος Άρτεμις.

Δυστυχώς, υπάρχουν πολλά εμπόδια που θα πρέπει να υπερνικήσουμε πριν την πρώτη επανδρωμένη αποστολή του προγράμματος Άρτεμις στο φεγγάρι. Οι άμεσες προσπάθειές της NASA είναι εστιασμένες στον σχεδιασμό, τη δοκιμή και την τελειοποίηση του προς χρήση εξοπλισμού, που μεταξύ άλλων περιλαμβάνει:

• Τον πύραυλο SLS.

• Το σκάφος Ωρίων (Orion) που θα μεταφέρει το πλήρωμα και θα εκτοξεύεται από τον SLS.
• Τον σχεδιασμό του Gateway, του σεληνιακού διαστημικού σταθμού από τον οποίο θα μεταφέρονται αστροναύτες από την τροχιά της Σελήνης στην επιφάνειά της και αντίστροφα.
• Τον σχεδιασμό του Human Landing System (HLS) που θα αναλαμβάνει την προαναφερόμενη μεταφορά από το Gateway. Πρόκειται για έναν τροποποιημένο πύραυλο Starship της SpaceX που θα ανεφοδιάζει καύσιμα από ειδικές δεξαμενές σε τροχιά γύρω από τη Γη ώστε να πραγματοποιεί τα δρομολόγιά του στη Σελήνη.

Αρχικά στις 29 Αυγούστου και 15:30 ώρα Ελλάδας ήταν  προγραμματισμένη η πρώτη αποστολή του προγράμματος, η αποστολή Αρτεμις I, η οποία έχει σκοπό την αξιολόγηση των πρώτων δύο από τα προηγούμενα συστήματα.

Τελικά η εκτόξευση αναβλήθηκε λόγω τεχνικών θεμάτων και πραγματοποιήθηκε τις πρωινές ωρες την 16 Νοεμβρίου 2022

Το σκάφος θα ταξιδέψει μέχρι τη Σελήνη και θα μείνει εκεί σε τροχιά για περίπου μία περιφορά της γύρω από τη Γη, απελευθερώνοντας παράλληλα 10 μικρούς δορυφόρους τύπου CubeSat^[1]. Στη συνέχεια θα επιστρέψει στη Γη, όπου θα προσγειωθεί κάπου στον Ειρηνικό ωκεανό. Η όλη αποστολή υπολογίζεται να διαρκέσει στο σύνολό της μερικές εβδομάδες.

Στα επόμενα χρόνια, αναμένεται να δούμε εκτοξεύσεις και δοκιμές στα υπόλοιπα συστήματα, και τις πρώτες επανδρωμένες αποστολές. Το 2024 είναι προγραμματισμένη η πρώτη επανδρωμένη πτήση τεσσάρων ατόμων χωρίς προσελήνωση και το 2025 άλλων τεσσάρων με προσελήνωση^[2]. Όπως είναι αναμενόμενο, οι ημερομηνίες αυτές είναι απλώς οι στόχοι του προγράμματος και δεν είναι καθόλου απίθανο να υπάρξουν καθυστερήσεις ανάλογα με την πορεία των προηγούμενων αποστολών.

Στα πλαίσια της ενημέρωσης του κόσμου για το πρόγραμμα Άρτεμις, η ESA οργάνωσε πρόσφατα έναν διαγωνισμό ζωγραφικής με θέμα την επιστροφή μας στο φεγγάρι και με συμμετοχή από πανεπιστήμια όλης της Ευρώπης. Το σύνολο των εικόνων μπορούν να βρεθούν σε αυτή τη σελίδα της ESA. εδώ

ΕΥΓΕΝΙΔΕΙΟ ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ . Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

H ιστορία του ελληνικού Πλανητάριου, του εμβληματικού Κέντρου Επιστήμης και Τεχνολογίας στο Παλαιό Φάληρο, που έφερε ανθρώπους κάθε ηλικίας και μορφωτικού επιπέδου λίγο πιο κοντά στο μεγαλείο του σύμπαντος.

Όλοι θυμόμαστε το Πλανητάριο από τα παιδικά μας χρόνια. Είτε από επισκέψεις μας με το σχολείο, είτε με τους γονείς μας, το Ευγενίδειο Πλανητάριο ήταν -και παραμένει- μια συναρπαστική εμπειρία. Σε μια αίθουσα που εκ πρώτης όψεως θύμιζε κάτι σαν σινεμά, βλέπαμε την απεικόνιση των ουράνιων σωμάτων, των πλανητών και δορυφόρων, να κινούνται με επιβλητικό τρόπο από πάνω μας, σαν να ήμασταν στα αλήθεια κοντά τους.

Το Ευγενίδειο Πλανητάριο έφερε για πρώτη φορά ακόμη και τα μικρά παιδιά σε επαφή με αυτόν τον μεγαλειώδη και ατελείωτο κόσμο του σύμπαντος. Μας βοήθησε να προσεγγίσουμε – στο ελάχιστο που μπορούμε – την απεραντοσύνη του και να την αγαπήσουμε, μέσα από μια πληθώρα παραστάσεων και καινοτόμα οπτικοακουστικά μέσα.

Πώς δημιουργήθηκε το Πλανητάριο

Το Ευγενίδειο Πλανητάριο αποτελεί μέρος του Ιδρύματος Ευγενίδου το οποίο δημιουργήθηκε με τη διαθήκη του Ευγένιου Ευγενίδη το 1954. Σκοπός του εγχειρήματος ήταν να εκπληρωθεί πληρέστερα η επιθυμία και το όραμα του Ευγένιου Ευγενίδη «νὰ συμβάλη εἰς τὴν ἐκπαίδευσιν νέων ἑλληνικῆς ἰθαγενείας ἐν τῷ ἐπιστημονικῷ καὶ τεχνικῷ πεδίῳ».

Βρίσκεται στη Λεωφόρο Συγγρού, στο ύψος του Παλαιού Φαλήρου. Εισηγητές για τη δημιουργία του Πλανηταρίου στην τότε Πρόεδρο του Ιδρύματος, Μαριάνθη Σίμου (αδελφή του Ευγένιου Ευγενίδη) ήταν ο Σταύρος Πλακίδης, καθηγητής της έδρας της αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, και ο Δημήτριος Κασσάπης, επιμελητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Παράλληλα και με προτροπή του Σταύρου Πλακίδη, η αείμνηστη Μαριάνθη Σίμου προσέλαβε το 1962, ως πρώτο διευθυντή του εν δημιουργία Πλανηταρίου, τον τότε υφηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και καθηγητή Μαθηματικών της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων Δημήτριο Κωτσάκη, ο οποίος το 1965 εξελέγη καθηγητής της έδρας της Αστρονομίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στις 7 Ιουνίου του 1966 εγκαινιάστηκε από τον βασιλιά Κωνσταντίνο το νέο κτηριακό συγκρότημα του Ιδρύματος Ευγενίδου στη Λεωφόρο Συγγρού και άρχισε να λειτουργεί το πρώτο Πλανητάριο στην Ελλάδα και το μοναδικό της νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Το Ευγενίδειο Πλανητάριο ξεκίνησε τη λειτουργία του σε μια αίθουσα με 240 θέσεις, κάτω από έναν ημισφαιρικό θόλο διαμέτρου 15 μέτρων και ύψους 10,5 μέτρων. Το ποσό που δαπανήθηκε για τον σκοπό αυτόν ήταν υπέρογκο για την εποχή εκείνη, ενώ ο πολύ μεγάλης αξίας κεντρικός πλανηταριακός προβολέας, ήταν δωρεά του Νικόλαου Βερνίκου-Ευγενίδη. Ήταν ο «Παγκόσμιος Προβολέας Mark IV» της εταιρείας Zeiss, ένα όργανο που αποτελείται από 29.000 εξαρτήματα, και έφερε επάνω του 150 μικρότερα προβολικά συστήματα. Ο προβολέας, με ύψος 6 μέτρων και βάρος 2,5 τόνους, είχε τη δυνατότητα μεταξύ άλλων να προβάλλει περισσότερα από τα άστρα που μπορεί να δει το γυμνό μάτι (8.900 άστρα), να παρακολουθεί τις κινήσεις των πλανητών και την αλλαγή του ουράνιου θόλου από οποιοδήποτε σημείο της Γης, καθώς και διάφορα άλλα ουράνια φαινόμενα.

Ο Δημήτριος Κωτσάκης παρέμεινε διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου έως το 1973, με σύμβουλο Αστρονομίας του Ιδρύματος τον Σταύρο Πλακίδη. Σ’ αυτήν την περίοδο λειτουργίας του Πλανηταρίου σημαντική ήταν επίσης και η προσφορά του αστρονόμου Κωνσταντίνου Χασάπη, ο οποίος ως δεινός ομιλητής, συνέπαιρνε κυριολεκτικά το ακροατήριό του στις εβδομαδιαίες αστρονομικές του διαλέξεις στο Αμφιθέατρο του Ιδρύματος. Παράλληλα δόθηκε έμφαση στις παραστάσεις για τους τελειόφοιτους μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίοι διδάσκονταν το μάθημα της Κοσμογραφίας. Στη διάρκεια ενός έτους, οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν έξι παραστάσεις ειδικά διασκευασμένες γι’ αυτούς.

Προσωπικότητα – σταθμός για την εξέλιξη του Πλανηταρίου ήταν ο Έλληνας Αστροφυσικός Διονύσης Σιμόπουλος, ο οποίος διαδέχθηκε τον Δημήτριο Κωτσάκη. Ανέλαβε τα καθήκοντά του ως Διευθυντής στις 6 Απριλίου 1973. Επηρεασμένος από την εμπειρία του ως διευθυντής του Πλανηταρίου Zeiss στο Κέντρο Τεχνών και Επιστημών της Λουιζιάνα (τότε ενός από τα δέκα μεγαλύτερα πλανητάρια των ΗΠΑ), εισήγαγε ένα πλήθος καινοτομιών στη μουσική, καλλιτεχνική και σκηνοθετική επένδυση των επιστημονικών διαλέξεων του Πλανηταρίου με αποτέλεσμα τον τριπλασιασμό των θεατών του.

Ποιος ήταν ο Διονύσης Σιμόπουλος

Γεννήθηκε στα Γιάννενα στις 8 Μαρτίου 1943 αλλά μεγάλωσε στην Πάτρα. Σπούδασε Πολιτική Επικοινωνία στο Πανεπιστήμιο της Λουιζιάνα (ΗΠΑ), ενώ την ίδια περίοδο του απονεμήθηκαν διάφορα βραβεία και τιμητικές διακρίσεις σε θέματα ομιλιών και επικοινωνίας.

Άρχισε να εργάζεται τον Ιανουάριο του 1968 ως Επιμελητής (Ιαν.-Σεπ. 1968), Βοηθός Διευθυντής Εκπαίδευσης (Σεπ. 1968-Σεπ. 1969), και Διευθυντής Πλανηταρίου (Σεπ. 1969-Μαρ. 1973) στο Κέντρο Τεχνών και Επιστημών της Λουϊζιάνα (Louisiana Art & Science Museum) καθώς και Ειδικός Σύμβουλος Επιστημονικής Εκπαίδευσης της Σχολικής Επιτροπής (1970-1973).

Τον Οκτώβριο του 1972 προσκλήθηκε στην Αθήνα από το Ίδρυμα Ευγενίδου όπου εργάστηκε ως Διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου (Απρ. 1973-Απρ. 2014). Δίδαξε σε δεκάδες επιμορφωτικά σεμινάρια αποφοίτων πανεπιστημίου και στελεχών επιχειρήσεων ως εισηγητής θεμάτων επικοινωνίας, λήψης αποφάσεων και επίλυσης προβλημάτων, παρακολούθησε ενεργά πολυάριθμα Συνέδρια και Σεμινάρια όπου παρουσίασε εργασίες του και δημοσίευσε εκατοντάδες άρθρα και μελέτες του σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και εφημερίδες.

Από όταν ανέλαβε τη θέση του Διευθυντή του Πλανηταρίου, δημιουργήθηκαν δεκάδες νέες παραστάσεις. Το Πλανητάριο πια απευθυνόταν σε όλες τις ηλικίες και σε όλα τα μορφωτικά επίπεδα. Μια πενταετία αργότερα, το 1978, οι επισκέπτες του μάλιστα είχαν τετραπλασιαστεί, καθώς όλοι είχαν γοητευθεί από το μεγαλείο αυτής της επιστήμης, και κυρίως από τον τρόπο που ο χώρος αυτός το αποτύπωνε.

Χαρακτηριστικό είναι ότι, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του ’70 το Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου χρησιμοποιούσε τον κεντρικό του Παγκόσμιο Προβολέα της Zeiss και έναν μόνο βοηθητικό προβολέα 5-10 διαφανειών ανά παράσταση, στα τέλη της δεκαετίας αυτής διέθετε πάνω από 75 προβολείς, με 80 διαφάνειες ο καθένας, και τουλάχιστον 200 προβολείς ειδικών εφέ, που αναπαριστούσαν εκατοντάδες διαφορετικά αστρονομικά φαινόμενα, τα οποία δεν μπορούσε να παρουσιάσει ο προβολέας της Zeis.

Πώς έγινε ο Σιμόπουλος Διευθυντής του Πλανητάριου

Στις αρχές του 1970 ο Διονύσης Σιμόπουλος, ενώ βρισκόταν ακόμη στις ΗΠΑ, άρχισε στενή συνεργασία με τον αείμνηστο Τζώρτζη Αθανασιάδη, τότε εκδότη της εφημερίδας «Η Βραδυνή», δημοσιεύοντας εκτενή άρθρα για τα αποτελέσματα των διαστημικών αποστολών του επανδρωμένου προγράμματος Απόλλων.

Η αρθρογραφία εκείνη αποτέλεσε την αφορμή το καλοκαίρι του 1972 να προσκληθεί στην Αθήνα από την Ελληνική Αστροναυτική Εταιρεία για μία διάλεξη, οπότε του δόθηκε η ευκαιρία να συναντηθεί και με την Μαριάνθη Σίμου. Η συνάντηση εκείνη ήταν καθοριστική, αφού, δύο μήνες αργότερα, ορίστηκε διάδοχος του Δημητρίου Κωτσάκη στη διεύθυνση του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, αν και ανέλαβε τα καθήκοντά του στις 6 Απριλίου του 1973.

Σχετικά με εκείνη την περίοδο, ο Διονύσης Σιμόπουλος είχε δηλώσει σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» και τον Ηλία Μαγκλίνη το 2019:

«Το φθινόπωρο του 1968 ξεκινά το διαστημικό πρόγραμμα “Απόλλων”, και τότε μου ήρθε η ιδέα: Ημουν γραφιάς, κι έκανα παρουσιάσεις για το Διάστημα σε σχολεία (έλεγα μάλιστα στα πιτσιρίκια ότι είμαι από τον Αρη, για να δικαιολογήσω την ξενική προφορά μου). Πήρα δύο μαθήματα δημοσιογραφίας στο πανεπιστήμιο και σκέφθηκα να ξεκινήσω να στέλνω ανταποκρίσεις. Είχα ζητήσει αντί για χρήματα να μου στέλνουν την εφημερίδα αεροπορικώς. Η “Βραδυνή” ήταν η μόνη εφημερίδα που έκανε αντιπολίτευση τότε στη χούντα. Εκεί έγραφα, και κάλυψα όλες τις αποστολές της προσσελήνωσης. Στο “Apollo 11” ήμουν ο μοναδικός Έλληνας ανταποκριτής. Υπολόγισα ότι ο ήχος έφτασε σε εμάς 14 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση, και τον νιώσαμε να μας χτυπά στο στήθος – δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνη την αίσθηση.

»Τα άρθρα μου στη “Βραδυνή” διάβασαν οι υπεύθυνοι του Ιδρύματος Ευγενίδου. Η πρώτη συνάντηση με την κ. Σίμου, την αδελφή του Ευγενίδη, δεν πήγε πολύ καλά. Τα έκανα όλα λάθος. Πρόσεξα, ωστόσο, ότι το πλανητάριο του Ιδρύματος ήταν σε νηπιακή κατάσταση.

»Απογοητεύθηκα με την εικόνα που αντίκρισα. Είχα την εμπειρία που χρειαζόταν, αλλά δεν είχα πάρει ακόμα ούτε πτυχίο. Δεν μου πέρασε καν από το μυαλό ότι θα μπορούσα να αντικαταστήσω τον καθηγητή Κωτσάκη στα 29 μου.

»Πριν φύγουμε, η Σίμου μου είπε ότι τελικά εμείς οι Έλληνες του εξωτερικού ρίχνουμε μαύρη πέτρα πίσω μας, και δεν ενδιαφερόμαστε πια για την πατρίδα. Της απάντησα ότι πάντα ενδιαφέρομαι για την Ελλάδα, και ότι θα βρίσκομαι ένα τηλεφώνημα μακριά της. Αυτή μου η κουβέντα πρέπει να ήταν που την κέρδισε. Στο μεταξύ, πήρα πτυχίο, έγινα και διευθυντής του πλανηταρίου της Λουιζιάνας, διότι ο τότε διευθυντής του αποφάσισε να γίνει… παιδί των λουλουδιών!

» Αργότερα η Σίμου ζήτησε πάλι να με δει. Μέσα σε δέκα λεπτά είχαμε συμφωνήσει. Έτσι το Ευγενίδειο έγινε το σπίτι μου, εκεί κοιμόμουν. Θυμάμαι, με έναν από τους διευθυντές του Ιδρύματος συγκρουόμασταν σε καθημερινή βάση. Σε μια σύσκεψη είχαμε κυριολεκτικά σκοτωθεί μπροστά σε Έλληνες και Αμερικανούς. Και πάνω στην έξαψη της στιγμής είπα ότι παραιτούμαι. Κατευθείαν πήρε ένα μειλίχιο ύφος και μου είπε: “Ξέρεις, Διονύση, οι παραιτήσεις ενίοτε γίνονται δεκτές”.

»Με ρωτάτε αν έχω συναίσθηση της προσφοράς μου στη χώρα. Οχι, δεν έχω. Θα σας πω κάτι, και μην το πάρετε ως ένδειξη μετριοφροσύνης. Εγώ ήμουν ο πρώτος ανάμεσα σε εκατοντάδες εργαζομένους που πέρασαν από το Ιδρυμα, αλλά ήμουν πολυλογάς και στους δημοσιογράφους άρεσε η απλότητα με την οποία εξηγούσα δύσκολες έννοιες. Φαινόμουν χαρισματικός, αλλά εγώ θεωρώ τον εαυτό μου τη γλάστρα που ποτίζεται μαζί με τον βασιλικό. Πάντοτε άκουγα τους συνεργάτες μου, και πρέπει να τονίσω ότι είχαμε τους πόρους για να πραγματοποιήσουμε αυτά που θέλαμε».

Παράλληλα, ο Διονύσης Σιμόπουλος υπήρξε υπέρμαχος της εκλαΐκευσης του επιστημονικού λόγου. Σε συνέντευξή του στα «Νέα» και την Κατερίνα Ροββά τον Φεβρουάριο του 2021, ο ίδιος ανέφερε: «Δυστυχώς τα πρώτα χρόνια της επιστροφής μου στην Ελλάδα πολλοί συνάδελφοί μου έλεγαν ότι με την εκλαΐκευση “εκχυδαΐζω την επιστήμη”. Αλλά εγώ εκεί, απτόητος, επέμενα. Γιατί ό,τι κι αν έκανα το έκανα επειδή αυτό ήταν η δουλειά μου και γιατί ύστερα από μισό αιώνα ασχολίας με την εκλαΐκευση της επιστήμης θεωρώ φυσικό επακόλουθο να θέλω να είμαι όσο καλύτερος δάσκαλος αυτού που διακονώ. Όλοι μας στο Ευγενίδειο Πλανητάριο έχουμε κάνει πολύ πετυχημένα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι καθήκον των ειδικών να μεταδίδουν αυτά που ξέρουν στους μη ειδικούς με έναν απλό και κατανοητό τρόπο σε καθημερινή βάση».

Ο Διονύσης Σιμόπουλος έφυγε από τη ζωή την Κυριακή 7 Αυγούστου 2022 σε ηλικία 79 ετών.

Το νέο ψηφιακό Πλανητάριο

Το 2003, στο παλιό κτιριακό συγκρότημα προστέθηκαν δύο νέες πτέρυγες εκ των οποίων η μία περιλαμβάνει το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο, με επιφάνεια της θολωτής του οθόνης ίση με δυόμισι γήπεδα του μπάσκετ. Με την εγκαινίασή του το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο θεωρείται ως ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα εξοπλισμένα ψηφιακά Πλανητάρια στον κόσμο.

Το νέο Πλανητάριο έχει χωρητικότητα 280 θέσεων και θόλο-οθόνη διαμέτρου 24,5 μέτρων και επιφάνεια μεγαλύτερη των 950 τ.μ., ενώ υποστηρίζεται επιπλέον από ηχητικό σύστημα υψηλών προδιαγραφών (40.000 watt και 44 ηχεία). Τα χαρακτηριστικά αυτά αλλά και το γεγονός ότι το επίπεδο του χώρου είναι κεκλιμένο αμφιθεατρικά κατά 23,5 μοίρες, δημιουργούν στον θεατή μια μοναδική εμπειρία.

Χάρη στην πληθώρα των νέων οπτικοπροβολικών συστημάτων που περιλαμβάνει, έχει την δυνατότητα παρουσίασης εκατομμυρίων άστρων και γαλαξιών έτσι όπως φαίνονται από οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη μας, του ηλιακού συστήματος αλλά επί πλέον και από οποιοδήποτε άλλο άστρο σε απόσταση εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.

Ήδη στη πρώτη δεκαετία (2003-2013) της λειτουργίας του Νέου Ψηφιακού Πλανηταρίου, πάνω από 3.000.000 θεατές έχουν περάσει τις πύλες του εκ των οποίων το 45% είναι μαθητές και το υπόλοιπο 55% αφορά το ευρύ κοινό, αυτόνομους μικρούς και μεγάλους θεατές.

Έξι περίπου δεκαετίες μετά τη δημιουργία του πρώτου Πλανηταρίου στην Ελλάδα από το Ίδρυμα Ευγενίδου το 1966, ο υπερσύγχρονος «διάδοχός του», το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο, με διάμετρο θόλου 24,5 μέτρα και συνολική επιφάνεια σχεδόν ένα στρέμμα, είναι ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα ψηφιακά Πλανητάρια στον κόσμο.

πληροφορίες : http://www.planetary.org , Καθημερινή ,www.eef.edu.gr

Red Sprite, ένα  από τα λιγότερο κατανοητά ηλεκτρικά φαινόμενα

635 BCE

Θαλής ο Μιλήσιος

Ο Θαλής ο Μιλήσιος, (περ 630/635 π.Χ. – 543 π.Χ.) προσωκρατικός φιλόσοφος που δραστηριοποιήθηκε στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ. στη Μίλητο. Η παράδοση κατατάσσει τον Θαλή μεταξύ των επτά σοφών και τον περιγράφει ως άνθρωπο με πλατιές γνώσεις και μεγάλη επινοητικότητα. Ο Θαλής είναι γνωστός και για την επιτυχημένη πρόβλεψη της ηλιακής έκλειψης του 585.

• 580 BCE

  Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος

  

  Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος, (490-580 π.χ) υπήρξε Έλληνας φιλόσοφος, μαθηματικός, γεωμέτρης και θεωρητικός της μουσικής. Είναι ο κατεξοχήν θεμελιωτής των ελληνικών μαθηματικών και δημιούργησε ένα άρτιο σύστημα για την επιστήμη των ουρανίων σωμάτων, που κατοχύρωσε με όλες τις σχετικές αριθμητικές και γεωμετρικές αποδείξεις.
• 544 BCE

  Ηράκλειτος

  

  Γεννήθηκε στην Έφεσο κατά το 544 π.Χ… Αν και δεν υπήρξε κανενός άλλου μαθητής επαναλάμβανε ότι είχε ρωτήσει τον εαυτόν του και είχε μάθει τα πάντα από τον εαυτό του.
  Η εποχή του είναι μεταβατική και σηματοδοτείται από μεγάλες κοινωνικές πολιτικές και οικονομικές αλλαγές.
• 370 BCE

  Δημόκριτος

  

  Δημόκριτος (~460 π.Χ.- 370 π.Χ) προσωκρατικός φιλόσοφος, γεννήθηκε στα Άβδηρα στην Θράκη. Ήταν ανάμεσα στους πρώτους που ανέφεραν ότι το σύμπαν έχει και άλλους κόσμους και μάλιστα ορισμένους κατοικημένους. Ο Δημόκριτος ξεκαθάριζε ότι το κενό δεν ταυτίζεται με το τίποτα , είναι δηλαδή κάτι το υπαρκτό.
• 347 BCE

  Αρχύτας ο Ταραντίνος

  

  Ο Αρχύτας (428 – 347 π.Χ.) επιφανής πυθαγόρειος φιλόσοφος, καταγόμενος από τον Τάραντα και μαθητής του Φιλολάου του Κροτωνιάτη. Ήταν ένας αξιόλογος αστρονόμος, μαθηματικός και πολιτικός. Θεωρείται από τους μεγαλύτερους διανοητές της ελληνικής αρχαιότητας. Ο Αριστοτέλης έγραψε γι’ αυτόν ειδική πραγματεία, η οποία δεν έχει διασωθεί, «Η φιλοσοφία του Αρχύτα».
• 265 BCE

  Ευκλείδης

  

  Ο Ευκλείδης από την Αλεξάνδρεια (~ 325 π.Χ. – 265 π.Χ.), ήταν Έλληνας μαθηματικός, που δίδαξε και πέθανε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Στις μέρες μας είναι γνωστός ως ο «πατέρας» της Γεωμετρίας. Ο Ευκλείδης ήταν οργανωτής που συστηματοποίησε και έθεσε σε στέρεες θεωρητικές βάσεις τα συμπεράσματα στα οποία έφτασαν ο Θαλής, ο Εύδοξος και άλλες φωτεινές διάνοιες της εποχής..Το πιο γνωστό έργο του είναι τα Στοιχεία, που αποτελείται από 13 βιβλία.
• 230 BCE

  Αρίσταρχος ο Σάμιος

  

  Ο ‘Αρίσταρχος ο Σάμιος’ (310 π.Χ. – περίπου 230 π.Χ.) Έλληνας αστρονόμος και μαθηματικός, που γεννήθηκε στη Σάμο. Είναι ο πρώτος ο οποίος πρότεινε ηλιοκεντρικό μοντέλο του Ηλιακού Συστήματος, θέτοντας τον Ήλιο και όχι τη Γη, στο κέντρο του γνωστού Σύμπαντος (για το λόγο αυτό είναι συχνά γνωστός ως ο “Έλληνας Κοπέρνικος”).
• 212 BCE

  Αρχιμήδης

  

  Ο Αρχιμήδης (287 π.Χ.-212 π.Χ.) ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς, φυσικούς και μηχανικούς της αρχαιότητας.
  Πατέρας του Αρχιμήδη ήταν ο αστρονόμος Φειδίας ενώ συγγενής του ήταν και ο βασιλιάς των Συρακουσών, Ιέρων Α’. Παρόλο που καταγόταν από ευγενική γενιά, ο Αρχιμήδης αρνήθηκε να πάρει οποιοδήποτε αξίωμα, επιμένοντας να διαθέτει όλο του τον χρόνο στη σπουδή και τη μάθηση.
• 194 BCE

  Ερατοσθένης ο Κυρηναίος

  

  Ο Ερατοσθένης (Κυρήνη 276 π.Χ. – Αλεξάνδρεια 194 π.Χ.) αρχαίος Έλληνας μαθηματικός, γεωγράφος και αστρονόμος. Θεωρείται ο πρώτος που υπολόγισε το μέγεθος της Γης και κατασκεύασε ένα σύστημα συντεταγμένων με παράλληλους και μεσημβρινούς. Ακόμα κατασκεύασε ένα χάρτη του κόσμου όπως τον θεωρούσε.
• 170 BCE

  Απολλώνιος o Περγαίος

  

  Έζησε, κατά πάσα πιθανότητα, στο διάστημα (265-170 π.Χ.). Μεγάλος μελετητής της γεωμετρίας έζησε, σπούδασε και δίδαξε στην Αλεξάνδρεια. Καθηγητής του Μουσείου της πόλης του, θεωρείται σαν ο τρίτος μεγαλύτερος μαθηματικός μετά τον Αρχιμήδη και τον Ευκλείδη. Ο Απολλώνιος αν και κορυφαίος μελετητής του Μουσείου, αναφέρεται ως ματαιόδοξος και υπερόπτης
• 120 BCE

  Ίππαρχος ο Ρόδιος

  

  Ίππαρχος ο Ρόδιος ή Ίππαρχος ο Νικαεύς (περ.190 π.Χ. – 120 π.Χ.) Έλληνας αστρονόμος, γεωγράφος, χαρτογράφος και μαθηματικός, θεωρούμενος από αρκετούς και ακριβέστερα ως ο «πατέρας της Αστρονομίας». `Αλλοι τίτλοι που του έχουν αποδοθεί είναι του μεγαλύτερου αστρονομικού παρατηρητή «πρίγκιπα της παρατήρησης», «θεμελιωτή της τριγωνομετρίας» ως και του «μεγαλύτερου αστρονόμου της αρχαιότητας», αλλά και «όλων των εποχών».
• 135

  Θέων ο Σμυρναίος

  

  Ο Θέων ο Σμυρναίος (70 μ.Χ. – 135 μ.Χ.) ήταν Έλληνας φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος. Μελέτησε τους Ερμή και Αφροδίτη και διατύπωσε την άποψη ότι κινούνται γύρω από τον Ήλιο. Ακόμα ο Θέων κατέγραψε σε βιβλίο όλες σχεδόν τις εργασίες των αρχαίων Ελλήνων αστρονόμων. Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε και στα λατινικά το 1656: “Theonis Smyrnaei Platonidi liber de Astronomia
• 151

  Κλαύδιος Πτολεμαίος

  

  Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος γεννήθηκε στη ρωμαϊκή Αίγυπτο και έζησε στην Αλεξάνδρεια κατά την περίοδο 127 – 151 μ.Χ. Το σπουδαιότερο έργο του, «Η Μεγίστη» (ή «Μαθηματική Σύνταξις»), σώθηκε στα αραβικά ως «Αλμαγέστη» και στηρίζεται στις παρατηρήσεις διάφορων προγενέστερων αστρονόμων και ιδίως του Ιππάρχου.
• 415

  Υπατία

  

  Η Υπατία (370-415 μ.Χ.) υπήρξε Ελληνίδα νεοπλατωνική φιλόσοφος, αστρονόμος και μαθηματικός. Έζησε και δίδαξε στην Αλεξάνδρεια όπου και δολοφονήθηκε από όχλο που αποτελείτο από φανατικούς χριστιανούς

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΚΒΑΝΤΙΚΗ ? μάθε  σε ένα βίντεο

Αναλογίσου τη φαινομενικά αυτονόητη ιδέα πως το σύμπαν θα υπήρχε ακόμα και αν δεν βρισκόταν κανείς τριγύρω για να το βιώσει. Πως ακόμα και όταν κλείνουμε τα μάτια μας ο κόσμος γύρω μας δεν περνάει στην ανυπαρξία, μόνο και μόνο για να υλοποιηθεί όταν τα ξανανοίξουμε. Υποθέσεις σαν κι αυτές τις θεωρούμε κοινή λογική και είναι βαθιά ριζωμένες στο μυαλό μας. Η φυσική όμως πήρε διαζύγιο από την κοινή λογική όταν πρωτο-έπεσαν στην αντίληψή μας τα φαινόμενα της κβαντομηχανικής.

Το να αναλύσουμε με λόγια τι είναι αυτό που το ονομάζουμε κβαντική φυσική , κβαντική μηχανική , κβαντικές εναλλαγές και ότι του ρθει του λωλοστεφανή , μάλλον είναι προτιμότερο να σας το δείξουμε με ένα βιντεάκι…

βουαλά που λένε και στο χωριό μου

ΈΝΑ ΗΛΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΑΝ ..ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΗΛΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Από την προηγούμενη ζωή μου θυμάμαι τους επιστήμονες της τότε εποχής, να προσπαθούν να μάθουν σε πόσα δισεκατομμύρια χρόνια θα ”ανατιναχτεί” ο Ήλιος μας, πόση διάρκεια ζωής έχει ακόμη η Γη, τι πιθανότητες υπάρχουν να σκάσουν διάφοροι κομήτες/μετεωρίτες πάνω μας και να έρθει το τέλος όλων κτλ-κτλ.

Από τότε θυμάμαι να ψάχνουν όλοι τους τον τρόπο να ανακαλυφθεί (είτε με τα τηλεσκόπια, είτε αργότερα και σταδιακά με την σύγχρονη ρομποτική) ένα πλανήτης, που να είναι ικανός να φιλοξενήσει μια ενδεχόμενη μετανάστευση της ανθρωπότητας.

Η λύση, όπως όλα δείχνουν, βρέθηκε κατά το ήμιση και μάλιστα x3

(δεν κατάλαβες τίποτα έτσι; Άστο πάνω μου)!

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΑΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗΣ:

Το 2015 μια ομάδα Βέλγων αστρονόμων με επικεφαλής τον Michaël Gillon, χρησιμοποίησε το τηλεσκόπιο Trappist διαμέτρου 0,6m στο παρατηρητήριο La Silla της Χιλής, προκειμένου να ερευνήσει τον ψυχρό νάνο αστέρα Trappist-1 (ο οποίος είχε ήδη πάρει το όνομα του τηλεσκόπιου) για τυχόν εξωπλανήτες.

Φτάνοντας στις 22 Φεβρουαρίου του 2017 η ομάδα του Gillon έχει καταφέρει σταδιακά να φτάσει στην ανακάλυψη 7 εξωπλανητών, οι 3 μάλιστα εξ αυτών φέρονται να βρίσκονται στην κατοικήσιμη ζώνη ή οριακά εκτός αυτής!

Και τέλος τον Ιούλιο του 22 πιστώθηκε πως αυτοί οι εξωπλανήτες είναι βραχώδεις 

ΓΙΑΤΙ ΤRAPPIST-1;

Το τηλεσκόπιο Trappist στη Χιλή

Ο Trappist-1 ανακαλύφθηκε το 1999 από το τηλεσκόπιο ΤRAPPIST (από όπου πήρε και την ονομασία του) το οποίο είναι βελγικής καταγωγής και το ακρωνύμιο του αναφέρεται στο μοναστικό θρησκευτικό ”Τάγμα των Τραπιστών”.

Μάλιστα την ημέρα της ανακάλυψης του άστρου, οι αστρονόμοι γιόρτασαν πίνοντας μπύρα TRAPPIST (γνωστή για την επίσης βελγική καταγωγή της).

ΤΟ ΗΛΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ TRAPPIST-1

Ο TRAPPIST-1 είναι ένας υπέρ-ψυχρός νάνος αστέρας, ο οποίος υπολογίζεται πως έχει το 8% της μάζας και το 11% της ακτινοβολίας του Ήλιου μας. Η  θερμοκρασία της επιφάνειας του είναι 2550Κ και η ηλικία του είναι λίγο μεγαλύτερη από 500 εκατομμύρια χρόνια. Το μέγεθος του είναι κοντά στο μέγεθος του Δία.

Αξίζει να αναφερθεί πως ο δικός μας Ήλιος έχει ηλικία 4,6 δις χρόνια και η θερμοκρασία του φτάνει τους 5778 K.

Η Φωτεινότητα του είναι μόλις το 0,04% του αντίστοιχου δικού μας Ήλιου, πράγμα όμως που σημαίνει πως θα συνεχίζει να λάμπει για τουλάχιστον δέκα τρισεκατομμύρια χρόνια ακόμα, δείχνοντας πως θα προλάβει και μεταγενέστερη φάση του σύμπαντος.

Απέχει ΜΟΛΙΣ 39 έτη φωτός από τη Γη, στον αστερισμό του Υδροχόου και δεσμεύει σε τροχιά γύρω από αυτόν 7 εξωπλανήτες, τον μεγαλύτερο αριθμό πλανητών που δεσμεύει βαρυτικά άστρο μετά τον δικό μας Ήλιο (τουλάχιστον με αυτά που έχει ανακαλύψει η επιστήμη μέχρι σήμερα).

ΌΛΟΙ οι πλανήτες του είναι βραχώδεις -και παρόμοιοι με τον δικό μας- τρεις από τους οποίους βρίσκονται σε σημείο (ΚΑΤΟΙΚΗΣΙΜΗ ΖΩΝΗ) που μπορούν να φιλοξενήσουν ζωή (αν δεν φιλοξενούν ήδη…).

Τα μεγέθη των πλανητών κυμαίνονται ανάμεσα στο μέγεθος του Άρη και της Γης, ενώ οι αποστάσεις των πλανητών από τον TRAPPIST-1 είναι όλες εγγύτερες του Ερμή από τον Ήλιο, κάτι που σημαίνει πως οι μεταξύ τους αποστάσεις είναι σχετικά μικρές. Για παράδειγμα ο TRAPPIST-1b απέχει από τον TRAPPIST-1c 1,6 φορές όσο απέχει η Γη από τη Σελήνη.

Με λίγα λόγια οι πλανήτες θα πρέπει να φαίνονται ευκρινώς στους ουρανούς των υπολοίπων πλανητών και σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ μεγαλύτεροι από ότι φαίνεται η Σελήνη στη Γη. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ!

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Όπως καταλαβαίνουμε λοιπόν αγαπητέ αναγνώστη, η δουλειά αρχικά έχει γίνει και μάλιστα x3. Να βρεθεί δηλαδή πλανήτης που να μπορεί να φιλοξενήσει ζωή. Μάλιστα ακόμη ένα θετικό είναι ότι το πλανητικό σύστημα TRAPPIST-1 βρέθηκε πάρα πολύ κοντά στο αντίστοιχο δικό μας. Η δουλειά όμως προς το παρόν είναι ακόμη μισή, καθώς τα 39 έτη φωτός φαντάζουν πολύ-πολύ μακρινά. Επίσης μπορεί να ανακαλύφθηκαν 3 πλανήτες που μπορούν να φιλοξενήσουν ζωή, παρόλα αυτά μένει ακόμη να εξερευνηθεί η ατμόσφαιρά τους, ποια σημεία τους μπορούν να το κάνουν αυτό και πολλά άλλα. Οψόμεθα!

ΑΝΤΙΥΛΗ ΚΑΙ ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Το διαστημόπλοιο Enterprise , γνωστό στους θαυμαστές της σειράς “Star Trek”, υποτίθεται ότι χρησιμοποιεί μια απίστευτη τεχνολογία που ονομάζεται  warp drive , μια εξελιγμένη πηγή ενέργειας που έχει την αντιύλη στην καρδιά του. Η αντιύλη υποτίθεται ότι παράγει όλη την ενέργεια που χρειάζεται το πλήρωμα του πλοίου για να στραβώσει τον δρόμο του γύρω από τον γαλαξία και να έχει περιπέτειες. Φυσικά, μια τέτοια μονάδα παραγωγής ενέργειας είναι έργο επιστημονικής φαντασίας .

Ωστόσο, φαίνεται τόσο χρήσιμο που οι άνθρωποι συχνά αναρωτιούνται εάν μια ιδέα που περιλαμβάνει αντιύλη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την τροφοδοσία διαστρικών διαστημικών σκαφών. Αποδεικνύεται ότι η επιστήμη είναι αρκετά καλή, αλλά ορισμένα εμπόδια σίγουρα στέκονται εμπόδιο στο να γίνει μια τέτοια ονειρεμένη πηγή ενέργειας σε αξιοποιήσιμη πραγματικότητα.

Τι είναι η Αντιύλη;

Η πηγή της δύναμης του Enterprise είναι μια απλή αντίδραση που προβλέπεται από τη φυσική. Η ύλη είναι το «πράγμα» των άστρων, των πλανητών και εμάς. Αποτελείται από ηλεκτρόνια, πρωτόνια και νετρόνια.

Η αντιύλη είναι το αντίθετο της ύλης, ένα είδος ύλης «καθρέφτη». Αποτελείται από σωματίδια που είναι, μεμονωμένα, αντισωματίδια των διαφόρων δομικών στοιχείων της ύλης , όπως ποζιτρόνια (αντισωματίδια ηλεκτρονίων) και αντιπρωτόνια (αντισωματίδια πρωτονίων). Αυτά τα αντισωματίδια είναι πανομοιότυπα με τους περισσότερους τρόπους με τα αντίστοιχα της κανονικής ύλης, εκτός από το ότι έχουν το αντίθετο φορτίο. Εάν μπορούσαν να ενωθούν με σωματίδια κανονικής ύλης σε κάποιο είδος θαλάμου, το αποτέλεσμα θα ήταν μια γιγάντια απελευθέρωση ενέργειας. Αυτή η ενέργεια θα μπορούσε, θεωρητικά, να τροφοδοτήσει ένα διαστημόπλοιο.

Πώς Δημιουργείται η Αντιύλη;

Η φύση δημιουργεί αντισωματίδια, απλώς όχι σε μεγάλες ποσότητες. Τα αντισωματίδια δημιουργούνται σε φυσικές διεργασίες καθώς και μέσω πειραματικών μέσων όπως σε επιταχυντές μεγάλων σωματιδίων σε συγκρούσεις υψηλής ενέργειας. Πρόσφατη εργασία διαπίστωσε ότι η αντιύλη δημιουργείται φυσικά πάνω από τα σύννεφα καταιγίδας, το πρώτο μέσο με το οποίο παράγεται φυσικά στη Γη και στην ατμόσφαιρά της.

Διαφορετικά, απαιτούνται τεράστιες ποσότητες θερμότητας και ενέργειας για τη δημιουργία αντιύλης, όπως κατά τη διάρκεια των σουπερνόβα ή μέσα σε αστέρια της κύριας ακολουθίας , όπως ο ήλιος. Δεν είμαστε σχεδόν σε θέση να μιμηθούν αυτούς τους τεράστιους τύπους φυτών σύντηξης.

Πώς θα μπορούσαν να λειτουργήσουν οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής αντιύλης

Θεωρητικά, η ύλη και το ισοδύναμό της αντιύλης συγκεντρώνονται και αμέσως, όπως υποδηλώνει το όνομα, εξαφανίζονται η μία την άλλη, απελευθερώνοντας ενέργεια. Πώς θα ήταν δομημένο ένα τέτοιο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας;

Πρώτον, θα πρέπει να κατασκευαστεί πολύ προσεκτικά λόγω των τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας που εμπλέκονται. Η αντιύλη θα περιέχεται χωριστά από την κανονική ύλη με μαγνητικά πεδία, έτσι ώστε να μην λαμβάνουν χώρα ακούσιες αντιδράσεις. Η ενέργεια θα εξάγεται τότε με τον ίδιο σχεδόν τρόπο που οι πυρηνικοί αντιδραστήρες συλλαμβάνουν τη δαπανημένη θερμότητα και την ενέργεια φωτός από τις αντιδράσεις σχάσης.

Οι αντιδραστήρες ύλης-αντιύλης θα ήταν τάξεις μεγέθους πιο αποτελεσματικοί στην παραγωγή ενέργειας από τη σύντηξη, τον επόμενο καλύτερο μηχανισμό αντίδρασης. Ωστόσο, εξακολουθεί να μην είναι δυνατή η πλήρης σύλληψη της εκλυόμενης ενέργειας από ένα συμβάν ύλης-αντιύλης. Ένα σημαντικό ποσό της παραγωγής παρασύρεται από τα νετρίνα, σωματίδια σχεδόν χωρίς μάζα που αλληλεπιδρούν τόσο ασθενώς με την ύλη που είναι σχεδόν αδύνατο να συλληφθούν, τουλάχιστον για τους σκοπούς της εξαγωγής ενέργειας.

Προβλήματα με την τεχνολογία αντιύλης

Οι ανησυχίες σχετικά με τη σύλληψη ενέργειας δεν είναι τόσο σημαντικές όσο το έργο της λήψης αρκετής αντιύλης για να κάνει τη δουλειά. Πρώτον, πρέπει να έχουμε αρκετή αντιύλη. Αυτή είναι η μεγαλύτερη δυσκολία: η απόκτηση σημαντικής ποσότητας αντιύλης για τη διατήρηση ενός αντιδραστήρα. Ενώ οι επιστήμονες έχουν δημιουργήσει μικρές ποσότητες αντιύλης, που κυμαίνονται από ποζιτρόνια, αντιπρωτόνια, άτομα αντι-υδρογόνου, ακόμη και μερικά άτομα αντι-ηλίου, δεν ήταν σε αρκετά σημαντικές ποσότητες για να τροφοδοτήσουν πολλά.

Εάν οι μηχανικοί συγκέντρωναν όλη την αντιύλη που έχει ποτέ δημιουργηθεί τεχνητά, όταν συνδυάζεται με την κανονική ύλη, μετά βίας θα ήταν αρκετό για να ανάψουν μια τυπική λάμπα για περισσότερα από λίγα λεπτά.

Επιπλέον, το κόστος θα ήταν απίστευτα υψηλό. Οι επιταχυντές σωματιδίων είναι ακριβοί στη λειτουργία τους, ακόμη και για να παράγουν μια μικρή ποσότητα αντιύλης στις συγκρούσεις τους. Στην καλύτερη περίπτωση, θα κόστιζε της τάξης των 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων η παραγωγή ενός γραμμαρίου ποζιτρονίων. Ερευνητές στο CERN επισημαίνουν ότι θα χρειαστούν 100 τετράδισεκα δολάρια και 100 δισεκατομμύρια χρόνια λειτουργίας του επιταχυντή τους για να παραχθεί ένα μόνο γραμμάριο αντιύλης.

Σαφώς, τουλάχιστον με την τεχνολογία που είναι διαθέσιμη αυτή τη στιγμή, η τακτική κατασκευή αντιύλης δεν φαίνεται πολλά υποσχόμενη, γεγονός που καθιστά τα αστροπλοία απρόσιτα για λίγο. Ωστόσο, η NASA αναζητά τρόπους για να συλλάβει φυσικά δημιουργούμενη αντιύλη, η οποία θα μπορούσε να είναι ένας πολλά υποσχόμενος τρόπος για να τροφοδοτήσει τα διαστημόπλοια καθώς ταξιδεύουν μέσα στον γαλαξία.

Αναζητώντας την Αντιύλη

Πού θα αναζητούσαν οι επιστήμονες αρκετή αντιύλη για να κάνουν το κόλπο; Οι ζώνες ακτινοβολίας Van Allen – περιοχές σε σχήμα ντόνατς από φορτισμένα σωματίδια που περιβάλλουν τη Γη – περιέχουν σημαντικές ποσότητες αντισωματιδίων. Αυτά δημιουργούνται καθώς τα φορτισμένα σωματίδια πολύ υψηλής ενέργειας από τον ήλιο αλληλεπιδρούν με το μαγνητικό πεδίο της Γης. Έτσι, μπορεί να είναι δυνατό να συλληφθεί αυτή η αντιύλη και να διατηρηθεί σε “μπουκάλια” μαγνητικού πεδίου μέχρι να μπορέσει ένα πλοίο να τη χρησιμοποιήσει για πρόωση.

Επίσης, με την πρόσφατη ανακάλυψη της δημιουργίας αντιύλης πάνω από τα σύννεφα καταιγίδας, θα μπορούσε να είναι δυνατό να συλλάβουμε μερικά από αυτά τα σωματίδια για τις χρήσεις μας. Ωστόσο, επειδή οι αντιδράσεις συμβαίνουν στην ατμόσφαιρά μας, η αντιύλη αναπόφευκτα θα αλληλεπιδράσει με την κανονική ύλη και θα εκμηδενιστεί, πιθανότατα πριν έχουμε την ευκαιρία να την συλλάβουμε.

Έτσι, ενώ θα ήταν ακόμα αρκετά ακριβό και οι τεχνικές σύλληψης παραμένουν υπό μελέτη, ίσως είναι δυνατόν κάποια μέρα να αναπτυχθεί μια τεχνολογία που θα μπορούσε να συλλέγει αντιύλη από το διάστημα γύρω μας με κόστος λιγότερο από την τεχνητή δημιουργία στη Γη.

Το μέλλον των αντιδραστήρων αντιύλης

Καθώς η τεχνολογία προχωρά και αρχίζουμε να κατανοούμε καλύτερα πώς δημιουργείται η αντιύλη, οι επιστήμονες μπορούν να αρχίσουν να αναπτύσσουν τρόπους σύλληψης των άπιαστων σωματιδίων που δημιουργούνται φυσικά. Έτσι, δεν είναι αδύνατο να έχουμε μια μέρα πηγές ενέργειας όπως αυτές που απεικονίζονται στην επιστημονική φαντασία.

ΤΑ ΑΣΤΡΑ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ . ΑΛΛΑ ΠΟΥ ΠΑΝΕ ?

Τα αστέρια διαρκούν πολύ, αλλά τελικά θα πεθάνουν. Η ενέργεια που αποτελείται από τα αστέρια, μερικά από τα μεγαλύτερα αντικείμενα που έχουμε μελετήσει ποτέ, προέρχεται από την αλληλεπίδραση μεμονωμένων ατόμων. Έτσι, για να κατανοήσουμε τα μεγαλύτερα και πιο ισχυρά αντικείμενα στο σύμπαν, πρέπει να κατανοήσουμε τα πιο βασικά. Στη συνέχεια, καθώς τελειώνει η ζωή του αστεριού, αυτές οι βασικές αρχές μπαίνουν ξανά στο παιχνίδι για να περιγράψουν τι θα συμβεί στο αστέρι στη συνέχεια. Οι αστρονόμοι μελετούν διάφορες πτυχές των άστρων για να προσδιορίσουν πόσο χρονών είναι καθώς και τα άλλα χαρακτηριστικά τους. Αυτό τους βοηθά επίσης να κατανοήσουν τις διαδικασίες ζωής και θανάτου που βιώνουν.

Η γέννηση ενός αστεριού

Τα αστέρια χρειάστηκαν πολύ χρόνο για να σχηματιστούν, καθώς το αέριο που παρασύρεται στο σύμπαν έλκονταν μαζί από τη δύναμη της βαρύτητας. Αυτό το αέριο είναι ως επί το πλείστον υδρογόνο , επειδή είναι το πιο βασικό και άφθονο στοιχείο στο σύμπαν, αν και ένα μέρος του αερίου μπορεί να αποτελείται από κάποια άλλα στοιχεία. Αρκετό από αυτό το αέριο αρχίζει να συγκεντρώνεται κάτω από τη βαρύτητα και κάθε άτομο έλκει όλα τα άλλα άτομα.

Αυτή η βαρυτική έλξη είναι αρκετή για να αναγκάσει τα άτομα να συγκρουστούν μεταξύ τους, η οποία με τη σειρά της δημιουργεί θερμότητα. Στην πραγματικότητα, καθώς τα άτομα συγκρούονται μεταξύ τους, δονούνται και κινούνται πιο γρήγορα (δηλαδή, τελικά, τι είναι πραγματικά η θερμική ενέργεια : ατομική κίνηση). Τελικά, ζεσταίνονται τόσο πολύ και τα μεμονωμένα άτομα έχουν τόση κινητική ενέργεια , που όταν συγκρούονται με ένα άλλο άτομο (το οποίο έχει επίσης πολλή κινητική ενέργεια) δεν αναπηδούν απλώς το ένα από το άλλο.

Με αρκετή ενέργεια, τα δύο άτομα συγκρούονται και ο πυρήνας αυτών των ατόμων συγχωνεύεται. Θυμηθείτε, αυτό είναι κυρίως υδρογόνο, που σημαίνει ότι κάθε άτομο περιέχει έναν πυρήνα με μόνο ένα πρωτόνιο . Όταν αυτοί οι πυρήνες συγχωνεύονται (μια διαδικασία γνωστή, αρκετά κατάλληλα, ως πυρηνική σύντηξη ) ο πυρήνας που προκύπτει έχει δύο πρωτόνια , που σημαίνει ότι το νέο άτομο που δημιουργείται είναι ήλιο . Τα αστέρια μπορούν επίσης να συντήξουν βαρύτερα άτομα, όπως το ήλιο, για να δημιουργήσουν ακόμη μεγαλύτερους ατομικούς πυρήνες. (Αυτή η διαδικασία, που ονομάζεται πυρηνοσύνθεση, πιστεύεται ότι είναι το πόσα από τα στοιχεία στο σύμπαν μας σχηματίστηκαν.)

Το κάψιμο ενός αστεριού

Έτσι, τα άτομα (συχνά το στοιχείο υδρογόνο ) μέσα στο αστέρι συγκρούονται μεταξύ τους, περνώντας από μια διαδικασία πυρηνικής σύντηξης, η οποία παράγει θερμότητα, ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (συμπεριλαμβανομένου του ορατού φωτός ) και ενέργεια σε άλλες μορφές, όπως σωματίδια υψηλής ενέργειας. Αυτή η περίοδος ατομικής καύσης είναι αυτό που οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε τη ζωή ενός αστεριού, και σε αυτή τη φάση βλέπουμε τα περισσότερα αστέρια στους ουρανούς.

Αυτή η θερμότητα δημιουργεί μια πίεση -όπως ακριβώς η θέρμανση του αέρα μέσα σε ένα μπαλόνι δημιουργεί πίεση στην επιφάνεια του μπαλονιού (πρόχειρη αναλογία) – η οποία σπρώχνει τα άτομα μακριά. Αλλά να θυμάστε ότι η βαρύτητα προσπαθεί να τους τραβήξει μαζί. Τελικά, το αστέρι φτάνει σε μια ισορροπία όπου η έλξη της βαρύτητας και η απωστική πίεση εξισορροπούνται, και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου το αστέρι καίγεται με σχετικά σταθερό τρόπο.

Μέχρι να τελειώσει το καύσιμο, δηλαδή.

Η ψύξη ενός αστεριού

Καθώς το καύσιμο υδρογόνου σε ένα αστέρι μετατρέπεται σε ήλιο και σε μερικά βαρύτερα στοιχεία, χρειάζεται όλο και περισσότερη θερμότητα για να προκαλέσει την πυρηνική σύντηξη. Η μάζα ενός αστεριού παίζει ρόλο στο πόσο χρόνο χρειάζεται για να «καεί» μέσω του καυσίμου. Αστέρια με μεγαλύτερη μάζα χρησιμοποιούν τα καύσιμα τους γρηγορότερα επειδή χρειάζεται περισσότερη ενέργεια για να εξουδετερωθεί η μεγαλύτερη βαρυτική δύναμη. (Ή, με άλλο τρόπο, η μεγαλύτερη βαρυτική δύναμη προκαλεί τα άτομα να συγκρούονται πιο γρήγορα.) Ενώ ο ήλιος μας θα διαρκέσει πιθανώς για περίπου 5 χιλιάδες εκατομμύρια χρόνια, τα αστέρια με μεγαλύτερη μάζα μπορεί να διαρκέσουν μόλις 100 εκατομμύρια χρόνια πριν εξαντλήσουν καύσιμα.

Καθώς το καύσιμο του αστεριού αρχίζει να τελειώνει, το αστέρι αρχίζει να παράγει λιγότερη θερμότητα. Χωρίς τη θερμότητα για να εξουδετερώσει τη βαρυτική έλξη, το αστέρι αρχίζει να συστέλλεται.

Δεν χάθηκαν όλα όμως! Θυμηθείτε ότι αυτά τα άτομα αποτελούνται από πρωτόνια, νετρόνια και ηλεκτρόνια, τα οποία είναι φερμιόνια. Ένας από τους κανόνες που διέπουν τα φερμιόνια ονομάζεται Αρχή Αποκλεισμού Pauli , η οποία δηλώνει ότι κανένα φερμιόνιο δεν μπορεί να καταλάβει την ίδια «κατάσταση», που είναι ένας φανταχτερός τρόπος να πούμε ότι δεν μπορούν να υπάρχουν περισσότερα από ένα πανομοιότυπα στο ίδιο μέρος. το ίδιο πράγμα. (Τα μποζόνια, από την άλλη πλευρά, δεν αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα, το οποίο είναι μέρος του λόγου για τον οποίο λειτουργούν τα λέιζερ που βασίζονται σε φωτόνια.)

Το αποτέλεσμα αυτού είναι ότι η Αρχή Αποκλεισμού Pauli δημιουργεί μια ακόμη ελαφρά απωστική δύναμη μεταξύ των ηλεκτρονίων, η οποία μπορεί να βοηθήσει στην εξουδετέρωση της κατάρρευσης ενός άστρου, μετατρέποντάς το σε λευκό νάνο . Αυτό ανακαλύφθηκε από τον Ινδό φυσικό Subrahmanyan Chandrasekhar το 1928.

Ένας άλλος τύπος άστρου, το αστέρι νετρονίων , δημιουργείται όταν ένα αστέρι καταρρέει και η απώθηση νετρονίου σε νετρόνιο εξουδετερώνει τη βαρυτική κατάρρευση.

Ωστόσο, δεν γίνονται όλα τα αστέρια λευκοί νάνοι ή ακόμα και αστέρια νετρονίων. Ο Chandrasekhar συνειδητοποίησε ότι μερικά αστέρια θα είχαν πολύ διαφορετική μοίρα.

Ο θάνατος ενός αστεριού

Ο Chandrasekhar προσδιόρισε ότι οποιοδήποτε αστέρι έχει μεγαλύτερη μάζα από περίπου 1,4 φορές τον ήλιο μας (μια μάζα που ονομάζεται όριο Chandrasekhar ) δεν θα μπορούσε να στηριχθεί ενάντια στη δική του βαρύτητα και θα κατέρρεε σε έναν λευκό νάνο . Αστέρια που κυμαίνονται έως και περίπου 3 φορές τον ήλιο μας θα γίνονταν αστέρια νετρονίων .

Πέρα από αυτό, όμως, υπάρχει απλώς υπερβολική μάζα για το αστέρι για να εξουδετερώσει τη βαρυτική έλξη μέσω της αρχής του αποκλεισμού. Είναι πιθανό όταν το αστέρι πεθαίνει να περάσει μέσα από μια σουπερνόβα , εκτοξεύοντας αρκετή μάζα έξω στο σύμπαν ώστε να πέσει κάτω από αυτά τα όρια και να γίνει ένας από αυτούς τους τύπους άστρων… αλλά αν όχι, τότε τι συμβαίνει;

Λοιπόν, σε αυτή την περίπτωση, η μάζα συνεχίζει να καταρρέει υπό τις βαρυτικές δυνάμεις μέχρι να σχηματιστεί μια μαύρη τρύπα .

Και αυτό είναι που ονομάζετε θάνατος ενός αστεριού.

beam me up scotty – είναι δυνατή η τηλεμεταφορά ?

Είναι μια από τις πιο διάσημες σειρές στο franchise “Star Trek” και αναφέρεται στη φουτουριστική συσκευή μεταφοράς ύλης ή “μεταφορέα” σε κάθε πλοίο του γαλαξία. Ο μεταφορέας αποϋλοποιεί ολόκληρους ανθρώπους (και άλλα αντικείμενα) και στέλνει τα συστατικά τους σωματίδια σε έναν άλλο προορισμό όπου επανασυναρμολογούνται τέλεια. Το καλύτερο πράγμα για την προσωπική μεταφορά από σημείο σε σημείο από το ασανσέρ, αυτή η τεχνολογία φαινόταν να έχει υιοθετηθεί από κάθε πολιτισμό στην παράσταση, από τους κατοίκους του Vulcan μέχρι τους Klingons και τον Borg. Έλυσε ένα πλήθος προβλημάτων πλοκής και έκανε τις εκπομπές και τις ταινίες εμβληματικά cool.

 

Είναι δυνατό το “Beaming”;

Θα είναι ποτέ δυνατή η ανάπτυξη μιας τέτοιας τεχνολογίας; Η ιδέα της μεταφοράς στερεής ύλης μετατρέποντάς την σε μορφή ενέργειας και στέλνοντάς της μεγάλες αποστάσεις ακούγεται σαν μαγική. Ωστόσο, υπάρχουν επιστημονικά έγκυροι λόγοι για τους οποίους θα μπορούσε, ίσως, να συμβεί μια μέρα.

Η πρόσφατη τεχνολογία κατέστησε δυνατή τη μεταφορά —ή τη «δέσμη» αν θέλετε—μικρών δεξαμενών σωματιδίων ή φωτονίων από τη μια τοποθεσία στην άλλη. Αυτό το φαινόμενο της κβαντικής μηχανικής είναι γνωστό ως «κβαντική μεταφορά». Η διαδικασία έχει μελλοντικές εφαρμογές σε πολλά ηλεκτρονικά, όπως οι προηγμένες τεχνολογίες επικοινωνίας και οι εξαιρετικά γρήγοροι κβαντικοί υπολογιστές. Η εφαρμογή της ίδιας τεχνικής σε κάτι τόσο μεγάλο και πολύπλοκο όσο ένας ζωντανός άνθρωπος είναι ένα πολύ διαφορετικό θέμα. Χωρίς κάποιες σημαντικές τεχνολογικές προόδους, η διαδικασία μετατροπής ενός ζωντανού ανθρώπου σε «πληροφορία» έχει κινδύνους που καθιστούν τους μεταφορείς τύπου Ομοσπονδίας αδύνατους για το άμεσο μέλλον.

 

Αποϋλοποίηση

Λοιπόν, ποια είναι η ιδέα πίσω από το beaming; Στο σύμπαν του “Star Trek”, ένας χειριστής αποϋλοποιεί το “πράγμα” που πρόκειται να μεταφερθεί, το στέλνει μαζί και στη συνέχεια το πράγμα επαναυλοποιείται στην άλλη άκρη. Αν και αυτή η διαδικασία μπορεί επί του παρόντος να λειτουργήσει με τα σωματίδια ή τα φωτόνια που περιγράφηκαν παραπάνω, ο διαχωρισμός ενός ανθρώπου και η διάλυσή του σε μεμονωμένα υποατομικά σωματίδια δεν είναι πλέον από απόσταση. Δεδομένης της τρέχουσας κατανόησής μας για τη βιολογία και τη φυσική, ένα ζωντανό πλάσμα δεν θα μπορούσε ποτέ να επιβιώσει από μια τέτοια διαδικασία.

Υπάρχουν επίσης ορισμένες φιλοσοφικές σκέψεις που πρέπει να σκεφτείτε κατά τη μεταφορά ζωντανών όντων. Ακόμα κι αν το σώμα μπορούσε να αποϋλοποιηθεί, πώς χειρίζεται το σύστημα τη συνείδηση ​​και την προσωπικότητα του ατόμου; Θα «αποσυνδέονταν» από το σώμα; Αυτά τα θέματα δεν συζητούνται ποτέ στο «Star Trek», αν και υπήρξαν ιστορίες επιστημονικής φαντασίας που εξερευνούν τις προκλήσεις των πρώτων μεταφορέων.

Μερικοί συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας φαντάζονται ότι ο μεταφερόμενος στην πραγματικότητα σκοτώνεται κατά τη διάρκεια αυτού του βήματος και στη συνέχεια αναζωογονείται όταν τα άτομα του σώματος επανασυναρμολογούνται αλλού. Αλλά, αυτό φαίνεται σαν μια διαδικασία στην οποία κανείς δεν θα υποβαλλόταν πρόθυμα.

 

Επαναυλοποίηση

Ας υποθέσουμε για μια στιγμή ότι θα ήταν δυνατό να αποϋλοποιήσουμε —ή να «ενεργοποιήσουμε» όπως λένε στην οθόνη— έναν άνθρωπο. Ένα ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα προκύπτει: η επανασύνδεση του ατόμου στην επιθυμητή τοποθεσία. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλά προβλήματα εδώ. Πρώτον, αυτή η τεχνολογία, όπως χρησιμοποιείται στις εκπομπές και τις ταινίες, φαίνεται να μην δυσκολεύεται να μεταδώσει τα σωματίδια μέσα από όλα τα είδη παχύρρευστων, πυκνών υλικών στο δρόμο τους από το διαστημόπλοιο σε μακρινές τοποθεσίες. Αυτό είναι πολύ απίθανο να είναι δυνατό στην πραγματικότητα. Τα νετρίνα μπορούν να περάσουν μέσα από βράχους και πλανήτες, αλλά όχι από άλλα σωματίδια.

Ακόμη λιγότερο εφικτή, ωστόσο, είναι η δυνατότητα τακτοποίησης των σωματιδίων με τη σωστή σειρά, έτσι ώστε να διατηρηθεί η ταυτότητα του ατόμου (και όχι να τα σκοτώσει). Δεν υπάρχει τίποτα στην κατανόησή μας για τη φυσική ή τη βιολογία που να υποδηλώνει ότι μπορούμε να ελέγξουμε την ύλη με τέτοιο τρόπο. Επιπλέον, η ταυτότητα και η συνείδηση ​​ενός ατόμου πιθανότατα δεν είναι κάτι που μπορεί να διαλυθεί και να αναδημιουργηθεί.

 

Θα έχουμε ποτέ τεχνολογία Transporter;

Δεδομένων όλων των προκλήσεων και με βάση την τρέχουσα κατανόησή μας για τη φυσική και τη βιολογία, δεν φαίνεται πιθανό ότι μια τέτοια τεχνολογία θα καρποφορήσει ποτέ. Ωστόσο, ο διάσημος φυσικός και επιστημονικός συγγραφέας Michio Kaku έγραψε το 2008 ότι περίμενε ότι οι επιστήμονες θα αναπτύξουν μια ασφαλή έκδοση μιας τέτοιας τεχνολογίας τα επόμενα εκατό χρόνια.

Μπορεί κάλλιστα να ανακαλύψουμε ασύλληπτες ανακαλύψεις στη φυσική που θα επέτρεπαν αυτό το είδος τεχνολογίας. Ωστόσο, προς το παρόν, οι μόνοι μεταφορείς που θα δούμε θα είναι στις τηλεοπτικές και κινηματογραφικές οθόνες.

Είναι μια από τις πιο διάσημες σειρές στο franchise “Star Trek” και αναφέρεται στη φουτουριστική συσκευή μεταφοράς ύλης ή “μεταφορέα” σε κάθε πλοίο του γαλαξία. Ο μεταφορέας αποϋλοποιεί ολόκληρους ανθρώπους (και άλλα αντικείμενα) και στέλνει τα συστατικά τους σωματίδια σε έναν άλλο προορισμό όπου επανασυναρμολογούνται τέλεια. Το καλύτερο πράγμα για την προσωπική μεταφορά από σημείο σε σημείο από το ασανσέρ, αυτή η τεχνολογία φαινόταν να έχει υιοθετηθεί από κάθε πολιτισμό στην παράσταση, από τους κατοίκους του Vulcan μέχρι τους Klingons και τον Borg. Έλυσε ένα πλήθος προβλημάτων πλοκής και έκανε τις εκπομπές και τις ταινίες εμβληματικά cool.

MULTIVERSE . Ορισμός και Θεωρία του Πολυσύμπαντος

Το πολυσύμπαν είναι ένα θεωρητικό πλαίσιο στη σύγχρονη κοσμολογία (και στη φυσική υψηλής ενέργειας) που παρουσιάζει την ιδέα ότι υπάρχει μια τεράστια ποικιλία από πιθανά σύμπαντα τα οποία στην πραγματικότητα εκδηλώνονται με κάποιο τρόπο. Υπάρχουν διάφοροι τύποι δυνητικών συμπάντων – η ερμηνεία πολλών κόσμων (MWI) της κβαντικής φυσικής, οι βρεφικοί κόσμοι που προβλέπονται από τη θεωρία χορδών και άλλα πιο εξωφρενικά μοντέλα – και έτσι οι παράμετροι του τι ακριβώς συνιστά το πολυσύμπαν διαφέρουν ανάλογα με το ποιον μίλησε σε. Δεν είναι σαφές πώς αυτή η θεωρία μπορεί πραγματικά να εφαρμοστεί επιστημονικά, επομένως εξακολουθεί να είναι αμφιλεγόμενη μεταξύ πολλών φυσικών.

Μια εφαρμογή του πολυσύμπαντος στον σύγχρονο λόγο είναι ένα μέσο επίκλησης της ανθρωπικής αρχής για να εξηγήσουμε τις λεπτομετρημένες παραμέτρους του δικού μας σύμπαντος χωρίς να καταφύγουμε στην ανάγκη ενός ευφυούς σχεδιαστή. Όπως λέει το επιχείρημα, αφού βρισκόμαστε εδώ, γνωρίζουμε ότι η περιοχή του πολυσύμπαντος στην οποία βρισκόμαστε πρέπει, εξ ορισμού, να είναι μία από τις περιοχές που έχουν τις παραμέτρους που μας επιτρέπουν να υπάρχουμε. Αυτές οι καλά συντονισμένες ιδιότητες, επομένως, δεν απαιτούν περισσότερη εξήγηση από το να εξηγήσουν γιατί οι άνθρωποι γεννιούνται στη στεριά αντί κάτω από την επιφάνεια του ωκεανού.

Γνωστός και ως:

• υπόθεση πολλαπλού σύμπαντος
• megaverse
• μετα-σύμπαν
• παράλληλους κόσμους
• παράλληλα σύμπαντα

Είναι πραγματικό το Multiverse; 

Υπάρχει συμπαγής φυσική που υποστηρίζει την ιδέα ότι το σύμπαν που γνωρίζουμε και αγαπάμε θα μπορούσε να είναι ένα από τα πολλά. Εν μέρει αυτό οφείλεται στο ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένας τρόποι για να φτιάξεις ένα πολυσύμπαν. Ρίξτε μια ματιά σε πέντε τύπους πολυσύμπαν και πώς θα μπορούσαν να υπάρχουν στην πραγματικότητα:

1. Bubble Universes – Τα σύμπαντα Bubble είναι αρκετά εύκολο να κατανοηθούν. Σε αυτή τη θεωρία, θα μπορούσαν να υπήρχαν άλλα γεγονότα Big Bang, τόσο μακριά από εμάς που δεν μπορούμε να συλλάβουμε τις αποστάσεις που εμπλέκονται ακόμα. Αν θεωρήσουμε ότι το σύμπαν μας αποτελείται από τους γαλαξίες που δημιουργήθηκαν από μια Μεγάλη Έκρηξη, που διαστέλλονται προς τα έξω, τότε τελικά αυτό το σύμπαν μπορεί να συναντήσει ένα άλλο σύμπαν που δημιουργήθηκε σχεδόν με τον ίδιο τρόπο. Ή, ίσως οι αποστάσεις που εμπλέκονται είναι τόσο τεράστιες που τα πολυσύμπανα δεν θα αλληλεπιδρούσαν ποτέ. Είτε έτσι είτε αλλιώς, δεν χρειάζεται ένα τεράστιο άλμα φαντασίας για να δούμε πώς μπορεί να υπάρχουν τα σύμπαντα με φυσαλίδες.

1. Multiverse from Repeating Universes – Η επαναλαμβανόμενη θεωρία του σύμπαντος των πολλαπλών συμπάντων βασίζεται στον άπειρο χωροχρόνο. Εάν είναι άπειρο, τότε τελικά η διάταξη των σωματιδίων θα επαναληφθεί. Σε αυτή τη θεωρία, αν ταξιδέψετε αρκετά μακριά, θα συναντούσατε μια άλλη Γη και τελικά ένα άλλο «εσύ».

1. Branworlds ή Parallel Universes – Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία του πολυσύμπαντος, το σύμπαν που αντιλαμβανόμαστε δεν είναι το μόνο που υπάρχει. Υπάρχουν πρόσθετες διαστάσεις πέρα ​​από τις τρεις χωρικές διαστάσεις που αντιλαμβανόμαστε, συν τον χρόνο. Άλλες τρισδιάστατες «βράνες» μπορεί να συνυπάρχουν σε χώρο υψηλότερης διάστασης, λειτουργώντας έτσι ως παράλληλα σύμπαντα.

1. Daughter Universes – Η κβαντική μηχανική περιγράφει το σύμπαν με όρους πιθανοτήτων. Στον κβαντικό κόσμο, όλα τα πιθανά αποτελέσματα μιας επιλογής ή κατάστασης όχι μόνο μπορούν να συμβούν αλλά και να συμβούν. Σε κάθε σημείο διακλάδωσης, δημιουργείται ένα νέο σύμπαν.

1. Μαθηματικά σύμπαντα – Τα μαθηματικά θεωρούνται ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται για την περιγραφή των παραμέτρων του σύμπαντος. Ωστόσο, είναι πιθανό να υπάρχει διαφορετική μαθηματική δομή. Αν ναι, μια τέτοια δομή θα μπορούσε να περιγράψει ένα εντελώς διαφορετικό είδος σύμπαντος.

ΣΕΙΡΙΟΣ Α . Ο ΛΑΜΠΡΟΤΕΡΟΣ ΗΛΙΟΣ ΤΟΥ ΝΥΧΤΕΡΙΝΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΤΟΥ

Ο Σείριος, γνωστός και ως Dog Star, είναι το λαμπρότερο αστέρι στον νυχτερινό μας ουρανό. Είναι επίσης το έκτο πιο κοντινό αστέρι στη Γη, σε απόσταση 8,6 ετών φωτός. (Έτος φωτός είναι η απόσταση που διανύει το φως σε ένα έτος). Το όνομα «Σείριος» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη για «καψίματα» και έχει συναρπάσει τους παρατηρητές σε όλη την ανθρώπινη ιστορία λόγω της φωτεινότητας και των πολύχρωμων αναλαμπών του.

Ο Σείριος Α, που είναι αυτό που βλέπουμε με γυμνό μάτι, είναι περίπου διπλάσιος από τον Ήλιο μας. Είναι επίσης 25 φορές πιο φωτεινό από το αστέρι μας. Με την πάροδο του χρόνου, και καθώς πλησιάζει το ηλιακό σύστημα στο πολύ μακρινό μέλλον, θα αυξάνει και τη φωτεινότητά του. Αυτό είναι μέρος της εξελικτικής του πορείας. Ενώ ο Ήλιος μας είναι περίπου 4,5 δισεκατομμυρίων ετών, ο Σείριος Α και Β πιστεύεται ότι δεν είναι περισσότερο από 300 εκατομμύρια χρόνια και έτσι η ιστορία τους δεν έχει ακόμη ειπωθεί.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ

Μια από τις πιο διάχυτες συμπεριφορές που βιώνουμε, δεν είναι περίεργο που ακόμη και οι πρώτοι επιστήμονες προσπάθησαν να καταλάβουν γιατί τα αντικείμενα πέφτουν προς το έδαφος. Ο Έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης έδωσε μια από τις πρώτες και πιο ολοκληρωμένες προσπάθειες για μια επιστημονική εξήγηση αυτής της συμπεριφοράς, προβάλλοντας την ιδέα ότι τα αντικείμενα κινούνταν προς τη «φυσική τους θέση».

Αυτό το φυσικό μέρος για το στοιχείο της Γης βρισκόταν στο κέντρο της Γης (που ήταν, φυσικά, το κέντρο του σύμπαντος στο γεωκεντρικό μοντέλο του σύμπαντος του Αριστοτέλη). Γύρω από τη Γη ήταν μια ομόκεντρη σφαίρα που ήταν το φυσικό βασίλειο του νερού, που περιβαλλόταν από το φυσικό βασίλειο του αέρα, και μετά το φυσικό βασίλειο της φωτιάς πάνω από αυτό. Έτσι, η Γη βυθίζεται στο νερό, το νερό βυθίζεται στον αέρα και οι φλόγες υψώνονται πάνω από τον αέρα. Τα πάντα έλκονται προς τη φυσική τους θέση στο μοντέλο του Αριστοτέλη και είναι αρκετά συνεπή με τη διαισθητική μας κατανόηση και τις βασικές παρατηρήσεις για το πώς λειτουργεί ο κόσμος.

Ο Αριστοτέλης πίστευε περαιτέρω ότι τα αντικείμενα πέφτουν με ταχύτητα που είναι ανάλογη του βάρους τους. Με άλλα λόγια, αν έπαιρνες ένα ξύλινο αντικείμενο και ένα μεταλλικό αντικείμενο ίδιου μεγέθους και τα έπεφτε και τα δύο, το βαρύτερο μεταλλικό αντικείμενο θα έπεφτε με αναλογικά μεγαλύτερη ταχύτητα.

Γαλιλαίος και Κίνηση

Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη για την κίνηση προς τη φυσική θέση μιας ουσίας επικράτησε για περίπου 2.000 χρόνια, μέχρι την εποχή του Galileo Galilei . Ο Γαλιλαίος διεξήγαγε πειράματα κυλώντας αντικείμενα διαφορετικού βάρους κάτω από κεκλιμένα αεροπλάνα (χωρίς να τα ρίξει από τον Πύργο της Πίζας, παρά τις δημοφιλείς απόκρυφες ιστορίες για αυτό), και διαπίστωσε ότι έπεφταν με τον ίδιο ρυθμό επιτάχυνσης ανεξάρτητα από το βάρος τους.

Εκτός από τα εμπειρικά στοιχεία, ο Galileo κατασκεύασε επίσης ένα θεωρητικό πείραμα σκέψης για να υποστηρίξει αυτό το συμπέρασμα. Να πώς περιγράφει ο σύγχρονος φιλόσοφος την προσέγγιση του Galileo στο βιβλίο του 2013 Intuition Pumps and Other Tools for Thinking :

“Μερικά πειράματα σκέψης μπορούν να αναλυθούν ως αυστηρά επιχειρήματα, συχνά της μορφής reductio ad absurdum , στα οποία κάποιος παίρνει τις υποθέσεις των αντιπάλων του και αντλεί μια τυπική αντίφαση (ένα παράλογο αποτέλεσμα), που δείχνει ότι δεν μπορούν να έχουν όλα δίκιο. τα αγαπημένα είναι η απόδειξη που αποδίδεται στον Γαλιλαίο ότι τα βαριά πράγματα δεν πέφτουν πιο γρήγορα από τα ελαφρύτερα πράγματα (όταν η τριβή είναι αμελητέα). Η Α, η πέτρα Β θα λειτουργούσε ως έλξη, επιβραδύνοντας την ταχύτητα Α. Αλλά η Α που είναι δεμένη στο Β είναι πιο βαρύ από το Α μόνο, επομένως και τα δύο μαζί θα πρέπει επίσης να πέφτουν πιο γρήγορα από το Α. Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι το δέσιμο του Β με το Α θα έκανε κάτι που έπεσε πιο γρήγορα και πιο αργά από το Α από μόνο του, κάτι που είναι αντίφαση».

Ο Νεύτωνας εισάγει τη βαρύτητα

Η ανάπτυξη του νόμου της παγκόσμιας βαρύτητας από τον Νεύτωνα, που πιο συχνά αποκαλείται νόμος της βαρύτητας , συγκέντρωσε αυτές τις δύο έννοιες με τη μορφή ενός μαθηματικού τύπου που φαινόταν να ισχύει για τον προσδιορισμό της δύναμης έλξης μεταξύ οποιωνδήποτε δύο αντικειμένων με μάζα. Μαζί με τους νόμους της κίνησης του Νεύτωνα , δημιούργησε ένα επίσημο σύστημα βαρύτητας και κίνησης που θα καθοδηγούσε την επιστημονική κατανόηση αδιαμφισβήτητη για πάνω από δύο αιώνες.

Ο Αϊνστάιν επαναπροσδιορίζει τη βαρύτητα

Το επόμενο σημαντικό βήμα στην κατανόησή μας για τη βαρύτητα προέρχεται από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν , με τη μορφή της γενικής θεωρίας της σχετικότητας., το οποίο περιγράφει τη σχέση μεταξύ ύλης και κίνησης μέσω της βασικής εξήγησης ότι τα αντικείμενα με μάζα κάμπτουν στην πραγματικότητα τον ίδιο τον ιστό του χώρου και του χρόνου (συλλογικά ονομάζεται χωροχρόνος).

 

Αυτό αλλάζει τη διαδρομή των αντικειμένων με τρόπο που είναι σύμφωνος με την κατανόησή μας για τη βαρύτητα. Επομένως, η τρέχουσα κατανόηση της βαρύτητας είναι ότι είναι αποτέλεσμα των αντικειμένων που ακολουθούν τη συντομότερη διαδρομή μέσω του χωροχρόνου, που τροποποιείται από τη στρέβλωση κοντινών τεράστιων αντικειμένων. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων που συναντάμε, αυτό είναι σε πλήρη συμφωνία με τον κλασικό νόμο της βαρύτητας του Νεύτωνα. Υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις που απαιτούν την πιο εκλεπτυσμένη κατανόηση της γενικής σχετικότητας για την προσαρμογή των δεδομένων στο απαιτούμενο επίπεδο ακρίβειας.

Η αναζήτηση για την κβαντική βαρύτητα

Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις όπου ούτε η γενική σχετικότητα μπορεί να μας δώσει αρκετά ουσιαστικά αποτελέσματα. Συγκεκριμένα, υπάρχουν περιπτώσεις όπου η γενική σχετικότητα είναι ασύμβατη με την κατανόηση της κβαντικής φυσικής .

Ένα από τα πιο γνωστά από αυτά τα παραδείγματα είναι κατά μήκος του ορίου μιας μαύρης τρύπας , όπου το λείο ύφασμα του χωροχρόνου είναι ασύμβατο με την κοκκοποίηση της ενέργειας που απαιτείται από την κβαντική φυσική. Αυτό επιλύθηκε θεωρητικά από τον φυσικό Stephen Hawking , σε μια εξήγηση που προέβλεψε ότι οι μαύρες τρύπες ακτινοβολούν ενέργεια με τη μορφή ακτινοβολίας Hawking .

Αυτό που χρειάζεται, ωστόσο, είναι μια ολοκληρωμένη θεωρία της βαρύτητας που μπορεί να ενσωματώσει πλήρως την κβαντική φυσική. Μια τέτοια θεωρία της κβαντικής βαρύτητας θα χρειαζόταν για να επιλυθούν αυτά τα ερωτήματα. Οι φυσικοί έχουν πολλούς υποψηφίους για μια τέτοια θεωρία, η πιο δημοφιλής από τις οποίες είναι η θεωρία χορδών , αλλά κανένας που να παρέχει επαρκή πειραματικά στοιχεία (ή ακόμα και επαρκείς πειραματικές προβλέψεις) για να επαληθευτεί και να γίνει ευρέως αποδεκτή ως σωστή περιγραφή της φυσικής πραγματικότητας.

Μυστήρια που σχετίζονται με τη βαρύτητα

Εκτός από την ανάγκη για μια κβαντική θεωρία της βαρύτητας, υπάρχουν δύο πειραματικά καθοδηγούμενα μυστήρια που σχετίζονται με τη βαρύτητα που πρέπει ακόμη να επιλυθούν. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι για να εφαρμοστεί η τρέχουσα κατανόησή μας για τη βαρύτητα στο σύμπαν, πρέπει να υπάρχει μια αόρατη ελκτική δύναμη (που ονομάζεται σκοτεινή ύλη) που βοηθά στη συγκράτηση των γαλαξιών και μια αόρατη απωστική δύναμη (που ονομάζεται σκοτεινή ενέργεια ) που απομακρύνει τους μακρινούς γαλαξίες πιο γρήγορα. ποσοστά.

ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΣΤΕΡΙΑ

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα αστέρια στους γαλαξίες, σε ποσοστό πάνω από 60%, δεν βρίσκονται μόνα τους, αλλά αποτελούν μέλη διπλών, τριπλών ή πολλαπλών αστρικών συστημάτων. Ο Ήλιος μας βέβαια φαίνεται να βρίσκεται στην μειοψηφία, καθώς είναι απομονωμένος και δεν επηρεάζεται βαρυτικά από κάποιον άλλον αστέρα συνοδό.

Παρατηρώντας έξω από τη γειτονιά μας, με σκοπό να βρούμε το κοντινότερο σε μας αστέρι θα έπρεπε να ταξιδέψουμε πάρα πολύ μακριά. Για την ακρίβεια ο πιο κοντινός αστέρας στον Ήλιο ειναι ο εγγύτατος του Κενταύρου, μόλις στα 4,2 έτη φωτός μακριά. Για να γινει πιο αισθητή η μεγάλη απόσταση του κοντινότερου αστέρα θα μπορούσαμε να μετατρέψουμε τις μονάδες μέτρησης σε αυτές που χρησιμοποιούμε για το ηλιακό μας σύστημα. Τα 4,2 έτη φωτός αντιστοιχούν περίπου με 265.000 αστρονομικές μονάδες. Μία αστρονομική μονάδα ισοδυναμεί με την απόσταση Γης-Ήλιου ή με 150.000.000 χιλιόμετρα!

Για να αναλογιστούμε πόσο δύσκολο θα ήταν για το ανθρώπινο είδος να ταξιδέψει έστω και στο κοντινότερο αστέρι, ιδανικη αναφορά είναι η αποστολή Voyager 1. Σκεφτείτε πως η αποστολή αυτή έχει εκτοξευθεί από το 1977 από τη Γη και έχει φτάσει πιο μακριά από οποιαδήποτε άλλη, ξεπερνώντας τα όρια του ηλιακού μας συστήματος, και βρίσκεται τώρα στις 152 αστρονομικές μονάδες (22.770.000.000 χμ) μακριά από τη Γη*.  Αν υποθέσουμε λοιπόν πως το Voyager 1 έχει κατεύθυνση προς τον Εγγύτατο του Κενταύρου, θα χρειαζόταν κοντά στα 73.000 χρόνια για να τον προσεγγίσει.

Εικόνα 1: Χάρτης των αστέρων που βρίσκονται στην γειτονιά του Ήλιου. Credit: ESO/R.-D.Scholz et al. (AIP)

Αν θελήσουμε να απομακρυνθούμε από τη γειτονιά του Ήλιου μας και των κοντινότερων σε αυτόν αστέρων, θα πρέπει να πάψουμε να χρησιμοποιούμε τις αστρονομικές μονάδες, διότι οι κλίμακες έχουν αλλάξει και οι αποστάσεις είναι σημαντικά μεγαλύτερες.  Πλέον θα αναφερόμαστε σε αποστάσεις μετρημένες σε έτη φωτός. Αν θεωρήσουμε μία νοητή σφαίρα με κέντρο τον Ήλιο και ακτίνας περίπου 50 ετών φωτός θα μπορούσαμε να μετρήσουμε εκατοντάδες αστέρες.

Στην συνέχεια πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, παρατηρούμε πως τα αστέρια μπορούν να οργανωθούν σε μεγαλύτερα συστήματα με δυναμική συνοχή. Τα συστήματα αυτά στην αστρονομία αναφέρονται με τον όρο σμήνη και χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τα ανοιχτά και τα σφαιρωτά.

Τα ανοικτά σμήνη είναι οι ομάδες μερικών εκατοντάδων αστέρων που έχουν διαστάσεις της τάξης των 10 ετών φωτός. Έχουν συνήθως ακανόνιστο μέγεθος (εξού και το όνομά τους) και πρέπει να δημιουργήθηκαν από το ίδιο μοριακό νέφος. Τα σφαιρωτά σμήνη είναι παρατηρησιακά πιο εντυπωσιακά συστήματα που αποτελούνται από χιλιάδες έως και εκατοντάδες χιλιάδες αστέρια, πιο γηραιά σε σχέση με την προηγούμενη κατηγορία των ανοικτών σμηνών. Έχουν ένα πιο συμπαγές σφαιρικό σχήμα που μπορεί να έχει διάμετρο από μερικές δεκάδες έως και 200 έτη φωτός.

Γνωρίζουμε βέβαια ότι η συνολική εικόνα όλων των προηγούμενων στοιχείων που περιγράψαμε συνθέτουν την συνολική εικόνα του Γαλαξία μας. Ο Γαλαξίας μας, ανήκει στην ομάδα των ραβδωτών σπειροειδών γαλαξιών, δηλαδή πέρα της σπειροειδούς του όψης αποτελείται και από μία ραβδωτή δομή αστέρων στο κέντρο του (Εικόνα 3). Έχει διάμετρο περίπου 170.000 έτη φωτός και υπολογίζεται να αποτελείται από 100-400 δισεκατομμύρια αστέρια και σίγουρα άλλους τόσους πλανήτες. Το μόνο σίγουρο είναι πως ένα από όλα αυτά τα αστέρια είναι ο δικός μας ξεχωριστός Ήλιος και ένας πλανήτης από όλους είναι η πολύτιμή μας Γη!

• Αν θέλατε να δείτε πού βρίσκεται η αποστολή Voyager 1 σε πραγματικό χρόνο μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: https://voyager.jpl.nasa.gov/mission/status/

TI NA ΔΕΙΣ ΣΑΝ ΠΑΣ ΣΤΟΝ ΑΡΗ

Ο σχεδιασμός για ένα ταξίδι στον πλανήτη Άρη έχει ξεκινήσει. Αυτά είναι τα καλύτερα αξιοθέατα που θα πρέπει να δείτε αν επισκεφτείτε τον πλανήτη!

Πιθανότατα δεν αργεί η εποχή που το επόμενο ταξίδι μας για αναψυχή δεν θα είναι σε κάποιο μέρος της Γης αλλά στον μυστηριώδη πλανήτη Άρη. Και ο Κόκκινος Πλανήτης έχει πολλά αξιοθέατα να μας προσφέρει και μάλιστα με μεγάλες αντιθέσεις: τεράστια ηφαίστεια, βαθιά φαράγγια και κρατήρες όπου ίσως να έχουν ή να μην έχουν τρεχούμενο νερό. Αδιαμφισβήτητα θα είναι ένας εντυπωσιακός, καινούργιος κόσμος για να εξερευνήσουν οι μελλοντικοί τουρίστες, όταν φτιαχτούν οι πρώτες αποικίες.

Αν και ακόμα δεν ξέρουμε όλες τις μοναδικές τοποθεσίες που μπορούμε να ανακαλύψουμε στον Άρη, ήδη γνωρίζουμε αρκετά σημεία που θα άξιζε σίγουρα να επισκεφτεί ένας τουρίστας στον Κόκκινο Πλανήτη. Αυτά είναι μερικά από τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα που θα πρέπει να δείτε, όταν ταξιδέψετε εκεί!

Όρος Όλυμπος

Ίσως το πιο εντυπωσιακό αξιοθέατο του πλανήτη! Ο Όλυμπος του Άρη δεν θυμίζει σε τίποτα τον δικό μας Όλυμπο, ωστόσο έχει αποκτήσει το όνομα προς τιμήν του. Το όρος Όλυμπος του Κόκκινου Πλανήτη θεωρείται το μεγαλύτερο βουνό που έχει καταγραφεί ποτέ σε ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα οπότε δεν θα μπορούσατε να πάτε στον Άρη και να το προσπεράσετε. Πρόκειται για ένα ανενεργό σήμερα ηφαίστειο, το ύψος του οποίου υπολογίζεται στα 26 χιλιόμετρα, είναι δηλαδή τρεις φορές περίπου ψηλότερο από το μεγαλύτερο γήινο βουνό, το Έβερεστ, το οποίο φτάνει «μόλις» τα 8.9 χιλιόμετρα ύψος. Το πλάτος του από την άλλη φτάνει τα 550 χιλιόμετρα.

Το βουνό θυμίζει μια γιγάντια ασπίδα που σχηματίστηκε καθώς η λάβα χυνόταν αργά στις πλαγιές του, όταν ήταν ενεργό πριν από εκατομμύρια χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι θα είναι αρκετά εύκολο για έναν ορειβάτη να το σκαρφαλώσει καθώς η κλίση του δεν ξεπερνά τις 5 μοίρες.

Το εντυπωσιακό στο ηφαίστειο είναι ότι είναι αδύνατο για κάποιον που θα σταθεί στην επιφάνεια του να δει από μακριά όλο το βουνό, γιατί λόγω της έντονης καμπυλότητας του πλανήτη (ο Άρης έχει την μισή διάμετρο της Γης), της τεράστιας έκτασης του ηφαιστείου, αλλά και της μικρής του κλίσης, το βουνό κρύβει το ίδιο του το σχήμα. Το μόνο που θα μπορεί να δει θα είναι οι γκρεμοί που το πλαισιώνουν. Ο μοναδικός τρόπος για να δει κανείς έστω μέρος του βουνού, είναι να σταθεί στο ψηλότερο σημείο της κορυφής του κρατήρα του. Και πάλι όμως, το μεγαλύτερο μέρος του κρατήρα θα χάνεται πίσω από τον ορίζοντα.

Το όρος Όλυμπος διαθέτει επίσης εντυπωσιακές καλδέρες πλάτους μέχρι και 85 χιλιομέτρων , οι οποίες δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια κάποιας κατάρρευσης ίσως λόγω έκρηξης. Από εκεί μπορείτε να χαζέψετε μια εντυπωσιακή θέα.

Τα ηφαίστεια της Θαρσίδος

Αν κάποιος φτάσει στο βουνό Όλυμπος αξίζει να σταθεί και να θαυμάσει τη θέα στα υπόλοιπα ηφαίστεια που βρίσκονται στην ακριβώς διπλανή περιοχή, την οποία θα πρέπει επίσης να επισκεφτείτε από κοντά! Όλη αυτή η περιοχή ονομάζεται Θαρσίς και αποτελεί ένα μεγάλο υψίπεδο με έκταση 4.000 χιλιομέτρων και με 12 γιγαντιαία ηφαίστεια συμπεριλαμβανομένων των Αρσία, Παβόνις και Ασκραίος. Το όνομα «Θαρσίς» είναι η εξελληνισμένη και εκλατινισμένη μεταγραφή της βιβλικής λέξεως Tarshish, η οποία ήταν η ονομασία της γης στο δυτικό άκρο του τότε γνωστού κόσμου. Άλλωστε αυτή η περιοχή βρίσκεται στο δυτικό ημισφαίριο του Άρη.

Όπως ο Όλυμπος και τα υπόλοιπα ηφαίστεια είναι μεγαλύτερα από αυτά που υπάρχουν στη Γη, πιθανότατα επειδή ο Άρης έχει μικρότερη βαρύτητα και αυτό επιτρέπει στα ηφαίστεια να γίνονται ψηλότερα. Τα ηφαίστεια αυτά πιθανολογείται ότι εκρήγνυνταν επί δύο δισεκατομμύρια χρόνια, δηλαδή τα μισά περίπου χρόνια ύπαρξης του Άρη.

Φυσικά, αν επισκεφτείτε την περιοχή θα πρέπει να είστε προετοιμασμένοι για πολύ… περπάτημα μιας και όλη η περιοχή υπολογίζεται ότι εκτείνεται σε περίπου 5.000 χιλιόμετρα!

Κοιλάδα του Μάρινερ (Valles Marineris)

Ο Άρης δεν φιλοξενεί μόνο το μεγαλύτερο ηφαίστειο του ηλιακού συστήματος, αλλά και ένα από τα μεγαλύτερα φαράγγια. Στην Κοιλάδα του Μαρίνερ ή του Ναύτη, όπως έχει ονομαστεί προς τιμήν της ομάδας του διαστημικού οχήματος Μάρινερ 9 που το ανακάλυψε βρίσκεται ένα τεράστιο σύστημα φαραγγιών που διατρέχουν την επιφάνεια του Άρη, ανατολικά του μεγάλου ηφαιστειακού πεδίου Θαρσίς.

Το φαράγγι έχει μήκος πάνω από 4.000 χιλιόμετρα, πλάτος 200 χλμ και βάθος μέχρι 10 χιλιόμετρα, ενώ εκτείνεται στο ένα τέταρτο της περιμέτρου του πλανήτη. Σε μήκος το ξεπερνούν μόνο οι ρηξιγενείς κοιλάδες της Γης και το Μπάλτις Βάλις στην Αφροδίτη. Αξίζει να σημειώσουμε πάντως πως το μεγαλειώδες Grand Canyon στην Αριζόνα των ΗΠΑ έχει μήκος… μόλις 800 χιλιόμετρα. Το φαράγγι του Άρη είναι τόσο μεγάλο που, εάν βρισκόταν στη Γη, θα καταλάμβανε ολόκληρη την επικράτεια των Ηνωμένων Πολιτειών, από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό. Γι’ αυτό όταν στη μια άκρη του φαραγγιού είναι μέρα στην άλλη είναι νύχτα!

Οι ερευνητές μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουν πώς ακριβώς σχηματίστηκε η Κοιλάδα του Μάρινερ, αν και υπάρχουν αρκετές σχετικές θεωρίες. Στο παρελθόν, οι ερευνητές υπέθεταν ότι το φαράγγι ήταν το αποτέλεσμα της διάβρωσης του νερού που προκλήθηκε πιθανώς από την τήξη παγετώνων. Άλλοι επιστήμονες πίστευαν ότι οφειλόταν στην πτώση ενός τεράστιου μετεωρίτη.

Σήμερα, οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούν ότι όταν σχηματίστηκε το υψίπεδο της Θαρσίδος αυτό συνέβαλε στον διαχωρισμό και του εδάφους δημιουργώντας το φαράγγι. Η λάβα από τα ηφαίστεια καθώς έρρεε άρχισε να σπάει και να ανοίγει τον φλοιό του εδάφους κάτι που επεκτάθηκε και σε άλλες περιοχές. Έτσι, αυτός ο διαχωρισμός επεκτάθηκε και στην Κοιλάδα του Μάρινερ δημιουργώντας το μεγάλο αυτό φαράγγι.

Ο Βόρειος και Νότιος Πόλος

Αν είστε λάτρεις του χειμωνιάτικου τουρισμού δεν θα πρέπει να παραλείψετε να επισκεφτείτε τους πόλους! Ο Άρης έχει δύο παγωμένες περιοχές στους δύο πόλους του με ελαφρώς διαφορετική σύσταση. Ο Βόρειος Πόλος (ΦΩΤΟ) έχει μελετηθεί επιμελώς από το ρομποτικό διαστημόπλοιο Phoenix, το οποίο είχε προσγειωθεί εκεί το 2008, ενώ ο Νότιος Πόλος έχει ερευνηθεί από δορυφόρους.

Σύμφωνα με τη NASA, κατά τη διάρκεια του χειμώνα οι θερμοκρασίες στους πόλους είναι τόσο χαμηλές που το διοξείδιο του άνθρακα που υπάρχει στην ατμόσφαιρα συμπυκνώνεται σε πάγο στην επιφάνεια. Η διαδικασία αντιστρέφεται το καλοκαίρι, όταν το διοξείδιο του άνθρακα μετατρέπεται ξανά σε αέριο στην ατμόσφαιρα. Μάλιστα, στο βόρειο ημισφαίριο το διοξείδιο εξαφανίζεται τελείως αφήνοντας πίσω του παγωμένες κηλίδες νερού. Αυτή η μετακίνηση του πάγου έχει τεράστιες επιπτώσεις στο κλίμα του Άρη καθώς μεταξύ άλλων δημιουργεί και τους γνωστούς ισχυρούς ανέμους του πλανήτη.

Κρατήρας Γκέιλ και το… Κοφτερό Βουνό (Aeolis Mons)

Ο Κρατήρας Γκέιλ έγινε διάσημος στη Γη, όταν το ρομποτικό ρόβερ της NASA, Curiosity, προσγειώθηκε εκεί το 2012. Η επιλογή βέβαια του συγκεκριμένου κρατήρα, διαμέτρου περίπου 154 χιλιομέτρων, δεν ήταν τυχαία καθώς θεωρείται ότι είναι η πιο πιθανή τοποθεσία για να διαθέτει αποδείξεις για την ύπαρξη νερού στο παρελθόν. Εκεί θα μπορέσετε να… θαυμάσετε αυτό που ανακάλυψε το Curiosity λίγες εβδομάδες μετά την προσεδάφισή του: μια αρχαία και ξερή πλέον κοίτη ρέματος που δείχνει ότι κάποτε εκεί μπορεί να κυλούσε νερό.

Στον Κρατήρα Γκέιλ, το 2018 το Curiosity ανακάλυψε σύνθετα οργανικά μόρια μέσα σε πέτρες 3,5 δισεκατομμυρίων ετών. Ταυτόχρονα ανακάλυψε ότι οι συγκεντρώσεις μεθανίου στην ατμόσφαιρα αλλάζουν ανάλογα με την εποχή. Το μεθάνιο είναι ένα αέριο το οποίο μπορεί να παραχθεί από μικρόβια, αλλά και από γεωλογικά φαινόμενα, οπότε δεν είναι σίγουρο ότι αποτελεί ένδειξη ζωής, ωστόσο είναι μια πιθανότητα.

Μέσα στον κρατήρα βρίσκεται και το βουνό Mount Sharp ή αλλιώς Όρος Αιολίς (Aeolis Mons), το οποίο «σηκώνεται» 5,5 χιλιόμετρα πάνω από την βάση του κρατήρα. Είναι ένα από τα μικρά βουνά του πλανήτη ωστόσο στην κορυφή του μπορείτε να θαυμάσετε τον κρατήρα σε όλο του το μεγαλείο.

Σχηματισμός Μέδουσα Φόσσα (Medusae Fossae)

Στο ταξίδι μας δεν θα μπορούσαμε να μην επισκεφτούμε ένα από τα πιο αινιγματικά και περίεργα σημεία του πλανήτη. Στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε τίποτα για τον  Σχηματισμό Μέδουσα Φόσσα, ούτε τι μπορεί να είναι ούτε πώς μπορεί να έχει δημιουργηθεί. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι αποτελεί έναν πολύ εντυπωσιακό σχηματισμό από πετρώματα.

Μερικοί… φαντάζονται ότι μπορεί να δημιουργήθηκε από την πρόσκρουση κάποιου εξωγήινου διαστημόπλοιου ή από εκρήξεις, αλλά οι περισσότεροι επιστήμονες υποθέτουν ότι πιθανότατα αποτελεί μια τεράστια έκταση με πετρώδεις σχηματισμούς που σμιλεύτηκαν αρχικά από συνεχόμενες ηφαιστειακές εκρήξεις πριν από 500 εκατ. χρόνια. Αυτές οι εκρήξεις θα είχαν ζεστάνει το κλίμα του πλανήτη, ενώ οι άνεμοι του Άρη έδωσαν με την πάροδο του χρόνου εντυπωσιακούς σχηματισμούς στα πετρώματα που εκτείνονται σε μια επιφάνεια όσο το 1/5 των ΗΠΑ.

Πάντως, οι επιστήμονες τονίζουν ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα σχετικά με τη συγκεκριμένη περιοχή, ώστε να ανακαλύψουν πώς δημιουργήθηκε.

Οι ‘επαναλαμβανόμενες γραμμές πλαγιάς’ στον κρατήρα Χέιλ

Στον Άρη μπορεί να δει κανείς μερικούς περίεργους σχηματισμούς που ονομάζονται από τους επιστήμονες «επαναλαμβανόμενες γραμμές πλαγιάς» (recurring slope lineae) και οι οποίες σχηματίζονται συνήθως στις πλαγιές απότομων κρατήρων, όταν ο καιρός είναι ζεστός. Ωστόσο, ακόμα δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι ακριβώς είναι αυτές οι γραμμές. Στον κρατήρα Χέιλ (Hale Crater) δημιουργούνται τέτοιες γραμμές και μάλιστα με την βοήθεια φασματοσκόπων εντοπίστηκαν σε αυτές σημάδια ύπαρξης κάτι υγρού. Το 2015, η NASA ανακοίνωσε αρχικά ότι τα υγρά άλατα θα μπορούσαν να είναι σημάδια τρεχούμενου νερού στην επιφάνεια, αλλά αργότερα ύστερα από νέες έρευνες οι αναλυτές ανέφεραν ότι αυτές οι γραμμές θα μπορούν να έχουν σχηματιστεί από ατμοσφαιρικό νερό ή ξηρές ροές στην άμμο.

Στην πραγματικότητα θα έπρεπε να πάμε πιο κοντά σε αυτούς τους σχηματισμούς για να διαπιστώσουμε τι ακριβώς είναι. Ωστόσο αυτό δεν είναι εύκολο. Αν σε αυτές τις γραμμές υπάρχουν εξωγήινα μικρόβια, δεν θα έπρεπε να πάμε πολύ κοντά καθώς θα υπήρχε φόβος μόλυνσης. Ενώ η NASA προσπαθεί να βρει τρόπους να ελέγξει την περιοχή τηρώντας τα πρωτόκολλα πλανητικής προστασίας, οι μελλοντικοί τουρίστες θα μπορούν ίσως να δουν την περιοχή από μακριά με κιάλια!

Αμμόλοφοι … φάντασμα

Αν θέλετε να νιώσετε ότι βρίσκεστε σε κάποιο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας ή σε κάποιο ψυχεδελικό όνειρο θα πρέπει να επισκεφτείτε τους Αμμόλοφους Φάντασμα (Ghost Dunes) στην περιοχή Noctis Labyrinthus (Νυχτερινός Λαβύρινθος) ή στην περιοχή Κρατήρας Ελλάς, έναν ακόμα εντυπωσιακό σχηματισμό στον Κόκκινο πλανήτη. Στην πραγματικότητα βέβαια δεν θα δείτε πραγματικούς αμμόλοφους, αλλά τις βάσεις αυτών που κάποτε υπήρξαν πολύ ψηλοί αμμόλοφοι γι’ αυτό και έχουν άλλωστε σήμερα το προσωνύμιο «φάντασμα». Υπολογίζεται μάλιστα ότι στην περιοχή Noctis Labyrinthus οι αμμόλοφοι μπορεί να έφταναν τα 40 μέτρα, ενώ στον κρατήρα Ελλάς, ο οποίος βρίσκεται στην ακριβώς αντίθετη πλευρά του πλανήτη από το Όρος Όλυμπος και σχηματίστηκε από την πτώση κάποιου μετεωρίτη, μπορεί να έφταναν τα 75 μέτρα.

Αναπαράσταση

Ο Άρης αυτές τις μέρες είναι πλέον ένας πλανήτης που διαμορφώνεται κυρίως από τους ανέμους, μιας και το νερό έχει εξατμιστεί από τη στιγμή που η ατμόσφαιρά του έγινε πιο αραιή. Ωστόσο, σε διάφορα σημεία μπορούμε να δούμε εκτεταμένες αποδείξεις ότι κάποτε εκεί υπήρχε νερό και μερικά από αυτά είναι οι συγκεκριμένοι Αμμόλοφοι. Σύμφωνα με τους ερευνητές  αυτές οι περιοχές είχαν σίγουρα αμμόλοφους παλιότερα. Κάποια στιγμή όμως πλημμύρισαν από λάβα ή νερό και έτσι οι βάσεις τους διατηρήθηκαν, ενώ οι κορυφές τους διαβρώθηκαν.

Εικόνα από το διάστημα

Παλιοί αμμόλοφοι όπως αυτοί μπορούν να μας δείξουν πώς οι άνεμοι συνήθιζαν να φυσούν στον αρχαίο Άρη. Ταυτόχρονα, αυτό μας δίνει στοιχεία για τις κλιματολογικές συνθήκες στο αρχαίο περιβάλλον του Κόκκινου Πλανήτη. Αυτό που είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι σε αυτά τα μέρη θα μπορούσε να φιλοξενούνται μικρόβια προστατευμένα από την ραδιενέργεια και τους ανέμους που θα μπορούσαν να τα συντρίψουν.

Πόσο κοντά είμαστε σε ένα ταξίδι στον Άρη;

Οι επιστήμονες δουλεύουν ώστε να μπορέσουν να ξεπεράσουν όλες τις δυσκολίες που φέρνει ένα ταξίδι στον Άρη με την πτήση ως εκεί να υπολογίζεται ότι θα διαρκεί από έξι ως εννέα μήνες. Το μεγαλύτερο στοίχημα είναι να προστατέψουν επαρκώς τους διαστημικούς ταξιδιώτες από την ραδιενεργή ακτινοβολία τόσο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού όσο και όταν βρεθούν  στην επιφάνεια του Άρη. Ο πλανήτης δεν διαθέτει την ασπίδα μιας πυκνής ατμόσφαιρας, όπως η Γη, και έτσι η ακτινοβολία που δέχεται είναι πολύ μεγάλη. Ο πλανήτης είναι έκθετος στα γεμάτα ραδιενέργεια ενεργειακά σωματίδια του Ήλιου και στις γαλαξιακές κοσμικές ακτίνες κάτι που θα μπορούσε να βλάψει οποιονδήποτε γήινο οργανισμό. Έτσι, θα πρέπει να βρεθούν κατάλληλες στολές και οχήματα που να αντέχουν για μεγάλο διάστημα σε αυτήν την τόσο έντονη ακτινοβολία ή ακόμα και κατάλληλα φάρμακα που να αναστέλλουν τις επιπτώσεις μιας τέτοιας έκθεσης. Ήδη πάντως έχει σταλεί στον Άρη ο Ανιχνευτής Εκτίμησης Ακτινοβολίας, ειδικά για την προετοιμασία μιας μελλοντικής ανθρώπινης εξερεύνησης. Αυτή η συσκευή μετρά την ακτινοβολία στον Άρη, όχι μόνο από το διάστημα, αλλά και οποιαδήποτε ακτινοβολία προέρχεται από την αλληλεπίδραση με την ατμόσφαιρα και το έδαφος. Σε κάθε περίπτωση πάντως οι επιστήμονες τονίζουν ότι η παραμονή στον πλανήτη Άρη δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα τέσσερα χρόνια.

Ένα ακόμα μεγάλο πρόβλημα που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι επιστήμονες είναι η έλλειψη βαρύτητας τόσο κατά τη διάρκεια της πτήσης όσο και πάνω στον πλανήτη. Μπορεί να ακούγεται διασκεδαστικό το να «πετάς» αντί να περπατάς, ωστόσο αυτό μπορεί να είναι  εξαιρετικά επικίνδυνο για τα οστά και τους μύες, όταν συμβαίνει για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Σύμφωνα με μελέτες, μόλις μετά από 3 εβδομάδες στο διάστημα ορισμένοι μύες μπορούν να συρρικνωθούν κατά το ένα τρίτο, ενώ στη διάρκεια πιο μακρόχρονων αποστολών, η μυική μάζα των αστροναυτών μειώθηκε κατά 30 έως 50%! Το πρόβλημα με την έλλειψη βαρύτητας είναι ότι τα αιμοφόρα αγγεία δεν μεταφέρουν εξίσου αποτελεσματικά οξυγόνο στον μυ, ενώ βρίσκεται στο διάστημα, κι έτσι αυτός ατροφεί. Έτσι, ο τουρίστας ή ο αστροναύτης του Άρη θα κουράζεται πολύ πιο εύκολα κάνοντας ακόμα και την πιο μικρή εργασία.

Η χαμηλή βαρύτητα επηρεάζει ακόμα την κυκλοφορία του αίματος, όπως διαπιστώθηκε σε ορισμένους αστροναύτες από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Στη Γη, χάρη στη βαρύτητα το αίμα ταξιδεύει εύκολα από την καρδιά στο υπόλοιπο σώμα, αλλά στη μικροβαρύτητα το αίμα δεν κινείται με τον ίδιο τρόπο. Για παράδειγμα, οι ερευνητές εντόπισαν προβλήματα στην κυκλοφορία του αίματος σε αρκετούς αστροναύτες, μετά από μόλις 50 ημέρες στο διάστημα, με έναν από αυτούς να αναπτύσσει ακόμη και θρόμβωση. Δεν υπάρχει λύση για το πρόβλημα αυτό, αλλά ο μεγάλος αριθμός αστροναυτών που αντιμετωπίζουν αυτά τα προβλήματα είναι αρκετός, ώστε να δικαιολογήσει κάποια περαιτέρω έρευνα.

Η μικροβαρύτητα μπορεί ακόμα να αποδυναμώσει τη δυνατότητα του σώματος να καταπολεμά μια λοίμωξη. Έτσι, ταξιδεύοντας ως τον Άρη μπορεί να αναπτύξετε ασυνήθιστες αλλεργίες ή να βγάλετε εξανθήματα που δεν είχατε ποτέ πριν.

Τελευταίο πολύ σημαντικό πρόβλημα που μπορεί να δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου ταξιδιού είναι ο αντίκτυπος στον εγκέφαλο. Παρακολουθώντας τους εγκεφάλους αρκετών αστροναυτών που παρέμειναν για μεγάλο χρονικό διάστημα στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, μια ομάδα διεθνών εμπειρογνωμόνων ανίχνευσε κρίσιμες αλλαγές σε αυτούς. Ο εγκέφαλος φαίνεται να προσαρμόζεται στη μικροβαρύτητα, απενεργοποιώντας το σύστημα ισορροπίας στα αυτιά και δίνοντας περισσότερη έμφαση στην οπτική και απτική ανάδραση.

Ταυτόχρονα υπάρχει κίνδυνος ανάπτυξης άνοιας ή απώλειας μνήμης. Μελέτες σε ποντίκια έδειξαν ότι υπήρξαν είχαν αρνητικές επιδράσεις στον εγκέφαλό τους, ακόμη και 6 μήνες μετά την έκθεσή τους σε συνθήκες διαστήματος. Θα ήταν κρίμα να δείτε όλα αυτά τα εντυπωσιακά αξιοθέατα στον Άρη και να μην το θυμάστε μετά! Πάντως, υπάρχει ελπίδα για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος μέσω φαρμάκων, που αποσκοπούν στην προστασία των νευρώνων.

Οι επιστήμονες έχουν θέσει ως όριο το 2035 για να κάνουν εφικτό ένα ταξίδι μέχρι τον πλανήτη Άρη και εργάζονται πυρετωδώς, ώστε να λύσουν όλα τα προβλήματα που συνεπάγεται αυτό. Θα είναι πάντως μια ακόμα μεγάλη στιγμή για την ανθρωπότητα κι αν είστε κι εσείς ανάμεσα στους πρώτους ταξιδιώτες πλέον θα ξέρετε ακριβώς τι να ψάξετε να δείτε στο πρώτο σας ταξίδι στον Άρη!

Η ΟΝΟΜΑΤΟΔΟΣΙΑ ΤΩΝ ΠΛΑΝΗΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΝΟΝΟΙ

Γιατί ο κάθε Θεός επιλέχθηκε για έναν συγκεκριμένο πλανήτη και ποιοι ήταν οι πρώτοι που αντιλήφθηκαν και ονόμασαν τους πλανήτες;

Αυτό που εμείς ονομάζουμε Γη και είναι το σπίτι μας είναι ένα μέρος μόνο του άκρως αρμονικού συνόλου του σύμπαντος, του Ηλιακού Συστήματος. Σχεδόν και οι οχτώ πλανήτες που «χορεύουν» ακατάπαυστα γύρω από τον Ήλιο, το άστρο της οικογένειάς μας, είχαν γίνει πεδίο παρατήρησης ήδη από πολύ νωρίς στην αρχαιότητα και όπως για όλα τα πράγματα οι άνθρωποι θέλησαν να τους δώσουν ένα όνομα. Εύκολα κανείς παρατηρεί ότι όλοι οι πλανήτες έχουν ονόματα αρχαίων Ελλήνων θεών είτε του δωδεκάθεου είτε της πρώτης γενιάς θεών (Γη, Κρόνος). Για ποιο λόγο όμως ο κάθε θεός έδωσε το όνομά του στον αντίστοιχο πλανήτη και πώς ξεκίνησε αυτή η ονομασία είναι κάτι που κρύβει πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία.

Οι πλανήτες στην ιστορία

Οι πρώτοι άνθρωποι που φέρεται να παρατήρησαν τους πλανήτες με την σταθερή κυκλική τους τροχιά ήταν οι Βαβυλώνιοι, οι οποίοι έζησαν στη Μεσοποταμία την πρώτη και τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. και έθεσαν τα θεμέλια για τη σημερινή «δυτική αστρολογία». Σε βαβυλωνιακές πλάκες που χρονολογούνται από τον 7^ο αιώνα π.Χ. είναι φανερό ότι αυτός ο λαός είχε προχωρημένες γνώσεις στον τομέα της αστρονομίας και των μαθηματικών.

«Έγραφαν αναφορές για όσα έβλεπαν στον ουρανό. Το έκαναν αυτό για μια μεγάλη χρονική περίοδο, επί αιώνες» δηλώνει ο συντάκτης μιας σχετικής έκθεσης για τους Βαβυλώνιους, καθηγητής Ματιέ Οσεντράιβερ του Πανεπιστημίου Χούμπολτ του Βερολίνου. Έτσι, οι Βαβυλώνιοι ήταν ο πρώτος λαός που εντόπισε και τους πέντε πλανήτες που είναι ορατοί με γυμνό μάτι από τη Γη και ήταν οι μόνοι γνωστοί μέχρι την εφεύρεση του τηλεσκοπίου στην πρώιμη σύγχρονη εποχή: την Αφροδίτη, τον Ερμή, τον Άρη, τον Δία και τον Κρόνο.

Οι Αρχαίοι Έλληνες στη συνέχεια γνωρίζοντας πιθανότατα την παράδοση των Βαβυλωνίων και κάνοντας τις δικές τους παρατηρήσεις αποκάλεσαν αυτά τα ουράνια σώματα με τις σταθερές περιοδικές εμφανίσεις «πλανήτες αστέρες» ή απλά «πλανήτες» από το επίθετο «πλάνης» που σημαίνει περιπλανώμενος. Όπως και οι Βαβυλώνιοι έτσι και οι Αρχαίοι Έλληνες βασίστηκαν στα ονόματα των Θεών τους για να ονομάσουν τους πλανήτες, ενώ το ίδιο συνέβη στη συνέχεια και με τους Ρωμαίους, οι οποίοι αντικατέστησαν τα ονόματα με αυτά των Θεών από το δικό τους θρησκευτικό σύστημα. Αν και οι Πυθαγόρειοι, τον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ., φαίνεται ότι είχαν αναπτύξει τη δική τους ανεξάρτητη πλανητική θεωρία, στην οποία η Γη, ο Ήλιος, η Σελήνη και οι άλλοι πλανήτες περιστρέφονται γύρω από μία «Κεντρική Φωτιά» στο κέντρο του Σύμπαντος και από την άλλη ο Αρίσταρχος ο Σάμιος πρότεινε τον 3ο αιώνα π.Χ. το ηλιοκεντρικό μοντέλο για πολλούς αιώνες θεωρούνταν ότι όλοι οι πλανήτες περιστρέφονται γύρω από τη Γη. Για τους Έλληνες και τους Ρωμαίους υπήρχαν επτά γνωστοί πλανήτες, καθένας από τους οποίους περιβάλλει τη Γη. Ήταν, κατά αύξουσα σειρά από τη Γη (όπως ορίστηκαν από τον Πτολεμαίο τον 2^ο αιώνα μ.Χ.): η Σελήνη, ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Ήλιος, ο Άρης, ο Δίας και ο Κρόνος.

Ερμής, ο ταχυδρόμος των θεών

Ο πιο κοντινός πλανήτης στον Ήλιο είναι ο Ερμής. Ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του ελληνικού θεού Ερμή, γιου του Δία και μιας από τις κόρες του Άτλαντα, της νύμφης Μαίας, ενώ οι Ρωμαίοι τον βάφτισαν με το όνομα του αντίστοιχου Mercurius, ο οποίος όπως και ο Έλληνας θεός ήταν ο «ταχυδρόμος» των θεών και υπεύθυνος για τις συναλλαγές και τους ταξιδιώτες. Νωρίτερα οι Βαβυλώνιοι είχαν ονομάσει τον πλανήτη Ναμπού από τον αντίστοιχο Θεό, ο οποίος ήταν επίσης γιος του πατέρα των θεών, Μαρδούκ, και ήταν θεός της γραφής και της σοφίας, στοιχεία που αποδίδονταν και στον Ερμή.

Όπως και ο θεός Ερμής μετέφερε πολύ γρήγορα τα μηνύματα των θεών έτσι και ο πλανήτης με το όνομά του είναι ο πιο «γρήγορος» στο ηλιακό μας σύστημα και αυτό ήταν κάτι που σίγουρα οι αρχαίοι Έλληνες το παρατήρησαν. Ο Ερμής ολοκληρώνει την περιστροφή του γύρω από τον Ήλιο σε μόλις 88 ημερολογιακές ημέρες, ενώ κινείται με ταχύτητα 50 km/sec γρηγορότερα από τους υπόλοιπους πλανήτες.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι στην Αρχαία Ελλάδα μέχρι και πριν από τον 5ο αιώνα π.Χ. ο πλανήτης είχε δύο ονόματα καθώς εμφανίζεται εναλλάξ και στις δύο πλευρές του Ήλιου. Έτσι, το βράδυ ήταν ο Ερμής και το πρωί ο Απόλλων, ο θεός που ταυτίζεται με τον Ήλιο και το φως. Την ονομασία του Απόλλωνα χρησιμοποιούσε ιδιαίτερα ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος. Θεωρείται ότι πρώτος ο Πυθαγόρας διατύπωσε την άποψη ότι πρόκειται για τον ίδιο πλανήτη.

Αφροδίτη, ο ερωτικός πλανήτης

Οι Βαβυλώνιοι και πάλι ήταν οι πρώτοι που ασχολήθηκαν με αυτόν τον πλανήτη. Στο αρχαιότερο σημαντικό αστρονομικό κείμενο που υπάρχει- την πλάκα 63 του Enuma Anu Enlil ή πλάκα της Αφροδίτης της Ammisaduqa του 7^ου αιώνα π.Χ.- καταγράφεται η πρώτη και τελευταία καθημερινή εμφάνιση της Αφροδίτης σε περίοδο 21 μηνών (η πρώτη απόδειξη ότι τα αστρικά φαινόμενα είναι περιοδικά). Οι Βαβυλώνιοι ονόμασαν τον πλανήτη «Ίσταρ», δίνοντας το όνομα της θεάς του που ήταν η προσωποποίηση της γυναίκας, του έρωτα και της ομορφιάς. Αντίστοιχα και οι Αρχαίοι Έλληνες ακολούθησαν χρησιμοποιώντας το όνομα της Αφροδίτης, ενώ και το Venus των Ρωμαίων παραπέμπει στην αντίστοιχη θεά της ρωμαϊκής μυθολογίας που αντικατέστησε την Αφροδίτη. Είναι φανερό ότι ο όμορφος και λαμπερός αυτός πλανήτης δεν θα μπορούσε να έχει άλλο όνομα πέρα από αυτό της θεάς της ομορφιάς.

Αξίζει να σημειωθεί ότι όπως και με τον Ερμή, οι Αιγύπτιοι, οι Έλληνες αλλά και οι Κινέζοι είχαν θεωρήσει την Αφροδίτη ως δύο άστρα, διότι ήταν ορατή πρώτα στον πρωινό και κατόπιν στο βραδινό ουρανό. Οι Έλληνες αποκαλούσαν τον πρωινό αστέρα Εωσφόρο ή Φωσφόρο (αυτός που φέρνει το φως) και το βραδινό αστέρα Έσπερο, αλλά πριν από το 500 π.Χ. ο Πυθαγόρας, ο Έλληνας φιλόσοφος, είχε διαπιστώσει ότι τα δύο αστέρια ήταν ουσιαστικά το ίδιο.

Άρης, κόκκινος σαν το αίμα του πολέμου

Ο έτερος γείτονας της Γης ξεχώριζε από την αρχαιότητα λόγω του κόκκινου χρώματός του, το οποίο τον έκανε να διαφέρει από τους άλλους πλανήτες. Οι Βαβυλώνιοι αφιέρωσαν τον πλανήτη αυτό στον θεό τους Νεργκάλ, ο οποίος συνδεόταν κατά κύριο λόγο με τον πόλεμο, τον θάνατο και τις ασθένειες. Οι αρχαίοι Έλληνες ακολουθώντας την ίδια λογική έδωσαν στον κόκκινο σαν αίμα πλανήτη το όνομα του δικού τους θεού που διψούσε για αίμα, του Άρη, και αντίστοιχα οι Ρωμαίοι του δικού του θεού του πολέμου, του Mars.

O Πλίνιος είχε γράψει χαρακτηριστικά για τον Άρη ότι «καίγεται στη φωτιά». Ο Πλίνιος πίστευε ότι ο Άρης ήταν πολύ κοντά στον ήλιο, καθώς αυτός και άλλοι Ρωμαίοι της εποχής ακολουθούσαν το γεωκεντρικό μοντέλο του Πτολεμαίου που έθετε τη Γη στο κέντρο του σύμπαντος.

Δίας, κυρίαρχος στους θεούς και στον ουρανό

Ο αέριος γίγαντας του πλανητικού μας συστήματος αν και τόσο μακριά από τη Γη ξεχωρίζει όσο λίγοι στον νυχτερινό ουρανό με το λαμπερό του φως. Όταν φαίνεται από τη Γη, ο Δίας μπορεί να φτάσει σε τέτοιο μέγεθος με το οποίο γίνεται κατά μέσο όρο το τρίτο φωτεινότερο αντικείμενο τη νύχτα στον ουρανό μετά από τη Σελήνη και την Αφροδίτη. Αυτή η μεγαλειώδης εμφάνισή του ακόμα και με γυμνό μάτι οδήγησε όλους τους αρχαίους λαούς να του δώσουν το όνομα του βασιλιά των Θεών. Έτσι, οι Βαβυλώνιοι τον ονόμασαν Μαρδούκ, ο οποίος θεωρούνταν ο μέγιστος θεός της Βαβυλώνας ήδη από την εποχή του πιο γνωστού Βαβυλώνιου βασιλιά και νομοθέτη, Χαμουραμπί (1792-1750 π.Χ.). Οι Αρχαίοι Έλληνες αντίστοιχα του έδωσαν το όνομα του Δία, του πατέρα όλων των Θεών, και οι Ρωμαίοι το όνομα του αντίστοιχου δικού τους «πατέρα», του Jupiter.

Κρόνος, ο αργοπορημένος

Ο πατέρας του Δια που έτρωγε τα παιδιά του έχει δώσει το όνομα στον πιο απομακρυσμένο πλανήτη που ήταν γνωστός από την αρχαιότητα. Ο Κρόνος μιας και είναι τόσο απομακρυσμένος φαίνεται να κινείται τόσο αργά γι’ αυτό και μπόρεσε να μελετηθεί επισταμένα ήδη από την αρχαιότητα. Πιθανότατα η ετυμολογία του ονόματός του συνδέεται με τη λέξη «χρόνος» και μεταξύ άλλων ο Κρόνος είναι πιθανό να θεωρούνταν διαχειριστής του χρόνου και των εποχών. Οπότε η αργή κίνηση του πλανήτη οδήγησε πιθανότατα στην επιλογή του ονόματος. Αντίστοιχα οι Ρωμαίοι έδωσαν στον πλανήτη το όνομα Saturn, ο οποίος ήταν πατέρας του δικού τους Δία, Jupiter. Οι Βαβυλώνιοι από την άλλη ονόμαζαν τον πλανήτη προς τιμήν του θεού Νινούρτα, έναν διαφορετικό θεό από τον Κρόνο, ο οποίος αρχικά συνδεόταν με την γεωργία και στη συνέχεια με τον πόλεμο.

Αυτοί οι πλανήτες- εκτός από τη Γη- ήταν οι μόνοι αναγνωρισμένοι σε όλη την αρχαιότητα. Έτσι, όταν πολύ αργότερα ανακαλύφθηκαν με πιο σύγχρονα μέσα οι υπόλοιποι πλανήτες ακολουθήθηκε το ίδιο μοντέλο ονοματοδοσίας από τους αρχαίους ελληνικούς θεούς.

Ουρανός ή το αστέρι του Γεωργίου

Ο πλανήτης Ουρανός ανακαλύφθηκε «μόλις» το 1781 από τον Άγγλο αστρονόμο σερ Γουίλιαμ Χέρσελ. Αν και αρχικά ο Χέρσελ τον ονόμασε «Georgium Sidus» (Το αστέρι του Γεώργιου), προς τιμήν του Βασιλιά Γεωργίου του 3^ου, δεν του επετράπη από την επιστημονική κοινότητα να κατοχυρώσει αυτό το όνομα. Ο Χέρσελ θεωρούσε ότι στη σύγχρονη εποχή που ζούσε, δεν επιτρεπόταν να επιλέγονται ονόματα αρχαίων θεοτήτων, ωστόσο τελικά επικράτησε η ονομασία που έδωσε ο Γερμανός αστρονόμος Γιόχαν Έλερτ Μπόντε, ο οποίος επαναπροσδιόρισε την τροχιά του νέου πλανήτη. Επέλεξε το όνομα «Ουρανός», προς τιμήν του πατέρα του Κρόνου και κυρίου του ουρανού. Στα αγγλικά η ονομασία του αντίστοιχα είναι Uranus.

Ποσειδώνας, ο θαλασσινός πλανήτης

Ο Ποσειδώνας είναι ο μοναδικός πλανήτης, ο οποίος δεν ανακαλύφθηκε με παρατήρηση, αλλά μέσω μαθηματικών υπολογισμών στις 23 Σεπτεμβρίου 1846 από τον Άγγλο μαθηματικό και αστρονόμο Τζον Κουτς Άνταμς σε συνεργασία με τον Γιόχαν Γκότφριντ Γκάλε. Πάντως υπόνοιες για την ύπαρξη ενός πλανήτη στη θέση του Ποσειδώνα είχε νωρίτερα και ο Γαλιλαίος.

Αρχικά ο Γκαλέ, πρότεινε ο πλανήτης να ονομαστεί Λε Βεριέ, προς τιμήν ενός Γάλλου συναδέλφου, ο οποίος είχε επίσης καταφέρει να προβλέψει τη θέση του Ποσειδώνα. Ωστόσο την ονομασία δεν δέχθηκε η διεθνής αστρονομική κοινότητα της εποχής. Τελικά ο ίδιος ο Γάλλος έδωσε τη λύση, προτείνοντας το όνομα «Ποσειδώνας». Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε μεθάνιο που έχει η ατμόσφαιρα του πλανήτη, αυτός αποκτά το γαλάζιο χρώμα της θάλασσας, οπότε η ονομασία του αρχαίου θεού των θαλασσών έμοιαζε ιδανική. Στη διεθνή του ονομασία πήρε το όνομα του αντίστοιχου Ρωμαϊκού θεού Neptune.

Ο μη… πλανήτης Πλούτωνας

Ο Πλούτωνας εντοπίστηκε για πρώτη φορά στις αρχές του 20^ου αιώνα και αν και στην αρχή θεωρήθηκε ο ένατος πλανήτης της μικρής μας γειτονιάς» τελικά από το 2006 έπαψε να θεωρείται επισήμως πλανήτης του Ηλιακού συστήματος, αλλά πλανήτης νάνος που ανήκει στη Ζώνη του Κάιπερ. Ωστόσο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το πώς απέκτησε το όνομά του. Όταν η ανακάλυψη του έγινε γνωστή περί το 1906  γέμισε τα πρωτοσέλιδα σε όλο τον κόσμο και η Lowell Observatory, η οποία ηταν αυτή που θα αποφάσιζε το όνομα που θα δώσει στο νέο πλανήτη έλαβε πάνω από 1.000 προτάσεις από όλον τον κόσμο.

Το όνομα Πλούτωνας, προς τιμήν του αρχαίου Έλληνα θεού του Κάτω Κόσμου, πρότεινε η εντεκάχρονη Βενετία Μπάρνεϊ από την Οξφόρδη, η οποία είχε μεγάλη αγάπη στην ελληνική μυθολογία. Το πρότεινε σε μια συζήτηση με τον παππού της, Φάλκονερ Μάνταν, έναν πρώην βιβλιοθηκάριο της βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Αυτός το ανέφερε στον καθηγητή αστρονομίας Χέρμπερτ Χολ Τέρνερ, ο οποίος το είπε στους συναδέλφους του στις ΗΠΑ. Τα μέλη Lowell Observatory θα έπρεπε να ψηφίσουν το νέο όνομα επιλέγοντας μεταξύ του Μινέρβα (η αντίστοιχη Αθηνά της ρωμαϊκής μυθολογίας, ένα όνομα που είχε ήδη ένας αστεροειδής), το Κρόνος, το οποίο θεωρήθηκε διαφορετικό από το Saturn και τον Πλούτωνα. Όλα τα μέλη ψήφισαν το όνομα του Πλούτωνα και η ονοματοδοσία ολοκληρώθηκε την 1^η Μαΐου 1930.

Και τέλος… η Γη

Ο πλανήτης που μας γέννησε όλους είναι η Γη. Πιθανότατα στην αρχαιότητα δεν υπήρχε η αντίληψη ότι η Γη ήταν κι αυτή ένας ακόμα πλανήτης στο αχανές σύμπαν αφού εξάλλου κατά κύριο λόγο προβαλλόταν ως το κέντρο όλου του κόσμου. Δεν είναι τυχαίο που οι αρχαίοι Έλληνες μετέτρεψαν τον τόπο που ζούμε στην πρώτη και πιο σημαντική θεότητα όλη της μυθολογίας τους, την Γαία. Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, η Γαία προϋπήρχε μαζί με το Χάος και τον Έρωτα στη δημιουργία του Κόσμου. Κατά άλλους αυτές οι τρεις κοσμικές υπάρξεις γεννήθηκαν, κατά αντίστροφη σειρά, από το Κοσμικόν Ωόν όπως αναφέρεται στη Θεογονία του Ησίοδου, το οποίο προήλθε από το μηδέν, το τίποτε ή από τη Νύχτα. Ο Ησίοδος στη Θεογονία του τονίζει τη σημαντική θέση της Γαίας διότι από μόνη της γέννησε τα Όρη και τον Πόντο καθώς και σχεδόν όλους τους Θεούς, ενώ σε δεύτερη φάση γονιμοποιείται από τον γιο της τον Ουρανό και γεννά τους Τιτάνες και τις Τιτανίδες. Έτσι, η Γαία θεωρείται ως αρχή της ζωής, σαν Μεγάλη Μητέρα (Γαία Μήτηρ ή ακόμα παμμήτωρ).

Στα αγγλικά η γη πήρε το όνομα «Earth». Αν και δεν υπάρχει η ακριβής ετυμολογία της λέξης, ως πιο πιθανό σενάριο προτείνεται η σχέση της με τη λέξη Ertha των αγγλοσαξονικών. Ertha «σημαίνει το έδαφος στο οποίο περπατάμε, το έδαφος στο οποίο σπέρνουμε τις καλλιέργειές μας», αναφέρει η αρχαιολόγος και ιστορικός Τζίλιαν Χόβελ. Η Ertha συνδέεται επίσης με ένα μέρος όπου αναδύεται η ζωή και ίσως ακόμη και με τους προγόνους που είναι θαμμένοι στο έδαφος, είπε η Χόβελ.

Άλλοι σύγχρονοι δημοφιλείς όροι για τη «Γη» προέρχονται από τα λατινικά, όπου «terra» σημαίνει γη – και πάλι, η γη στην οποία στέκεστε, καλλιεργείτε ή αλληλεπιδράτε», είπε η Χόβελ. Εκεί παίρνουμε τις σύγχρονες αγγλικές λέξεις «επίγειος», «υπόγειος», «εξωγήινος», ενώ από εκεί προέρχεται και η λέξη «γη» σε πολλές λατινογενείς γλώσσες όπως «tierra» στα ισπανικά, «terre» στα γαλλικά και «terra» στα ιταλικά.

Παράλληλα, όταν οι συγγραφείς ήθελαν να μιλήσουν για τη Γη ως σφαίρα χρησιμοποιούσαν τον όρo Orbis. «Ήξεραν ότι ήταν μια σφαίρα», είπε η Χόβελ για τους αρχαίους Ρωμαίους, οι οποίοι παρακολουθούσαν στενά την ελληνική επιστήμη.

«Ήταν μια υδρόγειος γης», είπε η Χόβελ για την έννοια του orbis. Orbis είναι η ρίζα της λέξης της σύγχρονης «τροχίας». Παράλληλα, υπήρχε ένας ακόμη όρος, ο mundus, ο οποίος προοριζόταν να περιγράψει ολόκληρο το σύμπαν.

«Ο κόσμος είναι ό,τι περιέχει εμάς τους ανθρώπους, αλλά ήταν προφανώς ξεχωριστός από τους πλανήτες», είπε η Χόβελ. Το mundus αντανακλάται στον σύγχρονο γαλλικό όρο monde (κόσμος), τον ιταλικό mondo, τον ισπανικό mundo και τον πορτογαλικό mundo, όροι που όλοι σημαίνουν γη» μεταξύ άλλων προγόνων της λατινικής «ρωμανικής γλώσσας».

Ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Gaius Plinius Secundus), ο οποίος έγραψε για τη φυσική ιστορία τον πρώτο αιώνα, χρησιμοποίησε αρκετά το mundus στις παρατηρήσεις του, είπε η Χόβελ.

ΕΝΑΣ ΦΥΣΙΚΟΣ ” ΠΡΟΦΗΤΕΥΕΙ ”

Ο δρ. Μίτσιου Κάκου μιλάει για τις τεράστιες αλλαγές που θα φέρει η τεχνολογία στη ζωή μας και… προβλέπει το μέλλον. Ο καρκίνος, τα διαστημικά ταξίδια, το brain-net και οι εξωγήινοι

Πώς θα είναι το μέλλον της ανθρωπότητας; Ο διάσημος φυσικός Μίτσιου Κάκου έβγαλε την… κρυστάλλινη σφαίρα του και με όπλο τις γνώσεις και την παρατήρηση προέβλεψε τις κοσμογονικές αλλαγές που είναι πιθανό να γίνουν στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον. Ο Κάκου, Αμερικάνος με ιαπωνική καταγωγή, θεωρείται κορυφαίος στο πεδίο του και διδάσκει θεωρητική φυσική. Έχει γράψει πολλά βιβλία και συμμετέχει σε επιστημονικά ντοκιμαντέρ.

Μια χρυσή εποχή διαστημικής εξερεύνησης

Ο Κάκου τονίζει ότι ο άνθρωπος θα χρειαστεί να γίνει ένα «πολυπλανητικό» ον. «Είναι κάτι που είχα συζητήσει με τον συνάδελφο μου Κάρλ Σέιγκαν. Μου έλεγε ότι η Γη βρίσκεται στο σταυροδρόμι αστεροειδών, κομητών και μετεωριτών. Είναι αναπόφευκτο ότι θα συγκρουστεί με ένα από αυτά τα σώματα, όπως συνέβη την εποχή των δεινοσαύρων 65εκατ. χρόνια πριν. Χρειαζόμαστε λοιπόν μια πολιτική ασφαλείας. Οι άνθρωποι πρέπει να γίνουν ένα είδος που ζει τουλάχιστον σε δύο πλανήτες, όπως μου είπε ο Σέιγκαν. Αν δούμε την ιστορία μας, την ιστορία που βρίσκεται κάτω από τα πόδια μας ίσως να εκκρεμεί και για εμάς ένα ένταλμα θανάτου. Αυτό σημαίνει ότι το πεπρωμένο μας είναι το διάστημα» τονίζει και προσθέτει:

«Δεν πιστεύω βέβαια ότι το να μετακομίσουμε άμεσα όλοι στον Άρη ή στον Εγγύτατο Κενταύρου b θα είναι αναγκαίο, ούτε καν εφικτό. Το τεράστιο κόστος θα αναγκάσει τους ανθρώπους να αναζητήσουν λύσεις πάνω σε αυτόν τον πλανήτη. Πάντως η γνώση για να κάνουμε τέτοια ταξίδια ήδη υπάρχει, είναι καθαρά θέμα απόφασης. Είναι τεχνολογία που μπορεί να εφαρμοστεί και πλέον είναι θέμα μηχανικής. Αποτελεί ζήτημα πολιτικής θέλησης και οικονομικών. Όμως δεν υπάρχει νόμος της φυσικής που σε αποτρέπει. Ήδη σε 20 χρόνια θα μπορούμε να στείλουμε ένα μικροσκοπικό διαστημόπλοιο με ένα τσιπ σε μέγεθος γραμματοσήμου στον Εγγύτατο Κενταύρου b, έναν πλανήτη που μοιάζει με τη Γη, και να μάθουμε για τις συνθήκες εκεί. Αν δοθούν τα χρήματα και υπάρχει η θέληση από τις κυβερνήσεις τότε θα προχωρήσουμε σε μια χρυσή εποχή της διαστημικής εξερεύνησης».

Ο δρ. Κάκου αναφέρεται και στον εποικισμό του Άρη και το πώς θα δημιουργηθούν εκεί οι δομές που θα φιλοξενήσουν ανθρώπους. «Ίσως η απάντηση να βρίσκεται στα αυτοαναπαραγόμενα ρομπότ που μπορούν να φτιάξουν αντίγραφα του εαυτού τους χρησιμοποιώντας ορυκτά του Άρη. Με ένα τέτοιο ρομπότ παράγεις δύο, μετά τέσσερα και ούτω καθεξής μέχρι που έχεις έναν στρατό ο οποίος μπορεί να χτίσει πόλεις. Αυτό προϋποθέτει μια μεγάλη επένδυση πάνω σε αυτό τον τομέα» αναφέρει.

Άνθρωπος και υπολογιστές σε πλήρη αρμονία

Τις τελευταίες δεκαετίες γίνονται τεράστιες προσπάθειες να βελτιωθεί το ανθρώπινο σώμα. Ο Κάκου αναφέρει ως παράδειγμα τον φίλο και συνάδελφο του Στίβεν Χόκιν. Ο Βρετανός επιστήμονας παρέμεινε ενεργός έως το τέλος της ζωής του χάρη στην τεχνολογία. «Ο Στίβεν Χόκιν είχε ένα τσιπ που επικοινωνούσε με τον εγκέφαλο του και έναν υπολογιστή. Ουσιαστικά πληκτρολογούσε τηλεπαθητικά. Δεν είναι εύκολο να παρακολουθήσεις τα τεράστια βήματα που έχουν γίνει σε αυτό το κομμάτι της τεχνολογίας. Πλέον ουσιαστικά θα μπορούμε να έχουμε τηλεπάθεια. Είναι μάλλον θέμα χρόνου να ενσωματωθούν οι υπολογιστές στον άνθρωπο. Να υπάρξει ένα είδος διαδικτυακού φακού επαφής τον οποίο θα φοράς και θα έχεις κάθε στιγμή τις πληροφορίες που χρειάζεσαι. Θα ανοιγοκλείνεις τα μάτια σου και θα συνδέεσαι. Θα έχουμε γνώση χωρίς όριο και θα επικοινωνούμε τηλεπαθητικά. Θα μπορούμε να σκεφτούμε κάτι και να το στείλουμε διαδικτυακά. Θα μπορούμε ακόμα και να καταγράφουμε σκέψεις. Μπαίνουμε σε μια εποχή που το διαδίκτυο θα γίνει εγκεφαλοδίκτυο (brain-net)», τονίζει φέρνοντας στο μυαλό επεισόδια της σειράς «Black Mirror».

Ο καρκίνος θα γίνει ένα κοινό κρυολόγημα

Ο δρ. Κάκου (φωτό) πιστεύει ότι τεράστια άλματα, τα οποία θα αλλάξουν τη ζωή μας, θα γίνουν και στην ιατρική. Θεωρεί ότι βρισκόμαστε πολύ κοντά στο να νικήσουμε μια για πάντα τον καρκίνο και να μπούμε σε μια νέα εποχή για την ιατρική επιστήμη. «Έχουμε μπει πλέον στο μοριακό επίπεδο εξέλιξης. Η συνεργασία βιοτεχνολογίας και τεχνητής νοημοσύνης θα αλλάξει τα πάντα γύρω μας. Θα διαθέτουμε μια μαγική σφαίρα κατά του καρκίνου χρησιμοποιώντας νανοϊατρική. Μέσω νανοτεχνολογίας ξεχωριστά μόρια μέσα στα κύτταρα θα στοχοποιούν τον καρκίνο. Η ανάλυση του αίματος σου και των σωματικών σου υγρών θα εντοπίζει ακόμα και λίγες εκατοντάδες καρκινικά κύτταρα και θα υπάρχει η δυνατότητα να εξοντωθούν χρόνια πριν γίνουν όγκος. Μια μέρα η τουαλέτα σου θα κάνει αυτή την ανάλυση και θα σε προειδοποιεί “σε δέκα χρόνια θα έχεις καρκίνο, κάνε κάτι γι’ αυτό”. Η λέξη όγκος θα εξαφανιστεί, ο καρκίνος θα γίνει σαν έναν κοινό κρυολόγημα. Ζούμε με αυτό και ουσιαστικά δεν σκοτώνει κανέναν. Οι απόγονοι μας θα αναρωτιούνται γιατί φοβόμασταν τον καρκίνο τόσο πολύ» αναφέρει.

Ο Μίτσιο Κάκου (γεννημένος στις 24 Ιανουαρίου 1947)  είναι Αμερικανός θεωρητικός φυσικός της επιστήμης , και δημοφιλής επιστήμονας  . Σπούδασε στο Χάρβαρντ και στο Μπέρκλει και είναι καθηγητής θεωρητικής φυσικής στο City College της Νέας Υόρκης και στο CUNY Graduate Center . Είναι ο θεωρητικός πίσω από την δημοφιλή θεωρία πεδίου των χορδών και ο συγγραφέας του συγκλονιστικού ΄΄ η εξίσωση του θεού ΄΄

Επαφή με εξωγήινη τεχνολογία

Ο Μίτσιου Κάκου αναφέρεται φυσικά και στο θέμα που εξιτάρει τη φαντασία του ανθρώπινου είδους, την ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Θεωρεί ότι δεν θα αργήσει πολύ η επιβεβαίωση.

«Προσωπικά νιώθω ότι μέσα σε αυτόν τον αιώνα θα έρθουμε σε επαφή με έναν εξωγήινο πολιτισμό ακούγονταν τα ραδιοσήματα από τις επικοινωνίες. Το να μιλήσουμε μαζί τους όμως θα είναι δύσκολο καθώς πιθανότατα θα βρίσκονται δεκάδες έτη φωτός μακριά. Πρέπει να καταφέρουμε να αποκρυπτογραφήσουμε τη γλώσσα τους και να κατανοήσουμε σε τι επίπεδο βρίσκεται ο πολιτισμός τους. Να καταλάβουμε ποιες είναι οι προθέσεις του. Είναι επεκτατικοί και επιθετικοί ή είναι ειρηνικοί; Δεν νομίζω ότι είναι πιθανό να προσγειωθούν στο γκαζόν του Λευκού Οίκου και να ανακοινώσουν την άφιξη τους. Για έναν τέτοιο πολιτισμό θα είμαστε σαν τα ζώα του δάσος και θα αξίζει να επικοινωνήσουν μαζί μας.

Πάντως θεωρώ ότι είμαστε αρκετά ώριμοι για να κατανοήσουμε τις συνέπειες μια τέτοιας αποκάλυψης. Θα είναι το μεγαλύτερο σημείο καμπής στην ανθρώπινη ιστορία αν βρούμε πειστικά στοιχεία για την ύπαρξη εξωγήινου πολιτισμού στον γαλαξία μας.

Δεν πιστεύω όμως ότι οι πολιτικοί μας είναι έτοιμοι για κάτι τέτοιο. Φαίνεται πάντως ότι έχουν πολλά στοιχεία που ακόμα δεν έχουν δημοσιοποιήσει. Νομίζω ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ γνωρίζει πολλά περισσότερα απ’ όσα μας λέει. Αυτά όμως που έχουμε δει είναι τεχνολογίες τις οποίες δεν διαθέτουμε. Σκάφη που κάνουν ζιγκ-ζαγκ, πέφτουν 70.000 πόδια σε δευτερόλεπτα, πιάνουν τεράστια ταχύτητες και κάποιες φορές κινούνται υποβρυχίως. Δεν μπορούμε να τα κάνουμε αυτά με τις γνώσεις που διαθέτουμε. Επίσης δεν έχουμε ιδέα τι μπορεί να βρίσκεται πίσω από αυτά τα αντικείμενα με δεδομένο ότι ξεπερνούν κάθε δική μας τεχνολογική ικανότητα».

το voyager ..΄΄λάλησε ΄΄ ..

Το πιο μακρινό ανθρώπινο αντικείμενο που ταξιδεύει στο διάστημα αρχίζει να στέλνει… περίεργα σήματα!

Ο άνθρωπος έχει καταφέρει να φτάσει είκοσι τρία δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τον πλανήτη του. Σε αυτή την απόσταση βρίσκεται το θρυλικό διαστημόπλοιο Voyager 1, το οποίο ταξιδεύει στο αχανές διάστημα εδώ και 45 χρόνια και συνεχίζει να μας στέλνει τα… νέα από το ταξίδι του. Ωστόσο εδώ και λίγο καιρό τα σήματά του αρχίζουν και είναι περίεργα αφήνοντας τους επιστήμονες σε απορία.

Το… βραχυκύκλωμα

Παρόλο που το σκάφος είναι μάλλον απαρχαιωμένο για τα σημερινά δεδομένα, το Voyager 1 συνεχίζει να μας τροφοδοτεί με μοναδικές πληροφορίες για το σύμπαν που μας περιβάλλει κάτι που κάνει από το 1977, όταν και εκτοξεύτηκε. Το 2013 η NASA ανακοίνωσε ότι το σκάφος έχει βγει πλέον από το ηλιακό μας σύστημα και είναι επίσημα το πρώτο ανθρώπινο κατασκεύασμα που περνάει στον μυστηριώδη διαστρικό χώρο όπως ονομάζεται το διάστημα πέρα από το ηλιακό σύστημα.

Αν και είναι πια τόσο μακριά, το σκάφος μπορεί να δεχθεί και να εκτελέσει εντολές που στέλνει η NASA, όπως και να συλλέξει και να στείλει πίσω επιστημονικά δεδομένα. Ωστόσο εδώ και λίγο καιρό υπάρχει κάτι που προβληματίζει τους επιστήμονες. Οι ενδείξεις από τα συστήματα που ελέγχουν τον προσανατολισμό του δεν ταιριάζουν με αυτά που κάνει στην πραγματικότητα το Voyager.

Το Voyager είναι εφοδιασμένο με το σύστημα AACS (Attitude and Articulation Control Subsystem), το οποίο ελέγχει τον προσανατολισμό του και στέλνει στη Γη ενδείξεις για τις ενέργειες που εκτελεί το σκάφος. Ωστόσο, όπως ενημέρωσε η NASA, οι πληροφορίες που στέλνει τώρα φαίνονται διαφορετικές από αυτά που κάνει στην πραγματικότητα το διαστημικό σκάφος. Το συγκεκριμένο σύστημα διασφαλίζει ότι η κεραία του σκάφους παραμένει στραμμένη προς τη Γη, προκειμένου το Voyager να στέλνει δεδομένα στη NASA.

Οι ειδικοί πιστεύουν ότι το AACS λειτουργεί ακόμη, αλλά οι ενδείξεις τηλεμετρίας του οργάνου φαίνονται τυχαίες ή αδύνατες και δεν αντανακλούν αυτά που πραγματικά λαμβάνουν χώρα στο διαστημόπλοιο ή πού ακριβώς βρίσκεται. Η ανακοίνωση της NASA δεν προσδιορίζει πότε ξεκίνησε το πρόβλημα.

Πάντως την ίδια στιγμή, το σήμα του Voyager παραμένει πολύ ισχυρό κι αυτό σημαίνει ότι η κεραία του παραμένει στραμμένη προς τη Γη. Η ομάδα της NASA προσπαθεί να διαπιστώσει αν τα λανθασμένα δεδομένα τηλεμετρίας έρχονται απευθείας από αυτό το όργανο ή αν τα προκαλεί κάποιο άλλο σύστημα που εμπλέκεται στην παραγωγή και αποστολή αυτών των δεδομένων.

Το πρόβλημα του συστήματος δεν έχει προκαλέσει μέχρι στιγμής κάτι που θα βάλει το διαστημικό σκάφος σε ασφαλή λειτουργία «safe mode». Αυτό σημαίνει ότι θα εκτελούνται μόνο οι βασικές λειτουργίες, ώστε οι μηχανικοί να μπορέσουν να διαγνώσουν το ζήτημα που θα έθετε το διαστημικό σκάφος σε κίνδυνο.

«Μέχρι να γίνει καλύτερα κατανοητή η φύση του ζητήματος, η ομάδα δεν μπορεί να προβλέψει αν αυτό μπορεί να επηρεάσει το για πόσο ακόμα το διαστημικό σκάφος θα μπορεί να συλλέγει και να μεταδίδει επιστημονικά δεδομένα», ανακοίνωσε η NASA.

«Ένα μυστήριο όπως αυτό είναι τυπικό σε αυτό το στάδιο της αποστολής του Voyager», δήλωσε η Σούζαν Ντοντ, επικεφαλής για τα προγράμματα Voyager 1 και 2 στο εργαστήριο της NASA στην Καλιφόρνια.

«Αμφότερα τα διαστημόπλοια είναι σχεδόν 45 ετών, κάτι που έχει ξεπεράσει κατά πολύ τις προσδοκίες των σχεδιαστών της αποστολής. Επίσης, είμαστε στο διαστρικό διάστημα, ένα περιβάλλον υψηλής ακτινοβολίας, στο οποίο κανένα διαστημόπλοιο δεν έχει βρεθεί στο παρελθόν. Οπότε υπάρχουν κάποιες μεγάλες προκλήσεις για την ομάδα των μηχανικών. Αλλά πιστεύω ότι αν υπάρχει ένας τρόπος να λυθεί αυτό το ζήτημα με το AACS, τότε η ομάδα μας θα το βρει», συμπλήρωσε.

Πάντως η διαδικασία δεν μπορεί να είναι ιδιαίτερα γρήγορη. Λόγω της διαστρικής τοποθεσίας του Voyager, το φως χρειάζεται 20 ώρες και 33 λεπτά για να ταξιδέψει προς μια κατεύθυνση, επομένως η κλήση και η απάντηση ενός μηνύματος μεταξύ της NASA και του Voyager χρειάζεται δύο ημέρες.

Αν η ομάδα δεν προσδιορίσει την πηγή του ζητήματος, μπορεί απλά να προσαρμοστεί σε αυτό, σημείωσε η Ντοντ. Αν βρουν τη «ρίζα» του προβλήματος, αυτό θα μπορούσε να λυθεί με μια αλλαγή λογισμικού ή να βασιστούν σε πλεονάζον hardware. Άλλωστε ήδη και στο παρελθόν το Voyager έχει βασιστεί σε εφεδρικά συστήματα, για να αντέξει τόσο πολύ.

Τα θρυλικά Voyager

Το Voyager 1 εκτοξεύτηκε 16 ημέρες μετά το Voyager 2, στις 5 Σεπτεμβρίου 1977, από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ. Ωστόσο λόγω της τροχιάς του και της ταχύτητάς του προπορεύθηκε γρήγορα του Voyager 2. Έτσι, τον Ιανουάριο του 1979 προσέγγισε πρώτο τον πλανήτη Δία και μας έδωσε μια σειρά από εντυπωσιακές και άκρως λεπτομερείς φωτογραφίες που οι άνθρωποι δεν είχαν δει ξανά από τον αέριο γίγαντα του πλανητικού μας συστήματος. Εξίσου εντυπωσιακές ήταν και οι φωτογραφίες του από τον πλανήτη Κρόνο, ενώ το 1990 αποχαιρέτισε την ηλιόσφαιρα βγάζοντας μια «οικογενειακή φωτογραφία» στην οποία φαίνεται όλοι οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος καθώς και η «μικρή μπλε κουκίδα», δηλαδή η Γη.

Το έτερο διαστημικό σκάφος, το Voyager 2, συνεχίζει να λειτουργεί καλά στο διαστρικό διάστημα, σε πιο κοντινή απόσταση όμως από τη Γη στα 19,5 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Συγκριτικά, ο Ποσειδώνας, ο πιο απομακρυσμένος πλανήτης από τη Γη, βρίσκεται περίπου «μόλις» 4,3 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά.

Και τα δύο ήδη έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τον αρχικό σκοπό τους, ο οποίος ήταν οι «επισκέψεις» σε άλλους πλανήτες. Τώρα έχουν γίνει τα μοναδικά σκάφη που συγκεντρώνουν δεδομένα από το διαστρικό διάστημα, ενώ και τα δύο φέρουν από έναν «χρυσό δίσκο», έναν δίσκο που περιέχει φωτογραφίες της Γης και διάφορων ζωικών ειδών, χαιρετισμούς από ανθρώπους σε διάφορες γλώσσες, μουσική, όπως κομμάτια του Μότσαρτ, καθώς και «γήινους ήχους», όπως το κλάμα ενός μωρού ή κύματα που σκάνε στα βράχια.

To Voyager 1 ”συνέλαβε ΄΄ για πρώτη φορά τους ήχους του διαστρικού σύμπαντος 

TI EINAI TO CERN?

Ήταν 29 Σεπτεμβρίου 1954 όταν 12 ευρωπαϊκές χώρες συμφώνησαν στην ίδρυση ενός κοινού οργανισμού ατομικών και πυρηνικών ερευνών, για την καλύτερη συνεργασία επιστημόνων, φυσικών κυρίως, όλης της Ευρώπης στην προσπάθεια αποκρυπτογράφησης των μυστικών του ατόμου και του υποατομικού κόσμου. Ιδρυτικά μέλη ήταν το Βέλγιο, η Δανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Ολλανδία, η Νορβηγία, η Σουηδία, η Ελβετία, η Μεγάλη Βρετανία, καθώς και η άλλοτε Γιουγκοσλαβία, ένα προσωρινό συμβούλιο με εκπροσώπους των χωρών ανέλαβε την δημιουργία ενός νέου εργαστηρίου, προσφέροντας έτσι στον οργανισμό το όνομά του: Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πυρηνικής Έρευνας ή Conseil européen pour la recherche nucléaire στα γαλλικά, εν συντομία CERN.

64 χρόνια μετά ο οργανισμός συνίσταται από 22 μέλη, μεταξύ αυτών και το Ισραήλ, μετονομάστηκε σε Organisation européen pour la recherche nucléaire, αλλά με παράκληση του Werner Heisenberg το ακρωνύμιο έμεινε ίδιο. Σε ένα βορειοδυτικό προάστιο της Γενεύης, πάνω σχεδόν στα γαλλο-ελβετικά σύνορα βρίσκεται το μεγαλύτερο εργαστήριο φυσικής στοιχειωδών σωματιδίων στον κόσμο όπου 2,500 επιστήμονες, μηχανικοί, τεχνικοί και διοικητικοί υπάλληλοι συνεργάζονται σε μία προσπάθεια να ανακαλύψουν τα θεμέλια του κόσμου, στοιχειώδη σωματίδια μπροστά στα οποία ο ίδιος ο πυρήνας του ατόμου φαντάζει σαν τον Ήλιο…

Πράγματι ο τίτλος σήμερα μοιάζει παραπλανητικός: ενώ το CERN ιδρύθηκε με σκοπό την μελέτη του ατομικού πυρήνα, σύντομα άλλαξε πεδίο δραστηριότητας ασχολούμενο με αυτό που ονομάζουμε φυσική μεγάλων ταχυτήτων ή στοιχειωδών σωματιδίων. Μεγάλων ταχυτήτων διότι η μελέτη των ιδιοτήτων και κυρίως των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των στοιχειωδών σωματιδίων που συνιστούν τον υλικό μας κόσμο απαιτεί την σύγκρουση αυτών σε κολοσσιαίες ταχύτητες που φτάνουν σχεδόν το καθολικό όριο του φωτός. Για να φτάσουν σε αυτές τις ταχύτητες τα σωματίδια επιταχύνονται εκτελώντας αλλεπάλληλες στροφές σε τεράστιους κυκλικούς επιταχυντές, μέσω πανίσχυρων μαγνητικών πεδίων τα σωματίδια αποκτούν τεράστια κινητική ενέργεια, η σύγκρουση τους συμβαίνει σε κατάλληλους ανιχνευτές, όπου τα θραύσματα της κρούσης προσφέρουν εξαιρετικά στοιχεία για την δομή και τους νόμους που διέπουν τον υπερμικροσκοπικό αυτόν κόσμο.

Το CERN διαθέτει 9 τέτοιους επιταχυντές διαφόρων μεγεθών και χρήσεων, μεγαλύτερος όλων είναι ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (Large Hadron Collider ή LHC). Ένα τούνελ μήκους 27 χιλιομέτρων σε βάθος 175 μέτρων που διαπερνώντας 4 φορές τα γαλλοελβετικά σύνορα, αποτελεί τον ισχυρότερο επιταχυντή σωματιδίων, την περιπλοκότερη πειραματική συσκευή και την μεγαλύτερη μηχανή που είδε ποτέ ο κόσμος. Εκεί 10,000 περίπου υπεραγώγιμοι μαγνήτες επιταχύνουν τα σωματίδια σε ταχύτητες περίπου 3.1 μέτρα ανά δευτερόλεπτο μικρότερες της ταχύτητας του φωτός, σχεδόν στο 99.999999% της μεγαλύτερης ταχύτητας που μπορεί να υπάρξει στο Σύμπαν. 96 τόνοι υπερκρίσιμου ηλίου-4 απαιτούνται ώστε οι μαγνήτες να μείνουν σε σταθερή θερμοκρασία -271.25°C, ούτε δύο βαθμούς πάνω από το απόλυτο μηδέν

Περίπου 10,000 επιστήμονες και μηχανικοί από σχεδόν 100 χώρες συνέβαλλαν στην κατασκευή αυτού του θαύματος. 7 ανιχνευτές έχουν τοποθετηθεί στα σημεία συνάντησης και σύγκρουσης των αδρονίων, με τον ATLAS να αποτελεί τον μεγαλύτερο και σημαντικότερο, που μαζί με τον CMS είναι επιφορτισμένοι με την αναζήτηση του σωματιδίου που είναι υπεύθυνο για την ύπαρξη της μάζας και των διαστάσεων, το περιβόητο μποζόνιο Higgs, γνωστό και σαν σωματίδιο του «Θεού».

Μόνο το 2012 6 τετράκις εκατομμύρια συγκρούσεις αδρονίων (πρωτονίων) συνέβησαν στον LHC, προσφέροντας περίπου 49 petabytes (1015 bytes) πληροφορίας ετησίως, ποσό διόλου ευκαταφρόνητο αν αναλογιστεί κανείς πως όλο το παγκόσμιο δίκτυο τηλεπικοινωνιών συνίσταται από περίπου 65,000 petabytes. Το μεγαλύτερο δίκτυο υπολογιστών στον κόσμο, αποτελούμενο από περίπου 170 πανίσχυρους υπολογιστές μέλη ενός παγκόσμιου δικτύου εξαπλωμένου σε 42 χώρες και σχεδόν 12,000 χρήστες, είναι επιφορτισμένο αποκλειστικά με την διαχείριση και την ανάλυση του τεράστιου όγκου πειραματικών δεδομένων που προκύπτουν από τις παραπάνω συγκρούσεις, ενός εκ των 9 επιταχυντών του εργαστηρίου…

Δεδομένα, δεδομένα, δεδομένα. Ο τεράστιος όγκος δεδομένων εκ των πειραματικών μετρήσεων υποχρέωσε από πολύ νωρίς το CERN να διαμοιράσει το έργο αποθήκευσης κι ανάλυσης τους σε πλήθος απομακρυσμένων μεταξύ τους κέντρων, το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων σύντομα μετατράπηκε σε δίκτυο ευρείας περιοχής (WAN). Το 1980 ξεκίνησε η ανάπτυξη ενός λογισμικού που με την ονομασία ENQUIRE φιλοδοξούσε να διευκολύνει την επικοινωνία 10,000 ανθρώπων που συνεργάζονταν μέσα από e-mails και αποστολή αρχείων, από τους επιστήμονες υπολογιστών του CERN Tim Berners-Lee και Robert Cailliau. Το 1991 δημιουργήθηκε η πρώτη ιστοσελίδα. Το 1993 το CERN ανακοίνωσε ότι το δίκτυο του θα ήταν ανοικτό κι ελεύθερο για όλους. Ο παγκόσμιος ιστός, το www (World Wide Web), το internet το μεγαλύτερο και πλέον επιδραστικό ίσως δημιούργημα της ανθρώπινης ιστορίας ήταν πλέον πραγματικότητα…

Ποιος είναι όμως ο ουσιαστικός σκοπός του CERN; Τι είναι αυτά τα αδρόνια; Αδρόνια καλούνται σωματίδια σύνθετα (εξ ου κι ο όρος αδρός), απαρτιζόμενα από quarks. Διαιρούνται σε βαρυόνια, από τρία quarks και σε μεσόνια από ένα quark κι ένα antiquark. Τα πρωτόνια και τα νετρόνια, τα δύο αδρόνια που απαρτίζουν τους ατομικούς πυρήνες είναι βαρυόνια, τα πιόνια εξωτικά σωματίδια που σχηματίζονται όταν οι κοσμικές ακτινοβολίες από τα βάθη του Σύμπαντος αλληλοεπιδρούν με την γήινη ατμόσφαιρα, είναι μεσόνια, ανήκουν δε στην κατηγορία των μποζονίων. Και αυτά τα quarks τι είναι; Εδώ αρχίζει η επιστήμη του CERN, στα σωματίδια που προκύπτουν από αυτές τις συγκρούσεις.

Στοιχειώδη σωματίδια καλούνται όσα σωματίδια δεν συνίστανται από άλλα μικρότερα. Ο φυσικός μας κόσμος αποτελείται από ύλη κι ενέργεια, τα διάφορα στοιχεία της ύλης αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους μέσω τεσσάρων στοιχειωδών αλληλεπιδράσεων: την βαρύτητα εφόσον έχουν μάζα, τις 1041 φορές ισχυρότερες ηλεκτρομαγνητικές αν φέρουν ηλεκτρομαγνητικά φορτία, καθώς και την ισχυρή και την ασθενή δύναμη, δυνάμεις που υφίστανται αποκλειστικά στα μικροσκοπικά όρια του πυρήνα, μεταξύ των εκεί σωματιδίων και ισχύος έως και 60 φορές μεγαλύτερης των ηλεκτρομαγνητικών. Στον μικροσκοπικό κόσμο οι μάζες είναι αμελητέα μεγέθη και η βαρύτητα μπορεί να ξεχαστεί, ένα καθιερωμένο πρότυπο έχει χτιστεί στην προσπάθεια κατανόησης των τριών παραπάνω αλληλεπιδράσεων στο στοιχειώδες τους στάδιο.

Κάθε στοιχειώδες σωματίδιο έχει μία δική του στροφορμή, το spin. Όσα έχουν spin αριθμό ακέραιο καλούνται μποζόνια, προς τιμήν του Ινδού φυσικού Bose που μαζί με τον Einstein δημιούργησαν την αντίστοιχη κατανομή. Η μία κατηγορία των μποζονίων είναι οι φορείς αλληλεπιδράσεων, τα σωματίδια που πραγματοποιούν τις 4 θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις: το φωτόνιο για την ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση, τα μποζόνια W+/- και Z για την ασθενή δύναμη, τα 8 είδη γλοιονίων (ή γκλουονίων, εκ του γλοίο ή του glue) που σαν κόλλα κρατούν τα πρωτόνια και νετρόνια του πυρήνα μαζί, εκφράζοντας την ισχυρή δύναμη, καθώς και το υποθετικό βαρυόνιο για την βαρύτητα. Η άλλη κατηγορία είναι η κλιμακωτή, έχει μηδενικό spin και μόλις ένα μέλος: το μυστηριώδες μποζόνιο Higgs.

Με ονομασία προερχόμενη από τον μέγα νομπελίστα φυσικό Peter Higgs που προέβλεψε την ύπαρξη του, το σωματίδιο αυτό λύνει το ερώτημα του γιατί τα σωματίδια της ύλης έχουν μάζα. Η ηλεκτρομαγνητική και η ασθενής δύναμη αποδεδειγμένα συνιστούν στοιχεία μίας δύναμης, της ηλεκτρασθενούς, η συμμετρία που γεννάει δε απαιτεί τα σωματίδια W+/- και Z να έχουν μηδενική μάζα όπως τα φωτόνια. Οι πειραματικές όμως μετρήσεις έδειχναν τα δύο πρώτα να έχουν μάζα, με τους φυσικούς να μην έχουν ιδέα τι ήταν αυτό που συνέβαινε. Ένας μηχανισμός απαιτούνταν ώστε αυτή η συμμετρία να σπάει, το πεδίο Higgs που ο παραπάνω δημοσίευσε το ’63 είναι που με απλά λόγια σπάει την παραπάνω συμμετρία ηλεκτρομαγνητικής με ασθενούς αλληλεπίδρασης, όντας διάσπαρτο στον χωρόχρονο, προσδίδοντας έτσι μάζα στο στον υλικό μας κόσμο.

Τι συνιστά όμως την ύλη; Εκεί έρχονται τα φερμιόνια, με spin κλάσμα, με ονομασία από τον πατέρα της πυρηνικής θεωρίας Enrico Fermi, που συνέβαλε στην κατανομή Fermi-Dirac. Όσα έχουν spin ½ αλληλοεπιδρούν διά της ισχυρής αλληλεπίδρασης, είναι τα γνωστά μας quarks και antiquarks που εν ολίγοις απαρτίζουν τα πυρηνικά σωματίδια, που απαρτίζουν τον πυρήνα του ατόμου. Όσα έχουν spin πάλι ½ αλλά αλληλοεπιδρούν μέσω της ηλεκτρασθενούς δύναμης καλούνται λεπτόνια και αντιλεπτόνια, χωρίζονται δε σε τέσσερις γενιές: το ηλεκτρόνιο (e), που οι «τροχιές» του γύρω από τον πυρήνα ορίζουν το άτομο, το μιόνιο (μ), καθώς και το ταυ (τ), μαζί με τα αντίστοιχα νετρίνα τους (νe, νμ, ντ). Αυτά τα σωματίδια αποτελούν την ύλη, είτε συνηθισμένη, είτε εξωτική.

Τι προσέφερε εδώ το CERN; Πρακτικά σχεδόν όλα όσα γνωρίζουμε σήμερα: οι ασθενείς αλληλεπιδράσεις, τα μποζόνια W+/- και Z, τα νετρίνα, οι συμμετρίες, τα σωματίδια αντιυδρογόνου και κυρίως ο εντοπισμός ενός μποζονίου στον ανιχνευτή ATLAS που κατά 99,99995% πιθανότητα αποτελεί το μποζόνιο Higgs. 5 βραβεία Nobel απονεμήθηκαν σε ερευνητές του CERN.

Ναι αλλά πια είναι τέλος η πρακτική χρησιμότητα των παραπάνω ερευνών, πέραν της ανθρώπινης ανάγκης για ανακάλυψη των θεμέλιων του Σύμπαντος, ακόμη και στο εσχάτως μικρό επίπεδο; Καταρχήν όλη η φυσική, η δημιουργία του Σύμπαντος και οι πρακτικές εφαρμογές που προκύπτουν από αυτήν, μπορούν να εξηγηθούν σε μία νέα πολύ πιο βελτιωμένη και στέρεη βάση. Παρόλα αυτά όμως οι δέσμες επιταχυνόμενων στοιχειωδών σωματιδίων γρήγορα βρήκαν κι άλλες πρακτικές εφαρμογές στην κοινωνία. Μέσα από επιταχυντές σωματιδίων παράγονται ιατρικά ισότοπα (όπως για παράδειγμα στο PET) με χρήσεις είτε στην διάγνωση, είτε και στην ίδια την θεραπεία, καρκινικών κυρίως, νοσημάτων.

Πέραν αυτών, η έρευνα του CERN για τους υπεραγώγιμους μαγνήτες των επιταχυντών του εκτόξευσε στα ύψη την έρευνα πάνω στα υπεραγώγιμα υλικά, με πληθώρα εφαρμογών στις ζωές μας. Το διαδίκτυο όπως προαναφέρθηκε, αλλά και η οθόνη αφής, πλήθος εφαρμογών στην ιατρική, την ασφάλεια, την βιομηχανία και τους ανιχνευτές, ακόμη και στην διαχείριση μεγάλου ανθρώπινου δυναμικού ή στο project management, προέκυψαν μέσα από τις άμεσες ή έμμεσες λειτουργίες του μεγαλύτερου ερευνητικού προγράμματος που είδε ποτέ η ανθρωπότητα…

Ο Κρόνος χάνει τους δακτυλίους του

Θα έρθει η στιγμή που ο πιο όμορφος πλανήτης του ηλιακούς μας συστήματος θα χάσει τους δακτυλίους του και η διαδικασία έχει ήδη ξεκινήσει

Από όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος ο Κρόνος αδιαμφισβήτητα ξεχωρίζει. Οι δακτύλιοί του αποτελούν μια μοναδική… δημιουργία! Κομμάτια πάγου περιστρέφονται μαζί με θραύσματα μετάλλων, κόκκους σκόνης και κομμάτια βράχων δημιουργώντας γύρω του ένα μοναδικό φωτοστέφανο. Κοιτώντας τα δαχτυλίδια από κοντά μπορεί  να δει κανείς απαλές ροζ, γκρι και καφέ λάμψεις στο σκοτάδι του σύμπαντος. Θα ήταν πολύ δύσκολο να φανταστούμε τον Κρόνο χωρίς τα δαχτυλίδια του, ωστόσο αυτά δεν είναι μόνιμα στοιχεία του. Στην πραγματικότητα εξαφανίζονται σιγά σιγά!

Τα δαχτυλίδια του Κρόνου κάθε χρόνο χάνουν ένα μέρος της ύλης του. Μικρομετεωρίτες που πέφτουν πάνω τους και η ραδιενέργεια του ήλιου επηρεάζουν τα μικρά κομμάτια σκόνης που υπάρχουν στην ύλη τους και τα ηλεκτρίζουν. Τα σωματίδια που φεύγουν από τον δακτύλιο εναρμονίζονται με το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη και αρχίζουν να στροβιλίζονται γύρω από αυτά τα αόρατα μονοπάτια. Όταν τα σωματίδια φτάνουν πολύ κοντά στην ανώτερη στοιβάδα της ατμόσφαιρας του Κρόνου, η βαρύτητα τα ελκύει και στη συνέχεια εξατμίζονται μπαίνοντας στα σύννεφα του πλανήτη.

Οι αστρονόμοι αποκαλούν αυτό το φαινόμενο «βροχή δαχτυλιδιού» και σε βάθος χρόνου αυτό και άλλα φαινόμενα που συμβαίνουν γύρω και μέσα στον πλανήτη αναμένεται να εξαφανίσουν σιγά σιγά το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο του Κρόνου.

«Εμείς αυτή τη στιγμή κοιτάμε τους δακτυλίους του Κρόνου στο απόγειό τους», λέει ο Τζέιμς Ο’Ντόναχιου στην ιστοσελίδα The Atlantic, ένας πλανητικός επιστήμονας στην ιαπωνική υπηρεσία του διαστήματος, JAXA. Όπως το βλέπουμε είναι ένα εντυπωσιακό θέαμα που μοιάζει αμετάβλητο, ωστόσο στην πραγματικότητα φθίνει και χάνεται.

Η αλήθεια βέβαια είναι πως η διαδικασία θα πάρει αρκετό χρόνο. Ο Ο’Ντόναχιου και άλλοι επιστήμονες υπολογίζουν ότι τα δαχτυλίδια αναμένεται να εξαφανιστούν τελείως σε περίπου 300 εκατ. χρόνια. Οι κάτοικοι της Γης θα έχουν πολύ χρόνο ακόμα να τα θαυμάζουν, αλλά και να τα μελετούν. Παρόλο που οι επιστήμονες έχουν καταλάβει ότι τα δαχτυλίδια οδεύουν προς την εξαφάνισή τους, κατά τα άλλα δεν ξέρουν πάρα πολλά γι’ αυτά, όπως για αρχή πως τα απέκτησε ο πλανήτης.

Η αρχή της μαγείας

Οι δακτύλιοι του Κρόνου μαγεύουν τους γήινους παρατηρητές εδώ και αιώνες, αλλά μπορέσαμε να φτάσουμε πραγματικά κοντά τους μόνο στις αρχές του 1980. Τότε, το σκάφος Voyager της NASA κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στο σύμπαν πέρασε δίπλα και από τον Κρόνο. Ως τότε οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι πιθανότατα τα δαχτυλίδια σχηματίστηκαν μαζί με τον πλανήτη πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν το ηλιακό μας σύστημα ήταν νέο και ακόμα διαμορφωνόταν. Τότε, τεράστιοι βράχοι πετούσαν σε όλο το διάστημα και ένας νέος πλανήτης θα μπορούσε εύκολα να τους έλξει, να τους βάλει σε τροχιά γύρω από το κέντρο του και να αφήσει την βαρύτητά του να τους κάνει επίπεδους.

Ωστόσο, το πέρασμα του Voyager αποκάλυψε μια τελείως διαφορετική πιθανότητα. Το σκάφος μπόρεσε να φωτογραφίσει τους δακτυλίους με περισσότερη λεπτομέρεια από όση είχαν ποτέ απαθανατιστεί αποκαλύπτοντας ότι το σύστημά τους δεν είχε τόση μάζα όπως είχαν προβλέψει οι ερευνητές. Αυτό σημαίνει ότι οι δακτύλιοι δεν θα μπορούσαν να είναι δισεκατομμυρίων ετών, όπως πίστευαν ως τότε. Τα δαχτυλίδια θα έπρεπε να είναι πολύ νεότερα ίσως «μόλις» 10 έως 100 εκατ. ετών. «Τα αποτελέσματα αυτά ήταν τελείως αινιγματικά και περίεργα», αναφέρει στο Atlantic ο Τζεφ Κούτσι, ένας ερευνητής φυσικός της NASA και ειδικός στα πλανητικά δαχτυλίδια.

Οι δακτύλιοι όπως είναι από κοντά (καλλιτεχνική αναπαράσταση)

Το σύστημα δακτυλίων του Κρόνου από μακριά έμοιαζε να είναι τόσο παλιό όσο και το ηλιακό μας σύστημα. Ωστόσο τώρα φαινόταν ότι τα δαχτυλίδια δεν υπήρχαν ούτε όταν οι δεινόσαυροι άρχισαν να κυριαρχούν στην Γη. Το ηλιακό σύστημα είχε ήδη ηρεμήσει ως τότε, οπότε πού θα μπορούσε να έχει βρει ο Κρόνος το υλικό για να δημιουργήσει τα δαχτυλίδια;

«Το να συμβεί κάποιο γεγονός τώρα που θα δημιουργούσε τα δαχτυλίδια είναι μάλλον απίθανο», λέει Πολ Εστράντα, ένας ερευνητής της NASA που έχει μελετήσει για χρόνια τα δακτυλίδια του Κρόνου. Φυσικά το «τώρα» μιλώντας με αστρονομικές χρονικές κλίμακες σημαίνει τα τελευταία… 100 χρόνια!

Ωστόσο, παρόλο που αυτό φαίνεται απίθανο όλο και περισσότερες πρόσφατες παρατηρήσεις στηρίζουν αυτήν την υπόθεση. Το 2017 ένα άλλο σκάφος της NASA, το  Cassini, κατάφερε να πετάξει κυριολεκτικά μέσα από τα δαχτυλίδια και μας έστειλε όσο περισσότερες πληροφορίες γινόταν πριν τελικά χαθεί μέσα στην ατμόσφαιρα του Κρόνου. Οι τελευταίες του μετρήσεις πριν «πεθάνει» επιβεβαίωσαν τις πληροφορίες που είχε μεταδώσει και το Voyager, ότι η μάζα των δαχτυλιδιών δεν ήταν τόσο μεγάλη ώστε να είναι αρχαία.

Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει ακόμα καταφέρει να συμφωνήσει σχετικά με το πώς πραγματικά μπορεί να δημιουργήθηκαν οι δακτύλιοι του Κρόνου. Αλλά αν είναι όντως «νέοι», οι επιστήμονες  λένε ότι είναι πιθανό να σχηματίστηκαν όταν ένα από τα πολλά φεγγάρια του πλανήτη κάποια στιγμή πλησίασε πολύ κοντά του και διαλύθηκε σε κομμάτια. Το φεγγάρι θα έπρεπε να είναι πιθανόν αρκετά μικρό. Σύμφωνα με τον Ο’ Ντόναχιου ένα φεγγάρι σαν το δικό μας θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει χιλιάδες συστήματα δαχτυλιδιών όπως του Κρόνου.

Το σύμπαν πάντα κινείται

Η ιστορία των δαχτυλιδιών του Κρόνου είναι μια υπενθύμιση ότι οι διάφοροι κόσμοι του ηλιακού μας συστήματος αν και φαίνονται αρκετά στατικοί όταν τους παρακολουθείς από τη Γη, στην πραγματικά είναι πολύ δυναμικοί τόποι.

Από μακριά τα δαχτυλίδια του Κρόνου μοιάζουν τόσο στέρεα και πυκνά, αλλά στην πραγματικότητα μόνο αυτό δεν είναι. «Τα σωματίδιά του συνεχώς σπρώχνονται και πέφτουν το ένα πάνω στο άλλο», λέει η Λίντα Σπίλκερ, πλανητική επιστήμονας του Ινστιτούτου Jet Propulsion που είχε εργαστεί στην αποστολή του Cassini.

Φωτογραφία που τράβηξε το Cassini από τον δακτύλιο Β

«Όταν το Cassini έπεσε μέσα στα δαχτυλίδια μπορούσαμε να μετρήσουμε την ποσότητα του υλικού τους που χάνεται μέσα στην ατμόσφαιρα του πλανήτη», αναφέρει η Σπίλκερ. Η αποστολή του Voyager, στην οποία δούλεψε επίσης η Σπίλκερ, μας είχε δώσει ορισμένες ενδείξεις ότι υλικό των δακτυλίων χάνεται αλλά με το Cassini οι αστρονόμοι μπόρεσαν να ερευνήσουν πραγματικά το φαινόμενο και να κάνουν όσο το δυνατόν καλύτερους υπολογισμούς σχετικά με το πόσο θα μπορούσαν να αντέξουν τα δαχτυλίδια γύρω από τον πλανήτη.

Φυσικά οι δακτύλιοι θα είναι εκεί για πολλά χρόνια ακόμα, τόσα πολλά που μπορεί πια να μην υπάρχει η Γη όταν αυτά χαθούν ή τουλάχιστον η ανθρωπότητα όπως την ξέρουμε. Και πάλι όμως αυτή η «απώλεια» στενοχωρεί ήδη τους επιστήμονες. «Είναι πολύ, πολύ λυπηρό που θα εξαφανιστούν τα δαχτυλίδια στο μέλλον», λέει ο Ο’Ντόχανιου. «Αλλά είμαι πολύ χαρούμενος που ήμασταν τόσο τυχεροί ώστε να τα δούμε», συμπληρώνει.

Ίσως βέβαια όταν αυτά χαθούν το σύμπαν να δώσει στον πλανήτη καινούργια. «Ίσως μέσω κάποιας διαδικασίας- ένα άλλο φεγγάρι που μπορεί να διαλυθεί, ένας κομήτης που μπορεί να φτάσει πολύ κοντά- κι αυτό μπορεί να ξεκινήσει από την αρχή. Ίσως αυτά δεν είναι τα τελευταία δαχτυλίδια που θα δούμε γύρω από τον Κρόνο», λέει η Σπίλκερ.

Εξάλλου, το σύμπαν είναι ο τέλειος αρχιτέκτονας. Ο Δίας, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας έχουν όλοι δαχτυλίδια. Είναι πάρα πολύ αχνά και λεπτά, αλλά είναι εκεί. Ίσως είχαν πολύ μεγαλύτερη μάζα πριν από πολλά χρόνια, μέχρι που κάποιος μυστηριώδης μηχανισμός τα εξασθένισε, αναφέρει ο Ο’ Ντόναχιου. Οι κοσμικές δυνάμεις βρίσκονται ήδη σε λειτουργία για να δημιουργήσουν την επόμενη «έκδοση» του σύμπαντος. Κάποια στιγμή ανάμεσα σε 20 με 80 εκατ. χρόνια από τώρα ο Φόβος, ένα μικρό φεγγάρι του Άρη, πιθανότατα θα σπάσει σε κομμάτια. Τα θραύσματά του θα αρχίσουν να στροβιλίζονται γύρω από τον Κόκκινο Πλανήτη δημιουργώντας ένα πανέμορφο θέαμα και ίσως ο Άρης αποκτήσει τα δικά του δαχτυλίδια.

Πριν την Ανδρομέδα , θα προλάβει ο Μαγγελάνος να τα κάνει ”λίμπα”.

Μία νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Monthly Notices” της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας της Βρετανίας υποστηρίζει ότι το τέλος του πλανήτη θα συμβεί εξαιτίας μίας καταστροφικής σύγκρουσης του γαλαξία μας με ένα δορυφορικό γαλαξία που έχει βάρος 250 δισεκατομμυρίων ήλιων και κινείται προς το ηλιακό μας σύστημα. Η σύγκρουση υπολογίζεται για πρώτη φορά ότι θα πραγματοποιηθεί σε 2,5 δισεκατομμύρια χρόνια.

«Το Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου», όπως ανέλυσαν οι αστροφυσικοί του Ινστιτούτου Υπολογιστικής Κοσμολογίας του βρετανικού Πανεπιστημίου του Ντάραμ, φαίνεται ότι παρά την σύγκρουση, δεν θα επηρεάσει άμεσα το ηλιακό μας σύστημα, καθώς ο χώρος ανάμεσα στα άστρα του γαλαξία μας είναι αρκετός. Η δημιουργία ταραχής στις τροχιές και τις βαρυτικές επιδράσεις πολλών σωμάτων θα συμβάλλουν στην καταστροφή του πλανήτη μας καθώς είναι πιθανό να εκτοπίσει τον Ήλιο και άλλους πλανήτες εκτός γαλαξία.

Παρά το μεγάλο μέγεθος του γαλαξία μας, η κεντρική μαύρη τρύπα του είναι μόλις το ένα δέκατο του μεγέθους που έχουν οι αντίστοιχες μαύρες τρύπες στην καρδιά άλλων γαλαξιών παρόμοιου μεγέθους. Οι επιστήμονες θεωρούν πιθανό ότι η σύγκρουση των δύο γαλαξιών θα αφυπνίσει τη μαύρη τρύπα μας, η οποία αφενός μπορεί να μεγαλώσει έως δέκα φορές, εξαφανίζοντας πλέον πολύ αυξημένες ποσότητες ύλης γύρω της, αφετέρου μπορεί να εκπέμψει πολύ ισχυρότερη και καταστροφική ακτινοβολία υψηλής ενέργειας.

Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, οι προβλέψεις σχετικά με το χρόνο που το Μέγα Νέφος θα «πέσει» πάνω μας, άλλαξαν εξαιτίας της ανακάλυψης ότι ο συγκεκριμένος γαλαξίας διαθέτει διπλάσια σκοτεινή ενέργεια από αυτήν που αρχικά υπολόγισαν οι επιστήμονες.

«Η καταστροφή του Μεγάλου Μαγγελανικού Νέφους, καθώς θα καταβροχθιστεί από το δικό μας γαλαξία, θα προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στην αρμονία του πλανητικού μας συστήματος, θα ξυπνήσει τη μαύρη τρύπα που ζει στο κέντρο του και θα το μετατρέψει σε ενεργό γαλαξιακό πυρήνα ή κβάζαρ», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής δρ Μάριους Καούτουν.

Παράλληλα και ο τεράστιος γειτονικός αστερισμός Ανδρομέδα κινείται επίσης προς τον δικό μας, αυτή όμως η σύγκρουση αναμένεται να συμβεί σε 4 με 5 δισεκατομμύρια χρόνια. Η συγκεκριμένη σύγκρουση αναμένεται να είναι σαφώς πιο καταστρεπτική, εφόσον ο γαλαξίας μας υπάρχει ακόμα.

Πώς θα εξελιχθεί ο άνθρωπος στο μέλλον… αν επιζήσει

Η ανθρωπότητα τα τελευταία χρόνια έρχεται μονίμως αντιμέτωπη με γεγονότα που θα μπορούσαν να απειλήσουν ακόμα και την ίδια της την ύπαρξη: κλιματική κρίση, πανδημία και εσχάτως ένας πόλεμος που θα μπορούσε στο πλέον εφιαλτικό σενάριο να μετατραπεί ακόμα και σε πυρηνικό. Αν καταφέρναμε ωστόσο να επιβιώσουμε -παρόλες τις ενδείξεις προς το αντίθετο- πώς θα ήταν η ανθρωπότητα; Θα είχαμε εξελιχθεί κι άλλο σε κάποιο πιο εξελιγμένο είδος ή ο homo sapiens sapiens θα συνέχιζε να είναι κυρίαρχος;

Την ερώτηση αυτή ανέλαβε να απαντήσει στην ιστοσελίδα The Conversation ο λέκτορας Παλαιοντολογίας και Εξελικτικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπαθ, Νίκολας Λονγκριτς.

Όπως σημειώνει, η ανθρωπότητα όπως την ξέρουμε σήμερα είναι το απροσδόκητο αποτέλεσμα μιας εξελικτικής πορείας τεσσάρων δισεκατομμυρίων ετών. Από την αυτοαναπαραγωγή των βιολογικών μορίων στις θάλασσες του αρχαιοζωικού αιώνα, στα ψάρια χωρίς μάτια της Καμβρίας περιόδου, στα θηλαστικά και τελικά, αναπάντεχα σε εμάς, η εξέλιξη μας διαμόρφωσε.

Οι οργανισμοί αναπαράγονται ατελώς. Τα λάθη που γίνονται όταν αντιγράφονται τα γονίδια γίνονται μερικές φορές για να ταιριάξουν οι οργανισμοί καλύτερα στα περιβάλλοντα που ζουν και ώστε τα γονίδια να συνεχίσουν να μεταδίδονται στις επόμενες γενιές. Περισσότερη αναπαραγωγή ακολούθησε και περισσότερα λάθη έγιναν σε μια διαδικασία που συνεχίζεται για δισεκατομμύρια γενιές. Τελικά, ο Homo sapiens εμφανίστηκε. Αλλά δεν είμαστε το τέλος αυτής της ιστορίας. Η εξέλιξη δεν θα σταματήσει με εμάς και μάλιστα εμείς ίσως να εξελισσόμαστε πιο γρήγορα από ποτέ.

Είναι πολύ δύσκολο να προβλέψεις το μέλλον. Ο κόσμος πιθανότατα θα αλλάξει με τρόπους που δεν μπορούμε να φανταστούμε. Αλλά μπορούμε να κάνουμε υπολογισμένες προβλέψεις. Παραδόξως, ο καλύτερος τρόπος για να προβλέψεις το μέλλον είναι πιθανότατα να κοιτάξεις πίσω στο παρελθόν και να υποθέσεις ότι τα μοτίβα του παρελθόντος θα συνεχιστούν και στο μέλλον. Αυτό δημιουργεί μερικές προβλέψεις-έκπληξη για το μέλλον μας.

Πιθανότατα να ζούμε περισσότερο και να είμαστε ψηλότεροι αλλά και πιο ευέλικτοι. Πιθανότατα να είμαστε λιγότερο επιθετικοί και πιο συγκαταβατικοί, αλλά θα έχουμε μικρότερους εγκεφάλους. Κάπως σαν έναν golden retriever, θα είμαστε φιλικοί και ευχάριστοι, αλλά ίσως όχι τόσο ενδιαφέροντες. Τουλάχιστον αυτό είναι ένα πιθανό μέλλον. «Αλλά για να γίνει αντιληπτό για ποιο λόγο σκέφτομαι ότι αυτό είναι πιθανό, θα πρέπει να δούμε την βιολογία», σημειώνει ο Λονγκριτς.

Το τέλος της φυσικής επιλογής;

Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη του πολιτισμού ουσιαστικά σταμάτησε τη διαδικασία της φυσικής επιλογής. Είναι αλήθεια ότι συγκεκριμένα στοιχεία που κυριαρχούσαν στο παρελθόν – άγρια ζώα θηρευτές, πανδημίες, λιμοί, πόλεμοι- έχουν σε μεγάλο βαθμό εξαφανιστεί.

Η πείνα και οι λιμοί σε μεγάλο βαθμό τελείωσαν με τις καλλιέργειες μεγάλων εκτάσεων και τα λιπάσματα. Οι πόλεμοι και η βία είναι λιγότερο συχνοί παρά τα σύγχρονα οπλικά συστήματα και τα όπλα πυρηνικής καταστροφής- ίσως και εξαιτίας αυτών. Τα λιοντάρια, οι λύκοι και άλλα ζώα που μας κυνηγούσαν στο σκοτάδι έχουν πλέον εξαφανιστεί ή είναι είδη προς εξαφάνιση. Πανδημίες που σκότωναν συχνά εκατομμύρια ανθρώπους- ανεμοβλογιά, χολέρα, μαύρη πανώλη- αντιμετωπίστηκαν με τα εμβόλια, τα αντιβιοτικά και το καθαρό νερό.

Αλλά η εξέλιξη δεν σταμάτησε. Απλώς την ωθούν άλλα πράγματα. Η εξέλιξη δεν αφορά τόσο πολύ την επιβίωση των πιο δυνατών, αλλά κυρίως την αναπαραγωγή των πιο δυνατών. Ακόμα και αν είναι πλέον λιγότερο πιθανό να μας σκοτώσει η φύση, πρέπει ακόμα να βρούμε συντρόφους για να κάνουμε και να μεγαλώσουμε παιδιά, οπότε η σεξουαλική επιλογή παίζει πλέον μεγαλύτερο ρόλο στην εξέλιξή μας.

Κι αν πλέον δεν είναι η φύση που ελέγχει την εξέλιξη, το εκτός φύσεως περιβάλλον που δημιουργήσαμε – πολιτισμός, τεχνολογία, πόλεις- παράγει τώρα νέες επιλεκτικές πιέσεις πολύ πιο περίεργες από εκείνες που αντιμετώπισαν οι άνθρωποι στην εποχή των παγετώνων. Πολύ λίγο έχουμε προσαρμοστεί σε αυτόν τον σύγχρονο κόσμο και αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να το κάνουμε.

Η διαδικασία έχει ήδη ξεκινήσει. Όταν οι διατροφικές μας συνήθειες άλλαξαν και περιελάμβαναν σιτηρά και γαλακτοκομικά, τα γονίδιά μας τροποποιήθηκαν ώστε να μπορούμε να τα χωνέψουμε. Όταν οι μεγάλες πόλεις δημιούργησαν τις συνθήκες για να διαδίδονται οι θανατηφόρες ασθένειες, άρχισαν να διαδίδονται επίσης και γονιδιακές παραλλαγές για ανθεκτικότητα απέναντι σε αυτές τις ασθένειες. Και για κάποιον λόγο οι εγκέφαλοί μας έγιναν μικρότεροι. Τα αφύσικα περιβάλλοντα δημιούργησαν αφύσικες επιλογές.

Για να προβλέψουμε πού πάει αυτό, θα πρέπει να κοιτάξουμε στην προϊστορία που μας πάει πίσω σε 6 εκατ. χρόνια εξέλιξης. Σήμερα ωστόσο αντιμετωπίζουμε εμείς και κάποιες νέες προκλήσεις, όπως είναι η μειωμένη θνησιμότητα. Η μελέτη του παρελθόντος δεν θα βοηθήσει εδώ, αλλά μπορούμε να δούμε πώς αντέδρασαν άλλα είδη σε παρόμοιες πιέσεις.

Πάντα, όπως τονίζει ο Λόνγκριτς, θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι αυτό που παρουσιάζει είναι απλώς ένα δυνατό σενάριο, μια εικασία για το τι μπορεί να συμβεί.

Ζωή… αιώνια

Οι άνθρωποι είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα εξελιχθούν ώστε να ζήσουν περισσότερο. Πολύ περισσότερο. Οι κύκλοι της ζωής εξελίσσονται σε συνάρτηση με τα ποσοστά θνησιμότητας. Όταν τα ποσοστά αυτά είναι υψηλά, τα ζώα πρέπει να αναπαράγονται σε μικρή ηλικία ή μπορεί να μην αναπαράγονται καθόλου. Την ίδια στιγμή δεν υπάρχει καμία χρησιμότητα να δημιουργήσεις γονίδια που θα αποτρέπουν την γήρανση ή τον καρκίνο γιατί το πιθανότερο είναι ότι δεν θα ζήσεις αρκετά για να τα χρειαστείς.

Όταν τα ποσοστά θνησιμότητας είναι χαμηλά, συμβαίνει το αντίθετο. Είναι καλύτερο να πάρεις τον χρόνο σου, ώστε να φτάσεις στην ηλικία της αναπαραγωγικής ωριμότητας. Είναι επίσης χρήσιμο να προσαρμόζεσαι ώστε να μπορείς να ζήσεις περισσότερο και να αναπαράγεσαι πιο αργά, ώστε να έχεις περισσότερο χρόνο να αναπαραχθείς. Γι’ αυτό το λόγο μερικά ζώα-θηρευτές που ζουν σε νησιά ή βαθιά στον ωκεανό ή απλώς είναι πολύ μεγάλα έχουν εξελιχθεί ώστε να ζουν περισσότερο, όπως οι καρχαρίες της Γροιλανδίας ή οι χελώνες των Γκαλαπάγκος που ζουν για αιώνες.

Ακόμα και πριν τον πολιτισμό, οι άνθρωποι από τα πιθηκοειδή καθώς είχαν πιο χαμηλά ποσοστά θνησιμότητας και μεγαλύτερο χρόνο ζωής. Οι θηρευτές οπλισμένοι με βέλη και ακόντια μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα ζώα και το γεγονός ότι μοιράζονταν την τροφή βοήθησε ώστε να γλιτώσουν από την λιμοκτονία. Έτσι εξελιχθήκαμε ώστε να φτάνουμε πιο αργά σε ηλικία αναπαραγωγής και να ζούμε πιο πολύ ακόμα και μέχρι τα 70 χρόνια.

Ακόμα όμως η παιδική θνησιμότητα ήταν υψηλή φτάνοντας σε ποσοστό 50% ή και περισσότερο για τις ηλικίες έως 15 ετών. Ο μέσος όρος ζωής ήταν μόλις 35 χρόνια. Ακόμα και μετά την άνοδο του πολιτισμού, η παιδική θνησιμότητα παρέμεινε υψηλή μέχρι και τον 19^ο αιώνα, όταν ο μέσος χρόνος ζωής έπεσε στα 30 έτη λόγω των διάφορων πανδημιών και λιμοκτονιών που χτυπούσαν την ανθρωπότητα.

Στη συνέχεια όμως τους δύο τελευταίους αιώνες, η καλύτερη διατροφή, τα φάρμακα και η υγιεινή έριξαν την παιδική θνησιμότητα κάτω από το 1% στις πιο αναπτυγμένες χώρες. Ο μέσος όρος ζωής ξεπέρασε τα 70 χρόνια παγκοσμίως και τα 80 χρόνια στις αναπτυγμένες χώρες. Οι αλλαγές αυτές οφείλονται στις καλύτερες συνθήκες και όχι στην εξέλιξη, αλλά δημιουργούν το πεδίο ώστε η εξέλιξη να κινηθεί προς την αύξηση του χρόνου ζωής.

Πλέον, δεν υπάρχει ανάγκη για να αναπαραχθούμε νωρίς. Και μόνο ο χρόνος που χρειάζεσαι για να τελειώσεις τις σπουδές σου βγάζει εκτός πλάνου την αναπαραγωγή στις πρώτες δεκαετίες της ζωής μας. Δεδομένου ότι όλο και πιο πολλοί άνθρωποι φτάνουν τα 100 – το ρεκόρ είναι τα 122 έτη- είναι πολύ λογικό να σκεφτόμαστε ότι τα γονίδιά μας θα μπορούσαν να εξελιχθούν ώστε το μέσο άτομο να ζει εύκολα μέχρι τα 100 ή και ακόμα περισσότερο.

Μεγαλύτερο μέγεθος, μικρότερη δύναμη

Τα ζώα συχνά εξελίσσονται σε πιο μεγάλα μεγέθη. Τα πρώτα ανθρωποειδή, όπως ο Αυστραλοπίθηκος του Αφάρ και ο Άνθρωπος ο επιδέξιος (Homo habilis) ήταν πολύ μικροί και δεν ξεπερνούσαν τα 120cm με 150cm. Αργότερα, ο Άνθρωπος ο όρθιος (Homo erectus), οι Νεάτερνταλ και τελικά ο Άνθρωπος ο Σοφός (Homo sapiens) ήταν ψηλότεροι. Συνεχίσαμε να ψηλώνουμε κατά τη διάρκεια της ιστορίας εν μέρει λόγω των διατροφικών συνηθειών, αλλά τα γονίδια φαίνεται ότι εξελίσσονται και αυτά προς αυτη την κατεύθυνση.

Γιατί γινόμαστε μεγαλύτεροι δεν είναι σαφές. Εν μέρει η θνησιμότητα μπορεί να οδηγήσει στην εξέλιξη των μεγεθών. Το να μεγαλώσεις χρειάζεται χρόνο, οπότε περισσότερος χρόνος ζωής σημαίνει περισσότερος χρόνος για να μεγαλώσεις. Επίσης τα θηλυκά προτιμούν τα πιο ψηλά αρσενικά. Οπότε ο συνδυασμός της χαμηλής θνησιμότητας και οι σεξουαλικές επιλογές θα κάνουν πιθανόν τους ανθρώπους να γίνουν ψηλότεροι. Σήμερα, οι πιο ψηλοί άνθρωποι βρίσκονται στην Ευρώπη με πρώτους τους Ολλανδούς. Εκεί οι άντρες φτάνουν κατά μέσο όρο τα 183cm, ενώ οι γυναίκες τα 170cm. Οι άνθρωποι στο μέλλον πιθανότατα θα είναι τόσο ψηλοί ή και ψηλότεροι.

Καθώς γινόμαστε πιο ψηλοί, γινόμαστε και πιο ευέλικτοι. Τα τελευταία δύο εκατομμύρια χρόνια, οι σκελετοί μας έγιναν πιο ελαφριοί καθώς αρχίσαμε να βασιζόμαστε λιγότερο στη άγρια δύναμη και περισσότερο στα εργαλεία. Όταν η ανάπτυξη της γεωργίας μας ώθησε να μένουμε σε ένα μέρος, οι ζωές μας έγιναν πιο καθιστικές και η πυκνότητα των οστών μας μειώθηκε. Καθώς περνάμε περισσότερο χρόνο καθισμένοι σε ένα γραφείο ή πίσω από ένα τιμόνι, αυτός ο τρόπος εξέλιξης πιθανότατα θα συνεχίζεται.

Οι άνθρωποι έχουμε επίσης μειώσει τους μύες τους σε σχέση με άλλα πιθηκοειδή, ειδικά στα άνω μέρη του σώματός μας. Αυτό πιθανότατα θα συνεχιστεί. Οι πρόγονοί μας έπρεπε να σφάζουν αντιλόπες και να βγάζουν από το έδαφος μεγάλες ρίζες. Αργότερα, όργωναν και δούλευαν σκληρά στα χωράφια. Οι σημερινές εργασίες χρειάζονται κατά κύριο λόγο μυαλό και όχι μύες. Ακόμα και στις χειρωνακτικές εργασίες τα μηχανήματα αφαιρούν πολύ από την σκληρή δουλειά. Καθώς η μυική δύναμη γίνεται όλο και λιγότερο απαραίτητη, οι μύες μας θα συνεχίζουν να μικραίνουν.

Τα σαγόνια και τα δόντια μας επίσης γίνονται πιο μικρά. Τα πρώτα ανθρωποειδή είχαν τεράστια κάτω γνάθο και τραπεζίτες, για να τρώνε τις σκληρές ρίζες και τα λαχανικά. Όταν αρχίσαμε να τρώμε κρέας και να το μαγειρεύουμε, η γνάθος και τα δόντια μίκρυναν. Τα σύγχρονα επεξεργασμένα τρόφιμα χρειάζονται ακόμα λιγότερο μάσημα, οπότε οι γνάθοι μας θα συνεχίσουν να μικραίνουν και πιθανότατα θα χάσουμε τελείως τους φρονιμίτες μας.

Τα νέα πρότυπα της ομορφιάς

Αφού οι άνθρωποι έφυγαν από την Αφρική πριν από 100.000 χρόνια, οι διάφορες φυλές της ανθρωπότητας απομονώθηκαν λόγω των ερήμων, των ωκεανών, των βουνών, των παγετώνων και των τεράστιων αποστάσεων. Στα διάφορα μέρη του κόσμου, διαφορετικές επιλεκτικές πιέσεις – διαφορετικό κλίμα, τρόπος ζωής και πρότυπα ομορφιάς- έκαναν την εμφάνισή μας να εξελιχθεί με διαφορετικό τρόπο. Οι διάφορες φυλές απέκτησαν διαφορετικό χρώμα δέρματος, διαφορετικά μάτια, μαλλιά και χαρακτηριστικά προσώπου.

Με την άνοδο του πολιτισμού και τις νέες τεχνολογίες, οι διάφορες αυτές φυλές άρχισαν να ενώνονται και πάλι. Αρχικά οι κατακτητικοί πόλεμοι και οι αυτοκρατορίες και σήμερα η αεροναυπηγική και οι γρήγορες μετακινήσεις έκαναν τις διάφορες φυλές να αναμειγνύονται. Γινόμαστε όλο και περισσότερο ένας παγκόσμιος πληθυσμός που αναμειγνύεται ελεύθερα. Αυτό θα δημιουργήσει έναν κόσμο με «υβρίδια»: με ανοιχτό καφέ χρώμα δέρματος, σκούρα μαλλιά, Αφρο-Ευρω-Αυστραλο-Αμερικανο-Ασιάτες τα χαρακτηριστικά των οποίων θα αποκτούν όλο και πιο πολύ μια μορφή παρομοια σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η σεξουαλική επιλογή θα ωθήσει ακόμα περισσότερο την εξέλιξη στην εμφάνισή μας. Με τα περισσότερα μοτίβα φυσικής επιλογής να μην λειτουργούν πλέον, η επιλογή του συντρόφου θα παίζει πλέον μεγαλύτερο ρόλο. Οι άνθρωποι μπορεί να γίνονται πιο ελκυστικοί, αλλά περισσότερο παρόμοιοι στην εμφάνιση. Τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης δημιουργούν επίσης πιο ομοιόμορφα πρότυπα ομορφιάς ωθώντας όλους τους ανθρώπους προς ένα κοινό ιδεατό πρότυπο.

Ο εγκέφαλος που συνεχώς μικραίνει

Τέλος, ο εγκέφαλος και το μυαλό μας – το πιο ξεχωριστό ανθρώπινο στοιχείο- θα εξελιχθεί επίσης, ίσως και σε δραματικό βαθμό. Τα τελευταία έξι εκατομμύρια χρόνια, το μέγεθος του εγκεφάλου των ανθρωποειδών σχεδόν τριπλασιάστηκε πιθανότατα εξαιτίας της ανάγκης για χρήση εργαλείων, λόγω των πιο περίπλοκων κοινωνιών και της γλώσσας. Ίσως φαίνεται αναπόφευκτο ότι αυτό το μοτίβο θα συνεχίσει, αλλά πιθανότατα αυτό δεν θα συμβεί.

Αντίθετα, οι εγκέφαλοί μας γίνονται μικρότεροι. Στην Ευρώπη, το μέγεθος του εγκεφάλου έφτασε στο πιο μεγάλο του σημείο πριν από 10.000-20.000 χρόνια πριν, αμέσως πριν εφεύρουμε την γεωργία. Τότε, οι εγκέφαλοι άρχισαν να γίνονται μικρότεροι. Οι σύγχρονοι άνθρωποι έχουν μικρότερους εγκεφάλους από τους προγόνους μας, ακόμα και από τους ανθρώπους του Μεσαίωνα. Ωστόσο, αυτό είναι άγνωστο γιατί συμβαίνει.

Θα μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι η κατανάλωση λίπους και πρωτεϊνών μειώθηκαν όταν αρχίσαμε να καλλιεργούμε κι αυτό έκανε πιο δύσκολο και πιο κοστοβόρο τη διατήρηση των μεγάλων εγκεφάλων. Οι εγκέφαλοι απαιτούν μεγάλο ποσοστό ενέργειας: καίνε περίπου το 20% των καθημερινών θερμίδων που λαμβάνουμε. Στις γεωργικές κοινωνίες με τους συχνούς λιμούς, ένας μεγάλος εγκέφαλος πιθανότατα θα ήταν πρόβλημα.

Ίσως, η ζωή των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών ήταν πιο απαιτητική σε σχέση με αυτή των γεωργών. Στις πολιτισμένες κοινωνίες δεν χρειάζεται να νικήσεις τα λιοντάρια και τις αντιλόπες ή να απομνημονεύσεις πού βρίσκεται κάθε δέντρο και πηγή νερού σε έκταση 1.000 τμ. Επίσης, το να φτιάχνεις και να χρησιμοποιείς βέλη και δόρατα απαιτεί πιο εκλεπτυσμένες δυνατότητες κίνησης και συγχρονισμού, όπως και η ικανότητα να ιχνηλατείς και να κυνηγάς ζώα. Ίσως αυτά ήταν τα μέρη του εγκεφάλου που μειώθηκαν, όταν σταματήσαμε να κυνηγάμε.

Ίσως το να ζει ο άνθρωπος σε μια μεγάλη κοινωνία με ειδικούς απαιτεί λιγότερη εγκεφαλική δραστηριότητα από το να ζεις σε μια φυλή. Οι άνθρωποι της εποχής των σπηλαίων έπρεπε να έχουν πολλές διαφορετικές ικανότητες: να κυνηγούν, να ιχνηλατούν, να αναζητούν τροφή, να φτιάχνουν φίλτρα από βότανα, εργαλεία, να πολεμούν, να δημιουργούν μουσική και μαγεία. Οι σύγχρονοι άνθρωποι έχουν λιγότερους, πιο εξειδικευμένους ρόλους και βασίζεται ο ένας στον άλλο για τα υπόλοιπα.

Στην πραγματικότητα το μέγεθος του εγκεφάλου δεν είναι το πιο σημαντικό. Οι ελέφαντες και οι όρκες έχουν μεγαλύτερους εγκεφάλους από εμάς, ενώ ο εγκέφαλος του Αϊνστάιν ήταν μικρότερος από τον μέσο όρο. Οι Νεάντερνταλ είχαν  εγκεφάλους παρόμοιους με τους δικούς μας, αλλά το μεγαλύτερο μέρος τους ήταν αφιερωμένο στο να ελέγχουν το σώμα και όχι σε άλλες ικανότητες όπως η γλώσσα και η χρήση εργαλείων. Οπότε το κατά πόσο η μείωση του μεγέθους του εγκεφάλου επηρεάζει τη νοημοσύνη δεν είναι ξεκάθαρο. Ίσως χάνουμε ορισμένες ικανότητες, ενώ ενισχύουμε άλλες που είναι πιο σχετικές με την σύγχρονη ζωή. Είναι πιθανό ότι έχουμε διατηρήσει τη δυνατότητα επεξεργασίας χάρη στους λιγότερους και μικρότερους νευρώνες.

Περιέργως και πολλά οικόσιτα ζώα απέκτησαν μικρότερους εγκεφάλους. Τα πρόβατα έχασαν το 24% του μεγέθους των εγκεφάλων τους όταν έγιναν οικόσιτα ζώα. Για τις αγελάδες το ποσοστό αυτό είναι 26% και για τα σκυλιά 30%. Αυτό δημιουργεί ίσως μια μάλλον ανησυχητική πιθανότητα. Το να γίνεσαι πιο επιρρεπής στην παθητικότητα (ίσως με το να σκέφτεσαι λιγότερο) και να πηγαίνεις με την μάζα, έχει περάσει μέσα μας όπως στα οικόσιτα.

Οι προσωπικότητές μας θα πρέπει να εξελιχθούν επίσης. Οι ζωές των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών απαιτούσαν επιθετικότητα. Κυνηγούσαν μεγάλα ζώα, σκότωναν για τον ερωτικό τους σύντροφο και έκαναν πολέμους με τις γειτονικές φυλές. Εμείς παίρνουμε το κρέας μας από το κρεοπωλείο και καταφεύγουμε στην αστυνομία και τα δικαστήρια για να λύσουμε τις διαφορές μας. Αν και οι πόλεμοι δεν έχουν εξαφανιστεί, πλέον ευθύνονται για πολύ λιγότερους θανάτους αναλογικά με τον παγκόσμιο πληθυσμό σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη ιστορική περίοδο. Η επιθετικότητα είναι πλέον στοιχείο έλλειψης προσαρμοστικότητας και γι’ αυτό τείνει να απορριφθεί.

Η αλλαγή των κοινωνικών συντρόφων θα μπορούσε να αλλάξει επίσης την προσωπικότητά μας. Οι άνθρωποι ζουν σε πολύ πιο μεγάλες κοινωνίες από τα πιθηκοειδή, αλλά και τις φυλές των περίπου 1.000 ατόμων των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών. Στον σημερινό κόσμο ζούμε σε κοινότητες εκατομμυρίων ανθρώπων. Στο παρελθόν, οι σχέσεις ήταν αναγκαστικά λίγες και κρατούσαν συχνά για πάντα. Σήμερα, γνωρίζουμε αμέτρητους ανθρώπους, μετακομίζουμε συχνά λόγω της δουλειάς και δημιουργούμε χιλιάδες νέες σχέσεις εκ των οποίων πολλές πλέον και διαδικτυακές. Ο κόσμος μας ωθεί να γίνουμε πιο εξωστρεφείς, ανοιχτοί και ανεκτικοί. Ωστόσο, το να κινούμαστε σε τόσο αχανή κοινωνικά δίκτυα πιθανότατα απαιτεί να γίνουμε πιο πρόθυμοι να προσαρμοστούμε σε αυτά, να γίνουμε περισσότερο κομφορμιστές.

Ωστόσο δεν είναι όλοι ψυχολογικά προσαρμοσμένοι σε έναν τέτοιο τρόπο ύπαρξης. Τα ένστικτά μας, οι επιθυμίες μας και οι φόβοι μας είναι πολύ κοντά σε εκείνους που είχαν οι πρόγονοί μας από την εποχή των σπηλαίων, οι οποίοι έβρισκαν νόημα στο να κυνηγούν και να αναζητούν τροφή για τις οικογένειές τους, να τσακώνονται με τους γείτονές τους και να προσεύχονται σε πνεύματα στο σκοτάδι. Οι σύγχρονες κοινωνίες μπορούν να ικανοποιήσουν πολύ εύκολα τις υλικές μας ανάγκες, αλλά είναι λιγότερο ικανές να κάνουν το ίδιο για τις ψυχικές ανάγκες των πρωτόγονων κομματιών των εγκεφάλων μας που έχουν τις ρίζες τους στην εποχή των σπηλαίων.

Ίσως εξαιτίας αυτού όλο και πιο πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από ψυχικά προβλήματα όπως η μοναξιά, το άγχος και η κατάθλιψη. Πολλοί στρέφονται στο αλκοόλ ή άλλες ουσίες για να ανταπεξέλθουν. Αυτή η επιλογή απέναντι στην αδυναμία μας σε αυτές τις συνθήκες ίσως βελτιώσει την πνευματική μας υγεία και να μας κάνει πιο χαρούμενα ως είδη. Ωστόσο, αυτό έρχεται με ένα βαρύ τίμημα. Πολλές ιδιοφυίες είχαν τους δαίμονές τους. Ηγέτες όπως ο Αβραάμ Λίνκολν ή ο Ουίνστον Τσόρτσιλ πάλευαν με την κατάθλιψη, αλλά και επιστήμονες όπως ο Ισαάκ Νεύτων και ο Κάρολος Δαρβίνος ή και καλλιτέχνες όπως ο Χέρμαν Μέλβιλ και η Έμιλι Ντίκινσον. Κάποιοι, όπως η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ, ο Κερτ Κομπέιν, αυτοκτόνησαν και άλλοι, όπως η Μπίλι Χόλιντεϊ, ο Τζίμι Χέντριξ και ο Τζακ Κέρουακ, καταστράφηκαν από την χρήση ουσιών.

Μια ανησυχητική σκέψη είναι ότι τα προβληματικά μυαλά θα αφαιρεθούν από την δεξαμενή γονιδίων. Ωστόσο, αυτό ίσως κοστίσει το ιδιαίτερο είδος της «σπίθας» που έχει δημιουργήσει διορατικούς ηγέτες, σπουδαίους συγγραφείς, καλλιτέχνες και μουσικούς. Οι μελλοντικοί άνθρωποι ίσως είναι περισσότερο προσαρμοστικοί, αλλά λιγότερο διασκεδαστικοί για να βγεις μαζί τους ή λιγότερο πρόθυμοι να ξεκινήσουν μια επιστημονική επανάσταση: Σταθεροί, χαρούμενοι και βαρετοί.

Homo… internetus

Κάποτε υπήρχαν εννέα ανθρώπινα είδη, αλλά πλέον υπάρχουμε μόνο εμείς. Θα μπορούσε ωστόσο να εξελιχθεί κάποιο νέο ανθρώπινο είδος; Για να συμβεί αυτό, θα χρειαζόμασταν απομονωμένους πληθυσμούς να υποστούν διαφορετικές πιέσεις επιλογής. Η απόσταση πλέον δεν μας χωρίζει, αλλά η αναπαραγωγική απομόνωση θα μπορούσε θεωρητικά να οδηγήσει σε επιλεκτικό ζευγάρωμα. Αν οι άνθρωποι ήταν πολιτισμικά διαχωρισμένοι- αν παντρεύονταν με βάση τη θρησκεία, την τάξη, την κάστα ή ακόμα και την πολιτική ιδεολογία- ξεχωριστοί πληθυσμοί ή ακόμα και είδη θα μπορούσαν να δημιουργηθούν.

Στην «Μηχανή του Χρόνου», ο συγγραφέας Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς είδε ένα μέλλον όπου η τάξη δημιουργούσε διαφορετικά είδη. Οι ανώτερες τάξεις εξελίχθηκαν στους όμορφους αλλά άχρηστους Ελόι και οι εργατικές τάξεις έγιναν οι άσχημοι Μόρλοκς, οι οποίοι ζούσαν υπόγεια.

Στο παρελθον, η θρησκεία και ο τρόπος ζωής δημιούργησαν μερικές φορές γενετικά ξεχωριστές ομάδες ανθρώπων, όπως οι Ρομά ή οι Εβραίοι. Σήμερα, η πολιτική ιδεολογία μας διαχωρίζει. Θα μπορούσε όμως να μας διαφοροποιήσει και γενετικά;

Θα μπορούσε αυτό να δημιουργήσει δύο είδη με εντελώς διαφορετικές απόψεις; Πιθανότατα όχι. Ωστόσο, στο βαθμό που ο υπάρχων πολιτισμός μας διαχωρίζει, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει την εξέλιξη σε διαφορετικά μονοπάτια και διαφορετικούς ανθρώπους. Αν οι πολιτισμοί γίνουν πιο διακριτοί, αυτό θα διατηρησει και θα αυξήσει την ανθρώπινη γενετική ποικιλομορφία.

Όλες αυτές οι προβλέψεις βασίζονται στο παρελθόν. Αλλά το μέλλον θα μπορούσε να είναι τελείως διαφορετικό από το παρελθόν. Εξάλλου, ακόμα και η εξέλιξη έχει εξελιχθεί.

Μια από τις πιο ακραίες πιθανότητες είναι η καθοδηγούμενη εξέλιξη, στην οποία εμείς θα ελέγχουμε τον τρόπο εξέλιξης του είδους μας. Ήδη κάνουμε κάτι τέτοιο επιλέγοντας τον σύντροφό μας από την εμφάνιση και την προσωπικότητα που μας αρέσει. Εδώ και χιλιάδες χρόνια, οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες κανόνιζαν γάμους αναζητώντας ικανούς κυνηγούς για τις κόρες τους. Ακόμα και αν κάποιος επέλεγε μόνος του τον σύντροφό του θα έπρεπε να υπάρχει η συναίνεση των γονιών. Παρόμοιες παραδόσεις έχουν επιζήσει σε πολλά μέρη του κόσμου μέχρι και σήμερα.

Προχωρώντας θα το κάνουμε αυτό με ακόμα μεγαλύτερη γνωση για το τι κάνουμε και μεγαλύτερο έλεγχο πάνω στα γονίδια. Μπορούμε ήδη να ελέγχουμε τους εαυτούς μας και τα έμβρυά μας για γενετικές ασθένειες. Θεωρητικά θα μπορούσαμε να επιλέγουμε έμβρυα με τα επιθυμητά γονίδια, όπως κάνουμε με τα φυτά. Η καθοδηγούμενη δημιουργία της δομής του DNA του ανθρώπινου εμβρύου έχει αποδειχθεί ότι είναι πιθανή, αλλά είναι ηθικά καταδικαστέα μιας και ουσιαστικά μετατρέπει τα παιδιά σε ιατρικά πειραματόζωα. Ωστόσο, αν αυτού του είδους οι τεχνολογίες αποδειχθούν ασφαλείς ίσως στο μέλλον να θεωρήσε κακός γονιός αν δεν φροντίζεις να δώσεις στα παιδιά σου τα καλύτερα γονίδια.

Οι υπολογιστές παρέχουν επίσης μια τελείως νέα επιλεκτική πίεση. Καθώς όλο και πιο πολλά «ζευγαρώματα» γίνονται μέσα από τα smartphones, αναθέτουμε ουσιαστικά τις αποφάσεις για το πώς θα μοιάζουν οι επόμενες γενιές στους αλγόριθμους των υπολογιστών, οι οποίοι μας προτείνουν τον επόμενο σύντροφο. Οι ψηφιακοί κώδικες πλέον βοηθούν να επιλεχθούν οι γενετικοί κώδικες που θα περάσουν στις μελλοντικές γενιές, όπως ελέγχουν το τι θα αγοράσεις ή τι μουσική θα ακούσεις. Αυτό ίσως ακούγεται ως τρομακτική επιστημονική φαντασία, αλλά ήδη συμβαίνει. Τα γονίδιά μας επιλέγονται από έναν υπολογιστή, όπως οι playlists μας. Είναι δύσκολο να ξέρουμε πού θα οδηγήσει αυτό, αλλά αξίζει να αναρωτηθούμε αν είναι ιδιαίτερα σοφό να αφήσουμε το μέλλον του είδους μας στα iPhone, το ίντερνετ και τις εταιρίες πίσω από αυτά.

Ισαάκ Νεύτων, o τελευταίος μάγιστρος

Η φύση και οι νόμοι της στο σκότος ήταν,
o Θεός είπε: “Γενηθήτω ο Νεύτωνας!” και εγένετο Φως.

Με αυτό το σύντομο δίστιχο περιέγραψε ο διάσημος Άγγλος ποιητής Αλεξάντερ Πόουπ (Alexander Pope, 1688 – 1744) τη δημοφιλία που απολάμβανε στο νησί της Γηραιάς Αλβιώνας, ο μαθηματικός Ισαάκ Νεύτωνας (Isaac Newton, 1642-1727). Ο λόγος; Το 1685 εκδόθηκε το μνημειώδες σύγγραμμα «Μαθηματικές αρχές της Φυσικής Φιλοσοφίας», διατυπώνοντας μια σειρά από ανακαλύψεις για τον τρόπο λειτουργίας της φύσης με βάση το πείραμα και την παρατήρηση. Μέσω του ορθού λόγου, ο άνθρωπος είχε πλέον τη δυνατότητα να περιγράψει με μεγάλη ακρίβεια τα φαινόμενα που συνέβαιναν γύρω του. Μέχρι εκείνη την εποχή, οι διανοούμενοι δεν είχαν κατασταλάξει ακόμη σε ποια μεριά βρισκόταν η επιστημονική αλήθεια. Με τη νέα μέθοδο, τα πράγματα στη φυσική φιλοσοφία ξεκαθάρισαν σε σημαντικό βαθμό. Σήμερα, το βιβλίο του θεωρείται από τους ιστορικούς η κορωνίδα της Επιστημονικής Επανάστασης.

Ο Νεύτωνας όμως τελικά δεν ήταν μόνο επιστήμονας. Όπως αποκαλύφθηκε κατά τον 20^ο αιώνα, η διασημότερη διάνοια της Βρετανικής αυτοκρατορίας είχε κι άλλες πτυχές, λιγότερες γνωστές. Μπορεί να θεμελίωσε αυτό που ονομάζουμε σήμερα «Ουράνια μηχανική», αλλά ήταν ελάχιστα γνωστό ότι μελέτησε εκτενώς μυστικιστικές ιδέες διάφορων ερμητικών κειμένων, ασχολήθηκε με την Αλχημεία για σχεδόν 25 χρόνια και έγραψε μια σειρά από μελέτες για θεολογικά θέματα σχετικά με την Αποκάλυψη του Ιωάννη και το βιβλίο του προφήτη Δανιήλ. Όπως μας τονίζει ο βιογράφος του Richard Westfall, ο Νεύτωνας εκτός από επιστήμονας, ήταν φιλόσοφος, θεολόγος και δημόσιο πρόσωπο.

Ίσως λόγω της τελευταίας ιδιότητάς του, η Royal Society, η Βρετανική Ακαδημία Επιστημών, αποφάσισε μετά τον θάνατό του να σφραγιστούν όλες οι μελέτες του που αφορούν τη μεταφυσική, με την ένδειξη ότι ήταν ακατάλληλες προς δημοσίευση. Όταν αποκαλύφθηκαν τα χαμένα κείμενα το 1936 από τον οίκο Sotheby’s και αγοράστηκαν το 1942 από τον  νομπελίστα οικονομολόγο Τζον Μέιναρντ Κέινς (John Maynard Keynes, 1883 – 1946), ο επιστημονικός κόσμος έμαθε ότι «Ο Νεύτωνας δεν ήταν ο πρώτος της εποχής των φώτων…ήταν ο τελευταίος των μάγων», όπως δήλωσε χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με τους μελετητές του, η συνολική έκταση των συγγραμμάτων σχετικά με τις έρευνές του πάνω στις θετικές επιστήμες ήταν γύρω στις 1.000.000 λέξεις. Οι θεωρίες του και οι ερμηνείες του πάνω σε θεολογικά ζητήματα ήταν περισσότερες από 1.400.000 λέξεις. Από τον όγκο των λέξεων, καταλαβαίνουμε ότι όχι μόνο ήταν συλλέκτης ερμητικών κειμένων, αλλά μελέτησε πολλές δεκαετίες τις απόκρυφες πρακτικές. Σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι δεν θα μάθουμε ποτέ την πραγματική έκταση του ενδιαφέροντός του και την ανάμειξή του σε αιρετικά θέματα, επειδή μέρος του προσωπικού του αρχείου του καταστράφηκε από μια μεγάλη φωτιά.

Ο Νεύτωνας υπήρξε από την παιδική του ηλικία, εσωστρεφής και μοναχικό παιδί. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο γυμνάσιο του Grantham ανακάλυψε τη μαγεία των μαθηματικών συγγραμμάτων, τα οποία ήταν όλα γραμμένα στα λατινικά. Άλλο σημαντικό στοιχείο της γυμνασιακής του παιδείας, ήταν η μελέτη της Αγίας Γραφής. Στο Cambridge πήγε μετά από παρότρυνση του θείου του, αιδεσιμότατου William Ayscough, απόφοιτου του κολεγίου Trinity του ίδιου πανεπιστημίου, τον Ιούνιο του 1661. Στο φιλόξενο πανεπιστημιακό περιβάλλον, ο Νεύτωνας σπούδασε μαθηματικά, αστρονομία, χημεία και φυσική, ενώ στις 2 Οκτωβρίου του 1667 αναγορεύτηκε σε Master of Arts, με την υποχρέωση να χειροτονηθεί ιερέας της Αγγλικάνικης Εκκλησίας μέσα σε διάστημα επτά ετών. Όπως ήταν αναμενόμενο, του παραχωρήθηκε ειδική άδεια να διδάσκει μαθηματικά στο πανεπιστήμιο, δίχως όμως ποτέ να χειροτονηθεί. Σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα, του δόθηκε η δυνατότητα ως εταίρος του κολεγίου να διευρύνει τις γνώσεις του ακόμη και πάνω σε απόκρυφα θέματα. Με το τέλος των σπουδών του δημιούργησε ειδικό δωμάτιο για πειράματα, καθώς και μια προσωπική βιβλιοθήκη με «απαγορευμένα» συγγράμματα.

Πιστεύεται ότι σημείο καμπής της λιγότερης γνωστής ενασχόλησης του Νεύτωνα αποτέλεσε η γνωριμία του με τον Ρόμπερτ Μπόυλ (Robert Boyle, 1627 – 1691). Όταν ο γνωστός Ιρλανδός χημικός πέθανε, ο Νεύτωνας απέκτησε όλες τις προσωπικές ιδιόχειρες σημειώσεις του φίλου του, μέσω του κοινού γνωστού Τζον Λοκ (John Locke, 1632 – 1704), με αποτέλεσμα να πραγματοποιήσει όλα τα αλχημιστικά πειράματά του στο ασφαλές περιβάλλον του πανεπιστημίου. Ο Νεύτωνας θεωρούσε αφενός ότι η αλχημεία δεν ήταν για τους αμύητους, αφετέρου ότι η σκιά του πρόσφατα καταργημένου Νόμου Εναντίον των Αναπαραγωγών (Act Against Multipliers) έπεφτε ακόμη βαριά στους κύκλους των επιστημόνων. Μέχρι το τέλος της άνοιξης του 1693, ο Νεύτων σημείωσε στο ημερολόγιό του την ολοκλήρωση των περισσότερων πειραμάτων μόνος του -γι’ αυτό τον λόγο εικάζεται ότι έπαθε και νευρικό κλονισμό από τις αναθυμιάσεις των μετάλλων και την αϋπνία- πραγματοποιώντας έτσι μια σειρά από μικρούς θριάμβους όσον αφορά τις ζυμώσεις του χρυσού και ασημιού με άλλα μέταλλα. Η εικοσιπενταετής ενασχόληση με την αλχημεία βοήθησε τον γνωστό μαθηματικό όχι μόνο να κατανοήσει πρακτικά μυστήρια της χημείας, αλλά να διευρύνει σε σημαντικό βαθμό τον τρόπο σκέψης του. Με αυτό τον τρόπο, μπόρεσε να προσεγγίσει τον ερμητισμό με μια διαφορετική ματιά.

Αυτό που δεν ήταν ευρέως γνωστό ήταν η εκτενής μελέτη της Βίβλου και τα πατερικά κείμενα. Ο Νεύτωνας δεν πίστευε στην τριαδική φύση του Θεού, ένα γεγονός που από μόνο του αποτελούσε βλασφημία αλλά και αδίκημα τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Θεωρούσε ότι οι θεολόγοι του 4^ο αιώνα εισήγαγαν ξένες έννοιες στο χριστιανικό δόγμα, διαστρεβλώνοντας με αυτό τον τρόπο διάφορα νοήματα της Αγίας Γραφής. Παράλληλα, τα μεταφυσικού χαρακτήρα χειρόγραφά του συγκεντρώθηκαν σε δύο πραγματείες: Παρατηρήσεις πάνω στις προφητείες του Δανιήλ (Observations upon the Prophecies of Daniel) και Παρατηρήσεις πάνω στην Αποκάλυψη του Ιωάννη (Observations upon the Apocalyspe of St. John). Με αυτό τον τρόπο έδειξε το ενδιαφέρον του στον προφητικό λόγο και τη συμβολική γλώσσα των πατερικών κειμένων. Καταλαβαίνουμε έτσι τον βαθμό της ενασχόλησής του στα Χαλδαϊκά βιβλία, τα Αιγυπτιακά, τον αγγλικανισμό, τον καλβινισμό, τον ιουδαϊσμό, τον αρειανισμό και τις ριζοσπαστικές θεολογίες του 17^ου αιώνα. Όταν έγιναν γνωστές οι αιρετικές του θεολογικές απόψεις στον κύκλο των καθηγητών, του απαγορεύτηκε επίσημα να δημοσιοποιήσει οποιαδήποτε μεταφυσικού περιεχομένου κείμενο.

Οι ιστορικοί του 19^ου αιώνα που εισήγαγαν τον όρο «Επιστημονική Επανάσταση» αγνόησαν σε μεγάλο βαθμό το σχολαστικό ενδιαφέρον των στοχαστών εκείνης της περιόδου είτε με την αλχημεία είτε με τη μαγεία. Διακεκριμένοι επιστήμονες όπως ο Γερμανός αστρονόμος Γιοχάνες Κέπλερ (Johannes Kepler, 1571 – 1630), o Δανός αστρονόμος Τίχο Μπράχε (Tycho Brahe, 1546 – 1601) διέθεταν μυστικά εργαστήρια αλχημείας. Ακόμη, ο φιλόσοφος Φράνσις Μπέικον (Francis Bacon, 1571-1626) ασχολήθηκε με αλχημιστικές θεωρίες, επισημαίνοντας έτσι τη σημασία της εμπειρικής παρατήρησης κατά τη διεξαγωγή ενός πειράματος σε ελεγχόμενες συνθήκες. Τα αρχαία κείμενα του Πυθαγόρα, του Πλάτωνα και του Ερμή του Τρισμέγιστου θεωρούνταν ότι περιείχαν μυστικές οδηγίες για την ενεργοποίηση των κρυφών υπερφυσικών δυνάμεων στοιχείων της φύσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Νεύτωνας ξεκίνησε να μελετάει εκτενώς διάφορα «απαγορευμένα» κείμενα κατά τη διάρκεια των σπουδών στο Cambridge. Ο σκοπός του δεν ήταν να αποκτήσει χρυσό ή να αναζητήσει την αιώνια νεότητα και μακροζωία. Περισσότερο θα λέγαμε ότι ασχολήθηκε με τον αποκρυφισμό προσηλωμένος στην εμπειρία, προκειμένου να εντοπίσει τις βαθύτερες αιτίες λειτουργίας της φύσης, ανακαλύπτοντας εντέλει τις κρυμμένες μαθηματικές και ορθολογικά δοσμένες αρχές του σύμπαντός μας.

τι θα συμβεί αν καταρρεύσει το ίντερνετ ?

«Η σύνδεση απέτυχε» ξανά και ξανά. Τηλεφωνήματα σε αγουροξυπνημένους φίλους. Έχουν το ίδιο πρόβλημα. Η πρώτη παρόρμηση, αυτοματισμός σχεδόν, η πληκτρολόγηση στο google της ερώτησης «Τι συμβαίνει με το Ίντερνετ;». Η δεύτερη, η αναζήτηση πληροφοριών στα ειδησεογραφικά σάιτ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Προφανώς, χωρίς Ίντερνετ, τίποτα από αυτά δεν είναι εφικτό.

Και τώρα; Η μόνη πληροφορία μπορεί να προέλθει από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης. Κι αυτά όμως, έχουν σε μεγάλο βαθμό «μπλοκάρει», λόγω προβλημάτων στις τηλεπικοινωνίες. Το μόνο βέβαιο είναι πως το πρόβλημα έχει εκδηλωθεί ταυτόχρονα σε όλον τον πλανήτη. Αν κρατήσει για λίγες ώρες, θα είναι το πρώτο θέμα στα νυχτερινά δελτία ειδήσεων ανά την υφήλιο.

Αν όμως κρατήσει για μέρες ή εβδομάδες, τότε τα πράγματα «σκουραίνουν»: τα πάντα, από την τηλε-εκπαίδευση μέχρι την εργασία και από τα δίκτυα ύδρευσης μέχρι τα σούπερ μάρκετ, δυσλειτουργούν ή «παγώνουν». Τράπεζες, αερομεταφορές, θαλάσσιες μεταφορές (ναι, και το τάνκερ που μεταφέρει το πετρέλαιο που θα καταλήξει στο βενζινάδικο της γειτονιάς), αποθήκες και εταιρείες logistics, χάρη στις οποίες τα προϊόντα φτάνουν στα ράφια των σούπερ μάρκετ, ακόμα και οι φωτεινοί σηματοδότες ξαφνικά θα σταματήσουν να λειτουργούν κανονικά.

Κάποιοι έχουν αποκαλέσει «Αποκάλυψη του Ίντερνετ» ένα τέτοιο σενάριο παρατεταμένης διακοπής πρόσβασης στο Διαδίκτυο. Είναι όντως πιθανό να συμβεί; Και τι θα σήμαινε στην πράξη; Κατά τον Μαρκ Γκράχαμ, καθηγητή Γεωγραφίας του Διαδικτύου στο Oxford Internet Institute, αν το Ιντερνετ «έπεφτε», θα γινόμασταν μάρτυρες μιας σχεδόν άμεσης παγκόσμιας οικονομικής κατάρρευσης. Κι αυτό διότι το Διαδίκτυο είναι το νευρικό σύστημα της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης, απαραίτητο ακόμα και για τον παραγωγό ντομάτας ή τον ψαρά (που διαθέτουν τα προϊόντα τους εκτός στενής τοπικής αγοράς), οι οποίοι χωρίς αυτό πιθανώς θα δυσκολευτούν να πουλήσουν την παραγωγή τους, να πληρωθούν για αυτή και να τη διανείμουν. «Και υπάρχουν δύο πράγματα που εγγυημένα μπορούν να προκαλέσουν χάος στη σύγχρονη οικονομία: η αδυναμία διανομής τροφίμων και η αδυναμία πρόσβασης στο χρήμα και το τραπεζικό σύστημα» συμπληρώνει.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΚΟΚΚΙΝΗ ΚΗΛΙΔΑ

Η θηριώδης καταιγίδα που μαίνεται στην ατμόσφαιρα του αέριου γίγαντα αποτέλεσε και αποτελεί πόλο έλξης. Το σκάφος Juno, το οποίο … παρακολουθεί τον πλανήτη, επιχειρεί να δώσει απαντήσεις

Όποια στιγμή κι αν στρέψει κάποιος το βλέμμα του στον ουρανό μια ανέφελη βραδιά θα δει το πιο φωτεινό αστέρι, το οποίο στην πραγματικότητα δεν είναι άλλο από τον πλανήτη Δία, τον πιο μεγάλο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος. Αυτό που δεν θα δει όμως κανείς με γυμνό μάτι είναι το πιο εμβληματικό του στοιχείο: την Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα  (Great Red Spot), μια κολοσσιαία θύελλα που μαίνεται στον Δία εδώ και τουλάχιστον τρεις αιώνες και από τη στιγμή που ανακαλύφθηκε έχει τραβήξει τα βλέμματα των επιστημόνων.

Μια εντυπωσιακή ματιά σε αυτήν την μυστηριώδη κηλίδα μας δίνει τώρα το διαστημόπλοιο Juno της NASA που ίπταται πάνω από τον αέριο γίγαντα από το 2016. Το Juno στο ταξίδι του γύρω από τον Δία έχει ολοκληρώσει 37 φορές μια πλήρη τροχιά και πραγματοποίησε περάσματα πάνω από την γιγάντια θύελλα. Έτσι, βοήθησε τους επιστήμονες να επιβεβαιώσουν ότι η κηλίδα δεν εντοπίζεται μόνο στο ανώτερο τμήμα της επιφάνειάς της, αλλά επεκτείνεται για εκατοντάδες χιλιόμετρα πιο χαμηλά «μπαίνοντας» μέσα στον ίδιο τον πλανήτη.

Μέχρι στιγμής γνωρίζαμε ότι η διάμετρος της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας υπερβαίνει τα 16.000 χλμ. Αυτό σημαίνει ότι ουσιαστικά ο δικός μας πλανήτης θα μπορούσε να χωρέσει όχι μια αλλά σχεδόν τέσσερις φορές μέσα στην κηλίδα καθώς η Γη έχει διάμετρο μόλις 6.371 χλμ. Ωστόσο, αυτό που κανείς δεν γνώριζε ως σήμερα ήταν το βάθος της θύελλας με τους επιστήμονες να υποθέτουν ότι θα μπορούσε να εντοπίζεται μόνο στο άνω μέρος της ατμόσφαιρας του πλανήτη.

Το Juno διαθέτει ένα ραδιόμετρο μικροκυμάτων (microwave radiometer – MWR), το οποίο επιτρέπει στους επιστήμονες να δουν βαθιά κάτω από τα νέφη που καλύπτουν την ατμόσφαιρα του Δία και να αναλύσουν την δομή των πολλών θυελλών που μαίνονται πάνω από τον πλανήτη.

Έτσι, η NASA ανακάλυψε ότι κάποιες από τις θύελλες του Δία φτάνουν σε βάθος 100 χλμ κάτω από τα ανώτατα στρώματα των νεφών. Όμως στην περίπτωση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας υπολογίζεται πως το βάθος της ξεπερνά τα 350 χλμ και μπορεί να φτάνει μέχρι και τα 500 χλμ. Συγκριτικά με το πλάτος της, το βάθος μπορεί να φαίνεται μικρό, ωστόσο και πάλι πρόκειται για ένα γιγαντιαίων διαστάσεων καιρικό φαινόμενο. Το μεγάλο βάθος των κυκλώνων σημαίνει ότι αυτοί καλύπτουν περιοχές πέρα από τα σημεία όπου συμπυκνώνεται το νερό και δημιουργούνται τα σύννεφα και κάτω από το βάθος στο οποίο ο ήλιος μπορεί να ζεστάνει την ατμόσφαιρα.

«Αυτό σημαίνει πως είναι μια γιγαντιαία καταιγίδα» ανέφερε στο The Verge ο Γιοχάι Κάσπι του Ινστιτούτου Επιστημών Βάιζμαν στο Ισραήλ, συνερευνητής στο πλαίσιο του προγράμματος του Juno. «Αν έφερνες αυτήν την καταιγίδα στη Γη, θα έφτανε μέχρι τον διαστημικό σταθμό. Οπότε είναι απλά ένα τέρας».

Παράλληλα, τα νέα στοιχεία δείχνουν ότι οι κυκλώνες του Δία είναι πιο θερμοί στην κορυφή τους με χαμηλή ατμοσφαιρική πυκνότητα, ενώ είναι πιο κρύοι στο βάθος τους με πιο υψηλή πυκνότητα. Από την άλλη, οι αντικυκλώνες, οι οποίοι στροβιλίζονται στην ανάποδη φορά, είναι ψυχρότεροι στην κορυφή και πιο θερμοί στο βάθος.

Μέχρι αυτή τη δεκαετία, ο καλύτερος τρόπος να μελετηθεί η επιφάνεια του Δία ήταν εξ αποστάσεως, χρησιμοποιώντας μέσα όπως το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble ή άλλα επίγεια τηλεσκόπια. Τα όργανα αυτά βοήθησαν στην εξαγωγή συμπερασμάτων για το πλάτος της Κηλίδας, ωστόσο οι επιστήμονες μπορούσαν να κάνουν μόνο εικασίες για τη συνολική δομή της.

«Κάποιοι είκαζαν πως θα ήταν πολύ πολύ ρηχή, μερικές δεκάδες χιλιόμετρα», αναφέρει στο The Verge η Μάρζια Παρίσι, ερευνήτρια της ομάδας του Juno στο Jet Propulsion Laboratory της NASA. «Και κάποιοι άλλοι έλεγαν πως στη θεωρία θα μπορούσε να φτάνει μέχρι τον πυρήνα του Δία».

Το 2011 η NASA εκτόξευσε το διαστημόπλοιο Juno, ένα σκάφος που ήταν σχεδιασμένο για να φτάσει πιο κοντά στον Δία από οποιοδήποτε προηγούμενο σκάφος στο παρελθόν. Το Juno μετά από πέντε χρόνια ταξιδιού στο Διάστημα τέθηκε σε μια τροχιά γύρω από τον πλανήτη το 2016, η οποία το έφερνε πολύ κοντά του κάθε 53 ημέρες. Στο πλαίσιο αυτών των περασμάτων συγκέντρωσε τα περισσότερα από τα δεδομένα του για τον Δία και όσα μπορεί να συνέβαιναν στο εσωτερικό του.

Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της NASA, κατά τη διάρκεια του καθενός από τα 37 περάσματα πάνω από τον πλανήτη, μια ειδική ομάδα οργάνων «κοιτούσε» κάτω από τα νέφη του Δία.

Η πιο εντυπωσιακή συνεισφορά του Juno είναι ότι πέρασε και για πρώτη φορά πάνω από τους πόλους του Δία αποκαλύπτοντας περιοχές που δεν είχαν δει ποτέ οι άνθρωποι στο παρελθόν. Όμως, το 2019 οι επιστήμονες πίσω από την αποστολή έκαναν μερικές διαφοροποιήσεις στην τροχιά του και το προγραμμάτισαν έτσι ώστε να περάσει δύο φορές πάνω από την Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα, ώστε να την μελετήσουν καλύτερα και να καταλάβουν τι γίνεται μέσα σε αυτή.

«Στο παρελθόν το Juno μας εξέπληξε με ενδείξεις πως τα φαινόμενα στην ατμόσφαιρα του Δία πήγαιναν πιο βαθιά από ό,τι αναμενόταν» είπε ο Σκοτ Μπόλτον, επικεφαλής της έρευνας του Juno από το Southwest Research Institute στο Σαν Αντόνιο. «Τώρα αρχίζουμε να συνδέουμε αυτά τα μεμονωμένα κομμάτια και να αποκτάμε την πρώτη πραγματική κατανόηση ως προς το πώς λειτουργεί η όμορφη και βίαιη ατμόσφαιρα του Δία σε τρισδιάστατη μορφή».

Οι νέες ανακαλύψεις απαντούν σε βασικές απορίες, ωστόσο δημιουργούν νέα ερωτήματα. Ένα από αυτά είναι γιατί η θύελλα είναι βαθιά, μα όχι τόσο βαθιά όσο κάποιοι από τους γύρω αεροχειμάρρους (ρεύματα αέρα) που φτάνουν μέχρι και 3.000 χιλιόμετρα βάθος. «Είναι έκπληξη το ότι πάει τόσο βαθιά… μα είναι έκπληξη επίσης το ότι δεν πάει το ίδιο βαθιά με τους αεροχειμάρρους», τονίζει η Παρίσι. «Οπότε κάτι συμβαίνει στα 500 χλμ που βασικά αποδυναμώνει τη Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα».

Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα

Η ασταμάτητη, κολοσσιαία θύελλα μαίνεται στην επιφάνεια του Δία για τουλάχιστον τρεις αιώνες και εντοπίζεται 22 μοίρες νοτίως του ισημερινού του Δία.

Η σημερινή Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα παρατηρείται από 1830 και έχει μελετηθεί καλά μόνο μετά από μία έντονη εμφάνισή της το 1879. Ωστόσο ήδη από τον 17^ο αιώνα υπάρχουν αναφορές για αυτήν από αστρονόμους της εποχής, ωστόσο επειδή δεν υπήρξε συστηματική παρατήρησή της από τότε δεν είναι σίγουρο αν πρόκειται για την ίδια κηλίδα. Το γεγονός ότι η παρατήρησή της δεν συνεχίστηκε μέχρι και το 1830 θα μπορούσε να σημαίνει ότι η Κηλίδα διαλύθηκε και ξανασχηματίστηκε ή ξεθώριασε για ένα χρονικό διάστημα (συχνά καταγράφονται εναλλαγές στην έντασή της) ή ότι απλώς δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα τα αντίστοιχα στοιχεία.

Συχνά η πρώτη παρατήρηση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας αποδίδεται στον Ρόμπερτ Χουκ, ο οποίος περιέγραψε μία κηλίδα στον πλανήτη τον Μάιο του 1664. Ωστόσο, είναι πιθανό ότι η κηλίδα αυτή βρισκόταν σε μια άλλη λωρίδα, τη Βόρεια Ισημερινή Λωρίδα, ενώ η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα βρίσκεται στη Νότια Ισημερινή Λωρίδα (οι ανοικτόχρωμες «ταινίες» στην ορατή επιφάνεια του Δία ονομάζονται «ζώνες», ενώ οι σκουρόχρωμες ονομάζονται «λωρίδες»). Ένα χρόνο μετά, ο Τζοβάνι Ντομένικο Κασίνι έγραψε για μια «μόνιμη κηλίδα» στην επιφάνεια του πλανήτη. Με διακυμάνσεις στην ευκρίνειά της, η κηλίδα του Κασίνι παρατηρείτο από το 1665 έως το 1713. Ωστόσο, η επόμενη αναφορά στην κηλίδα γίνεται 118 χρόνια μετά, το 1830, κι έτσι η ταύτιση των δύο κηλίδων είναι αβέβαιη.

Αρκετά χρόνια νωρίτερα, ο Ιταλός Τζοβάνι Ριτσιόλι παραδίδει ότι το 1635 ο Λέανδρος Μπάντιος, αββάς του Ντάνισμπουργκ, «κάτοχος ενός ασυνήθιστου τηλεσκοπίου», παρατήρησε μία μεγάλη κηλίδα και την περιέγραψε ως «ωοειδή, ίση με το ένα έβδομο της διαμέτρου του Δία στο μέγιστο μήκος της». Σύμφωνα με τον Ριτσιόλι, «αυτά τα χαρακτηριστικά διακρίνονται σπανίως, και μόνο από τηλεσκόπιο εξαιρετικής ποιότητας σε μεγάλη μεγέθυνση».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει παράλληλα ένας πίνακας του 1711, τον οποίο ζωγράφισε ο Ντονάτο Κρέτι και ο οποίος σήμερα βρίσκεται στο Βατικανό. Το έργο του ήταν μέρος μιας σειράς πινάκων που φιλοτεχνήθηκαν υπό την επίβλεψη του αστρονόμου Εουστάκιο Μανφρέντι ώστε να είναι ακριβείς. Στον πίνακα αυτό θεωρείται ότι βρίσκεται πιθανότατα η πρώτη γνωστή απεικόνιση της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας και μάλιστα με ερυθρό χρώμα τη στιγμή που κανένα χαρακτηριστικό στην ορατή επιφάνεια του Δία δεν είχε περιγραφεί γραπτώς ως ερυθρό μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα.

Κατά τον 21ο αιώνα η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα μειώνεται σε διαστάσεις. Στις αρχές του 2004 είχε περίπου το μισό μήκος από ό,τι εκατό χρόνια νωρίτερα (24.000 έναντι 40.000 χιλιόμετρα, ενώ σήμερα έχει φτάσει τα 16.000 χλμ. Αν αυτή η τάση εξακολουθήσει με τον ίδιο ρυθμό, η κηλίδα θα λάβει κυκλικό σχήμα μέχρι το έτος 2040, παρότι αυτό θεωρείται απίθανο εξαιτίας των δυνάμεων που ασκούνται στο υλικό της από τα γειτονικά ατμοσφαιρικά ρεύματα.

Ο προστάτης πλανήτης Δίας

Ο Δίας είναι ο μεγαλύτερος πλανήτης του Ηλιακού Συστήματος σε διαστάσεις και μάζα και είναι ήδη γνωστός από την αρχαιότητα με τους Αρχαίους Έλληνες να του δίνουν το όνομα του πατέρα των Θεών. Ο Δίας στην πραγματικότητα είναι ένας αέριος γίγαντας που αποτελείται κυρίως από υδρογόνο και ήλιο, ενώ ο πυρήνας του θεωρείται ότι είναι συμπαγής δημιουργημένος από ένα μείγμα στοιχείων, ένα στρώμα υγρού μεταλλικού υδρογόνου με λίγο ήλιο που τον περιβάλλει, και ένα εξωτερικό στρώμα κυρίως από μοριακό υδρογόνο.

Ο Δίας είναι τόσο μεγάλος που θα μπορούσε να περιλάβει στο εσωτερικό του όλους τους άλλους πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος, ενώ θεωρείται ο «απορροφητήρας» του ηλιακού μας συστήματος. Λόγω του μεγέθους και της σύστασής του μπορεί να απορροφά όλα τα εν δυνάμει επικίνδυνα στοιχεία που εισέρχονται στο  ηλιακό σύστημα κι έτσι αυτά δεν φτάνουν ποτέ στους υπόλοιπους πλανήτης, περιλαμβανομένου της Γης, ώστε να τους απειλήσουν. Κατά κάποιο τρόπο συμβάλλει τα μέγιστα στη διατήρηση της ζωής και στον πλανήτη μας. Την ίδια στιγμή, το γεγονός ότι είναι ουσιαστικά μια τεράστια αέρια μάζα επιτρέπει τη δημιουργία συνεχών κυκλώνων, όπως η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα, και αεροχειμάρρων σε μεγέθη που δεν θα μπορούσαμε να συναντήσουμε ποτέ στη Γη.

Υπάρχει πιθανότητα μια μαύρη τρύπα να καταπιεί τη Γη;

Μια ομάδα επιστημόνων επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στο… τρομακτικό αυτό ερώτημα πριν ορμήσουν οι αρνητές και τα μπουρδουκλώσουν με 5G , Bill Gates , τσιπάκια και γενικά εμφανιστούν μετα από σεισμολόγους , μετεωρολόγους , νομικούς , αστυνόμους και χιλιάδες συμπατριώτες κοσμολόγοι αστροφυσικοί !!

Οι μαύρες τρύπες ήταν κάποτε μια θεωρία του Αϊνστάιν. Πλέον όχι μόνο έχει επιβεβαιωθεί η ύπαρξη τους αλλά επιστήμονες έχουν καταφέρει να απαθανατίσουν το φαινόμενο φωτογραφικά και σιγά σιγά ξετυλίγουν το κουβάρι του πώς ακριβώς λειτουργούν. Μια από αυτές τις απόλυτα σκοτεινές δίνες που ρουφούν και εξαφανίζουν τα πάντα θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για τον πλανήτη μας και ποιες είναι οι πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο;

Ως τώρα η επιστήμη έχει καταλήξει ότι υπάρχουν δύο ειδών μαύρες τρύπες. Από τη μια αυτές που προέκυψαν από την κατάρρευση ενός τεράστιο άστρου, δεκάδες φορές μεγαλύτερο από τον Ήλιο. Από την άλλη οι μαύρες τρύπες που… κατοικούν στο κέντρο κάθε γαλαξία. Με μάζα εκατομμύρια ή ακόμα και δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου έχουν μέγεθος και ενέργεια που δεν μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους.

Θεωρητικά τουλάχιστον το σύμπαν θα μπορούσε να είναι γεμάτο από μικρότερες μαύρες τρύπες. Η συγκεκριμένη θεωρία προέκυψε μετά την ανακάλυψη της λεγόμενης σκοτεινής ύλης. Δεκάδες… εξηγήσεις έχουν δοθεί στην προσπάθεια να δοθεί μια ταυτότητα σε αυτή την αόρατη ύλη από την οποία βρίθει το σύμπαν μας.

Κάποιοι μιλούν για νέφη παγωμένων αερίων, κάποιοι άλλοι για ένα νέο είδος σωματιδίων και υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η σκοτεινή ύλη έχει δημιουργηθεί από έναν τεράστιο αριθμό αρχέγονων μαύρων τρυπών.

Οι συγκεκριμένες μαύρες τρύπες, πάντα σύμφωνα με τη θεωρία, δημιουργήθηκαν λίγο μετά το Bing Bang όταν σε κάποιες περιοχές του σύμπαντος η ενέργεια ήταν τόσο πυκνή που κατέρρευσε κάτω από την πίεση της δικής της βαρύτητας. Οι μικρότερες μαύρες τρύπες, οι οποίες δημιουργήθηκαν εκείνη την περίοδο, θα πρέπει μέσω της εκπομπής ακτινοβολίας Χόκινγκ να έχουν εξαφανιστεί εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια.  Πάντα θεωρητικά μιλώντας ίσως κάποιες τέτοιες μαύρες τρύπες να έχουν τόσο τεράστια μάζα ώστε να έχουν επιζήσει έως σήμερα και πρακτικά να είναι αδύνατο να τις εντοπίσουμε.

Με την υπόθεση της ύπαρξης αυτών των αρχέγονων μαύρων τρυπών μια επιστημονική ομάδα παρουσίασε μια μελέτη σχετικά με το τι θα συμβεί αν η Γη… συναντηθεί με μια από αυτές και πόσο πιθανό είναι κάτι τέτοιο.

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι μια τέτοια… συνάντηση δεν θα έχει καμία σχέση με μια σύγκρουση με αστεροειδή. Αντίθετα η μαύρη τρύπα θα διατρέξει τη Γη. Θα ελκύει και θα απορροφά μεγάλη ποσότητα ύλης στο διάβα της. Το υλικό, πριν εξαφανιστεί μέσα στη μαύρη τρύπα θα περιστρέφεται γύρω της δημιουργώντας έναν δίσκο ο οποίος θα εκλύει μεγάλη θερμότητα λόγω της τεράστιας ταχύτητας περιστροφής. Αυτό το φαινόμενο σε συνδυασμό με το βαρυτικό πεδίο της Γης θα επιβραδύνουν την μαύρη τρύπα και το πέρασμα της από τον πλανήτη μας.

Το αποτέλεσμα της… συνάντησης εξαρτάται από το πόση ταχύτητα θα χάσει η αρχέγονη μαύρη τρύπα κατά τα πέρασμα της από τη Γη. Αν επιβραδύνει αρκετά τότε θα εγκλωβιστεί στη Γη. Θα απορροφά ασταμάτητα ύλη μέχρι να καταπιεί ολόκληρο τον πλανήτη και να τον εξαφανίσει.

Αν όμως η ταχύτητα της μαύρης τρύπας είναι τόσο μεγάλη και το βαρυτικό πεδίο της Γης δεν την επιβραδύνει σημαντικά τότε απλά θα περάσει από το… σπίτι μας και θα συνεχίσει το διαστημικό της ταξίδι. Η μόνη συνέπεια που θα έχει η Γη θα είναι η αύξηση της θερμοκρασίας λόγω της ενέργειας που εκλύει η μαύρη τρύπα.

Η επιστημονική ομάδα εμβάθυνε πάνω στο σενάριο της και τα αποτελέσματα μας κάνουν να ξεφυσάμε με ανακούφιση. Αποφάνθηκαν πως οι αρχέγονες μαύρες τρύπες που θα μπορούσε να φιλοξενήσει ο γαλαξίας μας θα κινούνταν τόσο γρήγορα που αν «συγκρούονταν» με την Γη απλά θα περνούσαν με ελάχιστο αντίκτυπο στον πλανήτη μας. Οι πιθανότητες λοιπόν μια αρχέγονη μαύρη τρύπα να μας καταπιεί είναι μηδαμινές.

Συνοψίζοντας η έρευνα τονίζει ότι ακόμα και αν αποδειχθεί η ύπαρξη αυτών των αρχέγονων μαύρων τρυπών που επιβιώνουν από το Big Bang το ενδεχόμενο να περάσουν από το Ηλιακό Σύστημα μετά από 4,5 δισ. χρόνια είναι εξαιρετικό χαμηλό. Αν και πάλι συνέβαινε κάτι τέτοιο πιθανότατα η Γη θα επιβίωνε χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Τονίζουν λοιπόν ότι ο μεγάλος κίνδυνος για τον πλανήτη είναι εσωτερικός και όχι εξωτερικός. Θα πρέπει να φοβόμαστε περισσότερο την παρατεταμένη ανθρώπινη επίδραση στη Γη παρά μια αρχέγονη μαύρη τρύπα.

ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΗΣ ΣΚΟΤΕΙΝΗΣ ΥΛΗΣ ( Βίντεο)

Η Σκοτεινή Ύλη αποτελεί σχεδόν το 85% του σύμπαντος. Ωστόσο κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς είναι. Ίσως τώρα υπάρχει μια πιθανότητα να αποκαλυφθεί

Ένα συνηθισμένο βράδυ αν σηκώσεις το βλέμμα σου στον ουρανό θα δεις περισσότερα ή λιγότερα αστέρια ανάλογα με την φωτορρύπανση και την φάση στην οποία βρίσκεται η Σελήνη. Αυτό που σίγουρα θα δεις όμως είναι ο σκοτεινός ουρανός ανάμεσα στα αστέρια, ο οποίος κυριαρχεί στον ουράνιο θόλο. Οι επιστήμονες ονομάζουν αυτό το… μαύρο που κυριαρχεί στο σύμπαν «σκοτεινή ύλη», ωστόσο κανείς μέχρι τώρα δεν έχει «δει» αυτή την ύλη και δεν ξέρει από τι  αποτελείται, ούτε καν αν όντως υπάρχει. Τώρα, επιστήμονες από  όλον τον κόσμο κάνουν μια τελευταία προσπάθεια για να ανακαλύψουν τι κρύβει αυτή η σκοτεινή ύλη.

Η μυστηριώδης Σκοτεινή Ύλη

Κρυμμένοι κάτω από το έδαφος σε υπόγεια εργαστήρια στις ΗΠΑ και την Ιταλία στα βάθη εγκαταλειμμένων ορυχείων, οι αστρονόμοι προσπαθούν να εντοπίσουν έναν από τους πιο δύσκολους στόχους της σύγχρονης αστρονομίας: την σκοτεινή ύλη. Οι επιστήμονες σε αυτά τα εργαστήρια έχουν γεμίσει τεράστιες δεξαμενές με το χημικό στοιχείο ξένο- ένα σπάνιο και πανάκριβο στοιχείο- και τις έχουν συνδέσει με πολύ ευαίσθητους αισθητήρες με την ελπίδα να εντοπίσουν υποατομικές συγκρούσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αποκαλύψουν την παρουσία της σκοτεινής ύλης.

Ωστόσο, οι επιστήμονες αναγνωρίζουν ότι η παρούσα γενιά των αισθητήρων ωθούνται στα όρια της αποτελεσματικότητάς τους και προειδοποιούν ότι αν αποτύχουν να εντοπίσουν σκοτεινή ύλη με αυτού του είδους τα μηχανήματα ίσως θα αναγκαστούν να επαναπροσδιορίσουν από την αρχή τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το σύμπαν.

«Η Σκοτεινή Ύλη αποτελεί περίπου το 85% της συνολικής μάζας του σύμπαντος, ωστόσο δεν έχουν καταφέρει να την εντοπίσουμε μέχρι σήμερα παρά το γεγονός ότι δημιουργούμε συνεχώς όλο και πιο ισχυρούς και ευαίσθητους αισθητήρες», αναφέρει ο καθηγητής της Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, Τσαμκάουρ Γκαγκ, στον δημοσιογράφο του Guardian, Ρόμπιν ΜακΚι. «Τώρα πλησιάζουμε στα όρια που έχουν οι αισθητήρες μας και αν δεν εντοπίσουν την σκοτεινή ύλη τα επόμενα χρόνια, θα πρέπει να αποδεχθούμε ότι κάτι πάει πολύ λάθος με τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε σχετικά με το σύμπαν και την βαρύτητα», συμπληρώνει.

Το κυνήγι για την σκοτεινή ύλη ξεκίνησε ήδη από τον προηγούμενο αιώνα, όταν οι αστρονόμοι ανακάλυψαν ότι οι γαλαξίες φαίνεται να περιστρέφονται πολύ γρήγορα. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις, οι γαλαξίες θα πρέπει να έχουν μάζα δέκα φορές μεγαλύτερη από αυτή που είναι ορατή – αστέρια, πλανήτες και νεφελώματα- διαφορετικά θα αυτοδιαλύονταν κατά τη διάρκεια αυτής της γρήγορης περιστροφής. Η ορατή τους μάζα δεν δικαιολογούσε το πώς μπορούσαν να διατηρούν με την βαρυτική τους έλξη την συνοχή τους άθικτη.

Ο πρώτος που εντόπισε αυτό το πρόβλημα ήταν ο Ελβετός Φριτζ Τσουίκι τη δεκαετία του ‘30 μελετώντας την μάζα του γαλαξιακού σμήνους Κόμη. Θεώρησε ότι η αναντιστοιχία αυτή μπορεί να ερμηνευθεί με δύο τρόπους: είτε να υποθέσουμε ότι το σμήνος Κόμη εμπεριέχει περισσότερη ύλη απ’ αυτήν που μπορούμε να δούμε, είτε να υποθέσουμε ότι ο γνώσεις μας για την βαρύτητα είναι ελλιπείς. Ο Τσουίκι κατέληξε στην πρώτη θεωρία υποστηρίζοντας ότι το σμήνος αυτό εμπεριέχει και τεράστιες ποσότητες μίας άγνωστης μορφής ύλης. Η πλεονάζουσα αυτή ύλη, δεδομένου ότι δεν αλληλεπιδρά με την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και έτσι δεν μπορεί να ανιχνευθεί με την βοήθεια των τηλεσκοπίων, ονομάστηκε «σκοτεινή ύλη».

Οι αστρονόμοι αρχικά θεώρησαν ότι η ύλη αυτή αποτελούνταν από τόσο μικρά αστέρια που δεν μπορούσαν να παρατηρηθούν από τη Γη ή από αστέρες νετρονίων (αυτό που μένει μετά την κατάρρευση ενός αστεριού). Ωστόσο, οι νέες γενιές εξελιγμένων τηλεσκοπίων έδειξαν ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις για να στηρίξουν αυτή τη θεωρία.

Έτσι, οι αστρονόμοι άρχισαν να αναπτύσσουν νέες θεωρίες. Υποστήριξαν ότι ένας τεράστιος αριθμός μικροσωματιδίων που δεν μπορούν να εντοπιστούν σχηματίζουν αόρατη άλω γύρω από τους γαλαξίες και ενισχύουν τα βαρυτικά τους πεδία. Αυτά τα υποθετικά σωματίδια ονομάστηκαν WIMPs (Weakly Interacting Massive Particles – Αδύναμα Αλληλεπιδρούμενα Ογκώδη Σωματίδια) και επί δύο δεκαετίες οι επιστήμονες προσπαθούν να τα εντοπίσουν μανιωδώς.

Αυτές οι προσπάθειες περιλαμβάνουν και την κατασκευή αισθητήρων βαθιά κάτω από τη Γη, ώστε να είναι προστατευμένοι από τα υποατομικά σωματίδια. Αυτά ενεργοποιούνται από τις κοσμικές ακτίνες, οι οποίες χτυπούν την ανώτερη στοιβάδα της ατμόσφαιρας και πέφτουν συνεχώς προς τη Γη. Έτσι, θα μπορούσαν να δώσουν ψευδώς θετικά σήματα στα όργανα των αισθήτηρων και γι’ αυτό το λόγο αυτοί «θάβονται» κάτω από τη Γη.

«Αυτό που περιμένουμε είναι ότι ένα WIMP θα χτυπήσει έναν νουκλεϊκό πυρήνα και η λάμψη που θα προκληθεί θα εντοπιστεί από τον αισθητήρα αποκαλύπτοντας έτσι την παρουσία τους και κατ’ επέκταση την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης. Παρόλο που προσπαθούμε να το πετύχουμε αυτό πολλά χρόνια, δεν έχουμε εντοπίσει καμία τέτοια λάμψη. Χρειαζόμαστε μεγαλύτερη ευαισθησία», λέει ο Γκαγκ.

Οι νέοι αισθητήρες

Τώρα οι ερευνητές έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στους δύο πιο ευαίσθητους κυνηγούς WIMP που έχουν κατασκευαστεί ποτέ. Ο ένας βρίσκεται κάτω από τα βουνά Γκραν Σάσο της Ιταλίας και είναι γνωστός ως XENONnT. Ο άλλος με το όνομα Lux-Zeplin βρίσκεται σε ένα παλιό χρυσορυχείο στη Νότια Ντακότα των ΗΠΑ. Και οι δύο συσκευές είναι γεμάτες με τόνους ξένου, πολύ περισσότερο από όσο έχει τοποθετηθεί ποτέ στους προηγούμενους αισθητήρες. Αυτό αυξάνει τις πιθανότητες εντοπισμού της σύγκρουσης ενός πυρήνα με WIMP, εφόσον κάτι τέτοιο συμβεί.

Ο Γκαγκ, ο οποίος είναι μέλος της ομάδας του Lux-Zeplin, αναφέρει: «Και οι δύο συσκευές αυτή τη στιγμή υποβάλλονται σε τεστ ελέγχου λειτουργίας και σε μερικούς μήνες αυτές οι δοκιμές θα έχουν ολοκληρωθεί. Μπορεί να εντοπίσουμε σκοτεινή ύλη κατά τη διάρκεια αυτών των δοκιμών κι αυτά θα είναι πολύ καλά νέα. Αν όχι και οι δύο συσκευές θα λειτουργούν χωρίς διακοπές για αρκετά χρόνια. Ουσιαστικά όσο πιο πολύ ξένο βάζουμε στους αισθητήρες μας και όσο περισσότερο λειτουργούν τόσο περισσότερο αυξάνουμε τις πιθανότητες να εντοπίσουμε μια τέτοια σύγκρουση που θα αποκαλύψει την ύπαρξη σκοτεινής ύλης».

Ωστόσο, πολλοί έχουν αποδεχθεί ακόμα και τώρα ότι μια τέτοια σύγκρουση είναι πολύ απίθανο να καταγραφεί κι έτσι η σκοτεινή ύλη θα μείνει για πάντα κάτι αδιερεύνητο. «Η θεωρία περί WIMP θα έρθει αντιμέτωπη με κριτική αφού αυτοί οι αισθητήρες νέας γενιάς αρχίσουν να λειτουργούν», αναφέρει στο περιοδικό Science η Μαριάντζελα Λισάντι, μια φυσικός του Πανεπιστημίου Πρίνστον στο Νιου Τζέρσεϊ.

Αν τα Lux-Zeplin και XENONnT δεν καταφέρουν να καταγράψουν αυτές τις συγκρούσεις, οι δύο ομάδες των επιστημόνων θα έχουν μόνο μια τελευταία πιθανότητα με την παρούσα τεχνολογία για να εντοπίσουν τα WIMP. Θα πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους ώστε να δημιουργήσουν έναν τελικό σούπερ-ευαίσθητο αισθητήρα που θα περιέχει δεκάδες τόνους ξένου. Αν κι αυτή η τελική προσπάθεια αποτύχει, οι επιστήμονες θα βρεθούν σε αδιέξοδο. Ύστερα από αυτό δεν υπάρχει η δυνατότητα να κατασκευαστεί πιο ευαίσθητος αισθητήρας καθώς τότε θα υπήρχε έντονος ο φόβος να ανιχνεύεται ως σύγκρουση ένας άλλος τύπος υποατομικών σωματιδίων, τα νετρίνια, τα οποία πέφτουν στη Γη κατά τρισεκατομμύρια κάθε δευτερόλεπτο. Έτσι, οι επιστήμονες θα πρέπει να βρουν άλλους τρόπους για να ανιχνεύσουν την σκοτεινή ύλη.

«Η σκοτεινή ύλη μπορεί να είναι ακόμα πιο περίεργη από αυτό που υποθέτουμε ως τώρα. Θα μπορούσε να αποτελείται από μικρές μαύρες τρύπες. Ή θα μπορούσε να αποτελείται από στοιχεία που είναι εκατομμύρια φορές πιο ελαφρά από ένα WIMP και ο εντοπισμός τους είναι ουσιαστικά πολύ δύσκολος. Έτσι, θα πρέπει να είμαστε πολύ πιο εφευρετικοί στην δημιουργία μεθόδων για τον εντοπισμό τους».

Πολύ εύκολα θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί ότι μοιάζει περιττή η προσπάθεια να ανακαλύψει κανείς έναν τύπο ύλης, ο οποίος ουσιαστικά δεν μπορεί να αλληλεπιδράσει καν με την κανονική ύλη. Ωστόσο, αν δεν υπήρχε η καθοριστική βαρυτική επίδραση που θεωρούμε ότι έχει η σκοτεινή ύλη, τότε οι γαλαξίες, τα αστέρια και οι πλανήτες δεν θα μπορούσαν να ενωθούν από την αρχή ήδη της δημιουργίας του σύμπαντος και η ζωή όπως την ξέρουμε δεν θα μπορούσε να εξελιχθεί. Ουσιαστικά η απόδειξη ότι η σκοτεινή ύλη όντως υπάρχει θα έδινε πολλές εξηγήσεις ακόμα και για το πώς δημιουργήθηκε όλο το σύμπαν μετά το Big Bang. Γι’ αυτό και η σκοτεινή ύλη αποτελεί σήμερα έναν από τους βασικότερους γρίφους της σύγχρονης κοσμολογίας που πρέπει να λυθεί.

MAXIMUS ΚΑΨΑ .” ΚΑΥΣΩΝΑΣ”

Παρότι στη διεθνή ορολογία δεν υπάρχει κοινός ορισμός του καύσωνα, σημειώνουμε οτι τα κριτήρια για τον ορισμό του διαφοροποιούνται ανάλογα με τη γεωγραφική θέση και τις κλιματικές συνθήκες μιας περιοχής. Για παράδειγμα, ενώ στις Σκανδιναβικές χώρες τιμές της θερμοκρασίας περί τους 35 βαθμούς θεωρούνται ότι αγγίζουν τα όρια του «καύσωνα», για την περιοχή μας χαρακτηρίζονται φυσιολογικές. Αντίθετα, τιμές περί τους 40 βαθμούς, ενώ για τους κατοίκους της Σαχάρας ή της Σαουδικής Αραβίας θεωρούνται μάλλον κανονικές, για τη χώρα μας χαρακτηρίζονται ως τιμές «καύσωνα».

Σύμφωνα με την ελληνική μετεωρολογική πρακτική και συγκεκριμένα σύμφωνα με την ΕΜΥ, για να χαρακτηριστεί ένα μετεωρολογικό γεγονός ως «καύσωνας» θα πρέπει στο πλαίσιο των πολύ υψηλών θερμοκρασιών να συνυπάρχουν τα παρακάτω κριτήρια:

1. H μέγιστη θερμοκρασία σε συνοπτικούς ή αεροναυτικούς μετεωρολογικούς σταθμούς είναι μεγαλύτερη ή ίση των 39 βαθμών Κελσίου.
2. H ελάχιστη θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη των 26 βαθμών Κελσίου.
3. Επικρατεί άπνοια ή ασθενείς άνεμοι και το θερμοκρασιακό εύρος είναι μικρό.
4. Οι υψηλές θερμοκρασίες παρατηρούνται σε ευρεία γεωγραφική έκταση και η διάρκειά τους υπερβαίνει τις τρεις ημέρες.

Οι καύσωνες στην Ελλάδα

Ο Αιγινήτης απέδειξε τη σταθερότητα του κλίματος στη χώρα μας, τόσο με ιστορικά όσο και με μετεωρολογικά επιχειρήματα

Τα «επεισόδια καύσωνα» παρατηρούνται από το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουνίου ως το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου. Υπάρχει σαφώς μια αυξητική τάση τέτοιων «επεισοδίων» τα τελευταία χρόνια. Αυτό, σύμφωνα με τον Δ.Ζιακόπουλο (ΚΑΙΡΟΣ, «Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ», ΤΟΜΟΣ ΙΙ), «υπαινίσσεται αλλαγές στη μεγάλης κλίμακας ατμοσφαιρική κυκλοφορία στην ευρύτερη περιοχή του ανατολικού Ατλαντικού, της Ευρώπης και της βόρειας Αφρικής, οι οποίες φαίνεται να συνδέονται με την κλιματική αλλαγή».

Ας δούμε όμως τα σημαντικότερα «επεισόδια καύσωνα» στη χώρα μας τα τελευταία 60 χρόνια.

Από τις 10-16/8/1958, πολύ ισχυρός καύσωνας, κυρίως στα δυτικά, με υψηλότερες
θερμοκρασίες στο Αγρίνιο (44,8° C) και τον Πύργο Ηλείας (44,2° C).

Aπό τις 20-26/8/1958, εξαιρετικά ισχυρός καύσωνας με 600 νεκρούς. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες σημειώθηκαν στη Θεσσαλία (Τρίκαλα 47,2° C, Λάρισα 45° C).

Από τις 17-20/7/1973, εξαιρετικά ισχυρός καύσωνας, με υψηλότερες θερμοκρασίες στη Λαμία (46,5 ° C) και στην Ελευσίνα (46,4 ° C).

Στις 10/7/1977, ο καύσωνας με τα ρεκόρ θερμοκρασιών. Στο Τατόι και στην Ελευσίνα τα θερμόμετρα έδειξαν 48° C.

Aπό τις 24-28/6/1982, ισχυρός καύσωνας κυρίως στα ανατολικά, με μέγιστες θερμοκρασίες στη Νέα Φιλαδέλφεια (44,6° C) και στα Τρίκαλα Θεσσαλίας (43,8° C). Ο Γ. Μελανίτης κάνει λόγο για 40 νεκρούς.

Από τις 19-27/7/1987, ο φονικότερος καύσωνας όλων των εποχών, στον οποίο θα αναφερθούμε και στη συνέχεια.

Από τις 3-9/7/1988, πολύ ισχυρός καύσωνας, με μέγιστες θερμοκρασίες τους 45° C σε Νέα Φιλαδέλφεια και Λάρισα. Ο Γ.Μελανίτης κάνει λόγο για 600 νεκρούς.

Από τις 10-15/8/1994, ισχυρός καύσωνας, με μέγιστες θερμοκρασίες τους 44° C στη Λαμία, 43° C στην Τρίπολη και τη Λάρισα.

Από την 1 ως τις 4 Αυγούστου 1998, πολύ ισχυρός καύσωνας, με μέγιστες θερμοκρασίες στο Άργος (45° C) και τη Νέα Φιλαδέλφεια (44,6° C).

Από τις 3-9/7/2000, ρεκόρ θερμοκρασίας στη Λάρισα με 45,4° C. Στη Νέα Φιλαδέλφεια, το ίδιο χρονικό διάστημα, η μέγιστη θερμοκρασία ήταν 44,4° C.

Από τις 19-22/8/2006, ισχυρός καύσωνας, με μέγιστες θερμοκρασίες στο Άργος (44° C) και το Αγρίνιο (43,2° C).

Το 2007 ήταν η χρονιά -εφιάλτης, με τρεις φοβερούς καύσωνες.

Από τις 23-28/6/2007, πολύ ισχυρός καύσωνας, με μέγιστες θερμοκρασίες στο Άργος (46,4° C) και τη Νέα Φιλαδέλφεια (46,2° C). Στις 28/6/2007, μεγάλο μέρος της Πάρνηθας καταστράφηκε από δασική πυρκαγιά. Από τις 19-25/7/2007, εξαιρετικά ισχυρός καύσωνας με θερμοκρασία 46° C στο Άργος και ρεκόρ θερμοκρασιών στη Β. Ελλάδα (44,6° C στις Σέρρες και 44° C στη Θεσσαλονίκη).

Από τις 24-26/8/2007, καύσωνας με μέγιστες θερμοκρασίες 42,4° C στο Άργος, 42,2 στον Πύργο Ηλείας και 42° C στην Κόνιτσα).

Από τις πυρκαγιές που ξέσπασαν το ίδιο χρονικό διάστημα, έχασαν τη ζωή τους δεκάδες συνάνθρωποί μας σε Πελοπόννησο και Εύβοια.

Το 2010 σημειώθηκε ο πιο πρώιμος καύσωνας (από τις 15-17 Ιουνίου).
Το 2012 ήταν το έτος με πολύ θερμό καλοκαίρι, κατά το οποίο οι μέγιστες και οι ελάχιστες θερμοκρασίες ήταν κατά 4 βαθμούς μεγαλύτερες από τις κανονικές τιμές, ενώ πέρσι και φέτος έχουμε δύο συνεχόμενες χρονιές με πρώιμους καύσωνες (Ιούνιος).

Να σημειώσουμε εδώ ότι οι θερμοκρασίες αφορούν μόνο περιοχές όπου υπάρχουν μετεωρολογικοί σταθμοί. Είναι πιθανό, δηλαδή, σε κάποιες άλλες περιοχές, να σημειώθηκαν υψηλότερες θερμοκρασίες οι οποίες δεν καταγράφηκαν. Τέλος, οι θερμοκρασίες αυτές δεν αφορούν περιοχές στη σκιά ή εκτεθειμένες στον ήλιο, αλλά καταγράφονται σε όργανα τοποθετημένα στον λεγόμενο «μετεωρολογικό κλωβό».

ΛΙΓΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΚΟΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΥΣΩΝΑ ΤΟΥ 1987 –
Η ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΡΕΚΟΡ ΤΩΝ 48° C

Ο αριθμός των νεκρών από τον καύσωνα του 1987 παραμένει ακόμα αδιευκρίνιστος. Σύμφωνα με δημοσίευση στη διεθνή επιστημονική επιθεώρηση «Αρχεία Περιβαλλοντικής Υγείας», η εκτίμηση είναι ότι οι νεκροί έφτασαν τους 2.083 (εφ. «ΤΑ ΝΕΑ», Σάββατο 1/7/2017).

Σε πρωτοσέλιδό της την Πέμπτη 30/7/1987, η ίδια εφημερίδα γράφει : «1.300 οι νεκροί του καύσωνα».

Υπήρξε έντονη κόντρα μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Το «πασοκικό σύστημα θανάτου», έγραψαν για το ΕΣΥ οι φιλικά προσκείμενες στη ΝΔ εφημερίδες. Κάποια από αυτές έφτασε στο σημείο να γράφει σε πρωτοσέλιδο ότι μαζί με τον καύσωνα μια άγνωστη επιδημία (!) αποδεκάτιζε τους κατοίκους της Αθήνας…

Στο στόχαστρο της κριτικής βρισκόταν, κυρίως, ο αείμνηστος, τότε Υπουργός Υγείας, Γ.Α. Μαγκάκης. Πάντως, οι εικόνες ανθρώπων να αφήνουν την τελευταία τους πνοή στο δρόμο, στα παγκάκια, σε πάρκα, σε εισόδους πολυκατοικιών κλπ. θα μείνουν χαραγμένες για πάντα στο μυαλό όλων όσων τις αντίκρυσαν…

Για τις θερμοκρασίες-ρεκόρ της 10/7/1977 (48° C σε Τατόι και Ελευσίνα), ο κορυφαίος μετεωρολόγος Δημήτρης Ζιακόπουλος προβάλλει αντιρρήσεις. Σε άρθρο στις 30/6/2014 στο μπλογκ του (ziakopoulos.blogspot.gr) με τίτλο «Η αμφισβήτηση ενός ρεκόρ», γράφει ότι:
«Στις 10 Ιουλίου 1977, η μέγιστη θερμοκρασία στη Νέα Φιλαδέλφεια ήταν 44° C. Καθώς, σχεδόν πάντα, οι θερμοκρασίες του Τατοΐου είναι χαμηλότερες από εκείνες της Ν.Φιλαδέλφειας, ενώ εκείνες της Ελευσίνας λίγο μεγαλύτερες, θεωρεί αδιανόητη τη διαφορά των 4° C ανάμεσα στις θερμοκρασίες Τατοΐου – Ελευσίνας εκείνη τη μέρα. «Υπεύθυνη» για τους 48° C του Τατοΐου, συνεχίζει ο κύριος Ζιακόπουλος, φαίνεται ότι ήταν μια δασική πυρκαγιά (10-11/7/1977) στην Πάρνηθα, που έφτασε ως το Τατόι. Όσο για την Ελευσίνα, τα παιχνίδια του ανέμου (αν θερμάνθηκαν ή όχι οι αέριες μάζες πάνω από την Πάρνηθα) και το ανάγλυφο της περιοχής, είναι, πάντα κατά τον Δ. Ζιακόπουλο οι αιτίες για τους 48° C.
Οι 48° C της Ελευσίνας και του Τατοΐου έχουν καταχωρηθεί στα αρχεία της ΕΜΥ και του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού ως ελληνικό και ευρωπαϊκό ρεκόρ. Το αδιαμφισβήτητο ελληνικό ρεκόρ είναι, γράφει ο κύριος Ζιακόπουλος, οι 47,2° C που σημειώθηκαν στα Τρίκαλα Θεσσαλίας στις 23/8/1958. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες στις υπόλοιπες… ύποπτες ευρωπαϊκές χώρες είναι :

Στην Ισπανία, 47,8° C (Murcia, 29/7/1976), στην Πορτογαλία, 47,4° C (Amareleja, 1/8/2003), στην Ιταλία, 47° C (Foggia, 25/6/2007) και στην Κύπρο, 46,6° C (Λευκόνοικο, 1/8/2010).

Τι θα συνέβαινε αν πέφταμε σε μια μαύρη τρύπα;

Το μεγαλύτερο μυστήριο στο σύμπαν φτάνει πιο κοντά στο να αποκαλυφθεί

Οι μαύρες τρύπες είναι ένα από τα πιο μακρινά και ίσως τα πιο μυστηριώδη φαινόμενα σε ολόκληρο το γνωστό σύμπαν. Από τη στιγμή που φτάσεις δίπλα της είναι σχεδόν άγνωστο τι θα συμβεί. Πώς θα ήταν λοιπόν αν πέφταμε μέσα σε μια μαύρη τρύπα;

«Την στιγμή που θα διέσχιζες τον ορίζοντά της δεν θα ένιωθες τίποτα, δεν θα συνέβαινε τίποτα δραματικό», αναφέρει ο Πίτερ Γκάλισον, συνιδρυτής της ομάδας Black Hole Initiative στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, στον δημοσιογράφο του Guardian. Μόνο η αρχή ωστόσο θα ήταν εύκολη.

«Αλλά αναπόφευκτα λίγο μετά, θα τραβιόσουν προς το κέντρο της. Τότε, δεν θα υπήρχε επιστροφή. Οτιδήποτε πέφτει μέσα σε μια μαύρη τρύπα, συνεχίζει να πέφτει. Δεν υπάρχει αντίσταση και τα πράγματα συνήθως δεν καταλήγουν πολύ καλά», συμπληρώνει ο Γκάλισον.

«Οι αστροφυσικοί έχουν μια έκφραση που λέγεται «μακαρονοποίηση» (spaghettification) γιατί αν έπεφτες με τα πόδια σου πρώτα τότε τα πόδια σου θα ελκύονταν περισσότερο προς το κέντρο σε σχέση με το κεφάλι σου και οι πλευρές σου θα πιέζονταν προς το κέντρο και αυτή η διαδικασία θα σε επιμήκυνε και θα σε συμπίεζε. Μακροπρόθεσμα, όλο αυτό δεν πρόκειται να καταλήξει σε επιβίωση», λέει ξεκάθαρα ο Γκάλισον.

Ο Γκάλισον μόλις ολοκλήρωσε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Black Holes: The Edge of All We Know» ύστερα από τέσσερα χρόνια έρευνας, το οποίο θα είναι διαθέσιμο στο Netflix από την 1^η Ιουνίου. Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί δύο επιστημονικές ομάδες σε μια προσπάθεια να καταλάβουν τα πιο μυστηριώδη στοιχεία του σύμπαντος.

Το ντοκιμαντέρ ανοίγει με την χαρακτηριστική φωνή του Στίβεν Χόκινγκ, όπως ακουγόταν μέσω του υπολογιστή: «Μια μαύρη τρύπα είναι περισσότερο περίεργο από οτιδήποτε έχει ποτέ φανταστεί ένας συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας. Είναι μια περιοχή του διαστήματος, όπου η βαρύτητα είναι τόσο ισχυρή με αποτέλεσμα τίποτα να μην μπορεί να δραπετεύσει από αυτή. Από τη στιγμή που θα βρεθείς στο χείλος της δεν υπάρχει γυρισμός».

Οι μαύρες τρύπες μεγέθους μιας μεγάλης πόλης σχηματίζονται, όταν τα αστέρια ξεμένουν από «καύσιμα» και καταρρέουν από την ισχύ της ίδιας τους της βαρύτητας. Οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες, οι οποίες είναι εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερες από τον ήλιο μας, εντοπίζονται στο κέντρο σχεδόν κάθε γαλαξία συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας, του Milky Way. Δεδομένου ότι υπάρχουν περίπου 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες σε όλο το ορατό σύμπαν, πιθανότατα υπάρχουν και 100 δισεκατομμύρια υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες.

Οι μαύρες τρύπες ανέκαθεν ήταν ένα άκρως συναρπαστικό θέμα για τους αστροφυσικούς, τους μαθηματικούς αλλά και τους φιλοσόφους και αποτέλεσαν αναμφισβήτητα μια έτοιμη μεταφορά για τους καλλιτέχνες. Ωστόσο, η τηλεόραση είναι το πιο… ακόρεστο μέσο και γι’ αυτό ο Γκάλισον, καθηγητής της ιστορίας της επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πελεγκρίνο και της φυσικής στο Χάρβαρντ είχε θέσει ως στόχο να δημιουργήσει ένα ντοκιμαντέρ για «κάτι που παλεύει με όλες του τις δυνάμεις να μείνει αόρατο», όπως ένας από αυτούς που μιλούν στο ντοκιμαντέρ αναφέρουν.

«Νομίζω ότι παράδοξα με τραβούν κυρίως θέματα για αόρατα πράγματα», αναφέρει σημειώνοντας ότι τα προηγούμενα ντοκιμαντέρ του περιελάμβαναν θέματα όπως τα μυστική της εθνικής ασφάλειας και την ταφή πυρηνικών αποβλήτων.

Κοιτώντας τις μαύρες τρύπες

«Οι μαύρες τρύπες είναι το πιο δύσκολο στοιχείο για να δεις στο σύμπαν επειδή δεν αντανακλούν καθόλου φως και δεν εκπέμπουν κανένα φως. Κι αυτό που μπορούμε να δούμε βρίσκεται στα 55 εκατ. έτη φωτός από εδώ οπότε ουσιαστικά είναι απλώς ένα αποτύπωμα στον ουρανό, για να το πούμε απλά. Είναι σα να προσπαθείς να διαβάσεις την ημερομηνία πάνω σε ένα νόμισμα στο Λονδίνο, ενώ είσαι στη Νέα Υόρκη» αναφέρει.

«Αλλά το πρώτο καλό νέο σε αυτήν την προσπάθεια είναι ότι αυτές οι μαύρες τρύπες συσσωρεύουν αέρια και ύλη, στοιχεία δηλαδή που κινούνται γύρω τους και θερμαίνονται μέσα σε αυτή τη δίνη αναπτύσσοντας θερμοκρασία 10 δισ. βαθμών και λάμπουν. Έτσι, αυτό που βλέπεις είναι κατά κάποιο τρόπο μια σκιά της μαύρης τρύπας και κοιτώντας αυτό το λαμπερό δαχτυλίδι γύρω από την μαύρη τρύπα μπορούμε να συμπεράνουμε πολλά για το μέγεθος και τις ιδιότητές της. Χρησιμοποιούμε τα ορατά πράγματα γύρω από την τρύπα για να συμπεράνουμε στοιχεία για την ίδια την μαύρη τρύπα», σημειώνει.

Η μαύρη τρύπα που βρίσκεται στην καρδιά του γαλαξία Messier 87 είναι τόσο μακριά που ιδανικά θα χρειαζόμασταν ένα τηλεσκόπιο στο μέγεθος της Γης για να την δούμε. Μιας κι  αυτό δεν είναι τόσο πρακτικό, η επόμενη καλύτερη λύση είναι το Τηλεσκόπιο Ορίζοντα Γεγονότων (Event Horizon Telescope), μια συστοιχία οχτώ τηλεσκοπίων αποτελούμενη από ένα παγκόσμιο δίκτυο ραδιοτηλεσκοπίων, η οποία εκτείνεται σε έξι βουνά σε τέσσερις ηπείρους. Τα ραδιοτηλεσκόπια αυτά λειτουργούν σαν θραύσματα ενός καθρέπτη.

Η προσπάθεια έφερε εντυπωσιακά αποτελέσματα πριν από δύο χρόνια, όταν κατάφεραν να καταγράψουν για πρώτη φορά την εικόνα μιας μαύρης τρύπας. Ο Γκάλισον, ο οποίος είναι μέλος της ομάδας του Event Horizon Telescope, θυμάται: «Η ανακάλυψη είχε μεγάλη απήχηση στον κόσμο γιατί επαναπροσδιόρισε την σχέση μας με τον κόσμο. Από το να ξέρεις ότι υπάρχουν μαύρες τρύπες – μέσω των υπολογισμών ή μέσω έμμεσων παρατηρήσεων- μέχρι το να κοιτάς σε αυτήν και να λες: ‘Αυτή είναι μια μαύρη τρύπα’, νομίζω ότι είναι συναρπαστικό για τον κόσμο αλλά και για τους επιστήμονες», τονίζει.

«Οι επιστήμονες δεν απέχουν πολύ από μια ευρεία πολιτισμική και φιλοσοφική θεώρηση. Βλέπαμε αναπαραστάσεις  αυτών των πραγμάτων για χρόνια οπότε δεν ήταν ότι δεν είχαμε ιδέα πώς έμοιαζαν. Όμως το να δεις πραγματικά κάτι τέτοιο είναι τελείως διαφορετικό. Μια συνάδερφος είπε ότι κοιτώντας την μαύρη τρύπα ένιωσε τρομοκρατημένη από αυτή. Ένας άλλος είπε ότι κοιτούσε τη φωτογραφία στο κινητό του για ώρες. Περπατούσε και την κοιτούσε συνεχώς πριν δημοσιευτεί στον κόσμο. Οπότε θεωρώ ότι υπάρχει κάτι καθηλωτικό γύρω από αυτήν την εικόνα πέρα από το τεχνικό επίτευγμα», τονίζει ο Γκάλισον.

Το παράδοξο της πληροφορίας

Το ντοκιμαντέρ του Γκάλισον ακολουθεί επίσης μια ξεχωριστή ομάδα θεωρητικών φυσικών, οι οποίοι εξετάζουν ένα πρόβλημα γνωστό ως «το παράδοξο της πληροφορίας» (the information paradox).

Ένας από τους θεωρητικούς επιστήμονες με τον οποίο μίλησε ο Γκάλισον,  ο Άντριου Στρόμινγκερ, λέει ότι σκέφτεται αυτό το παράδοξο 24 ώρες την ημέρα, εφτά μέρες την εβδομάδα ακόμα και όταν πλένει τα δόντια του ή ονειρεύεται.

«Είναι  το πιο ενδιαφέρον ερώτημα που απασχολεί την μοντέρνα φυσική. Είναι τόσο ενδιαφέρον που ήμουν διατεθειμένος να αφιερώσω όλη τη ζωή μου για να το καταλάβω».

Το «παράδοξο της πληροφορίας» πάει πίσω στο 1974 όταν ο Χόκινγκ πρότεινε ότι μια μαύρη τρύπα μπορεί να έχει μόνο δύο ιδιότητες: πόσο μεγάλη είναι και πόσο περιστρέφεται. Κανείς όμως δεν μπορούσε να πει πώς σχηματίζεται. Ο Χόκινγκ έδειξε ότι ζεύγη σωματιδίων-αντισωματιδίων που παράγονται κοντά στην εξωτερική περιφέρεια μιας μαύρης τρύπας θα χωρίζονταν. Ένα σωματίδιο θα περιερχόταν μέσα στη μαύρη τρύπα ενώ το άλλο θα δραπέτευε προς τα έξω, κάνοντας έτσι τη μαύρη τρύπα ένα σώμα που κατά παράδοξο τρόπο ακτινοβολεί.

Η θεωρία του Χόκινγκ υπονοούσε ότι, κατά τη διάρκεια ενός τεράστιου χρονικού διαστήματος, μια μαύρη τρύπα θα εξατμιζόταν τελικά, αφήνοντας πίσω της παρά μόνο μια αδιαπέραστη, άπειρης μάζας ιδιομορφία στο κέντρο της. Αυτό όμως ήταν ένα πρόβλημα για την κβαντομηχανική, που υπαγορεύει ότι τίποτα, συμπεριλαμβανομένων και των πληροφοριών, δεν μπορεί να χαθεί ποτέ. Εάν οι μαύρες τρύπες «παρακράτησαν» τις πληροφορίες για πάντα μέσα στις ιδιομορφίες τους, θα υπήρχε μια θεμελιώδης ρωγμή στην κβαντομηχανική.

«Αυτό που συνειδητοποίησε ο Χόκινγκ ήταν ότι δημιουργούνταν μια θεμελιώδης αντίφαση σε κάτι ουσιώδες που πίστευαν οι φυσικοί. Αυτό ήταν ότι αν ήξερες την κατάσταση του κόσμου σε μια καθορισμένη στιγμή, τότε θα μπορούσες να συμπεράνεις ποια ήταν η κατάσταση στο παρελθόν. Αν ήξερες τι συμβαίνει στο παρόν, μπορούσες να προβλέψεις το μέλλον», σημειώνει ο Γκάλισον.

«Αλλά οι μαύρες τρύπες φαίνεται να καταρρίπτουν αυτήν την θεωρία. Δεν μπορείς να πεις αν έχουν δημιουργηθεί από αστέρια ή από πιάνο ή από καμηλοπαρδάλεις. Δεν μπορείς να πεις τίποτα για το πώς σχηματίστηκαν. Έτσι, μοιάζουν να αψήφουν, ακόμα και σε επίπεδο θεμελιωδών αρχών, τι συνέβαινε στο παρελθόν και αυτό ενοχλεί και προβληματίζει πραγματικά τους φυσικούς. Τους αρέσει να κοιτούν σε ένα τραπέζι μπιλιάρδου τις μπάλες που κινούνται: πες μας πόσο γρήγορα κινούνται και πού βρίσκονται και εμείς θα σου πούμε που ήταν και πού θα βρεθούν.

»Οι μαύρες τρύπες όμως δεν είναι έτσι. Οπότε το παράδοξο της χαμένης πληροφορίας είναι ότι έχουμε χάσει την πληροφορία για το πώς σχηματίζονται και αυτό φαίνεται να παραβιάζει τον σκοπό κάποιων εκατοντάδων χρόνων φυσικής, τουλάχιστον από την εποχή του Νεύτωνα. Αν ήξερες τα πράγματα τώρα θα μπορούσες να πεις πού ήταν και πού θα είναι».

Το ντοκιμαντέρ καταγράφει πώς ο Χόκινγκ και οι συνεργάτες του προσπάθησαν να καταλάβουν αυτό το παράδοξο και υποδηλώνει ότι το σημείο γύρω από μια μαύρη τρύπα έχει αρκετή χωρητικότητα ώστε να αποθηκεύσει πληροφορίες. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι χαμένη δημιουργώντας έτσι ένα αρχείο του τι έχει συμβεί. Ο Γκάλισον μάλιστα έχει καταγράψει στο ντοκιμαντέρ του μια σημαντική στιγμή «πνευματικής διαμάχης» με τον Χόκινγκ, ο οποίος πέθανε το 2018 σε ηλικία 76 ετών.

«Ήθελα να αποτυπώσω τον Χόκινγκ εν ώρα εργασίας και όχι μόνο την κλασική εικόνα του Χόκινγκ που κάνει δελφικές εκτιμήσεις για τον κόσμο, αλλά τον Χόκινγκ να κάνει αυτό που πραγματικά έκανε, το οποίο ήταν  η επιστήμη», λέει ο Γκάλισον.

Η εκτίμηση του Γκάλισον για τον Χόκινγκ συνεχώς μεγάλωνε: «Είχε πάντα τόσο καλό χιούμορ και ενδιαφέρον για τον κόσμο. Αν γινόταν κάποιο πάρτι στο Κέιμπριτζ θα ήταν πάντα εκεί. Ερχόταν στην Βοστώνη και πηγαίναμε για φαγητό και το απολάμβανε. Ήθελε να κάνει κρουαζιέρες. Του άρεσε η ζωή και νομίζω ότι ήταν υπέροχος και τον θαύμαζα όλο και περισσότερο».

Αλλά αυτό που κάνει φανερό το ντοκιμαντέρ είναι ότι δεν υπάρχουν οι ηρωικοί μύθοι των ιδιοφυιών. Η εφαρμοσμένη επιστήμη είναι ένα ομαδικό άθλημα. «Τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε τώρα, τα οποία δεν είναι ακριβώς αστρονομικά, όπως η κλιματική αλλαγή και η πανδημία, απαιτεί ομαδικές προσπάθειες όχι απλώς τον πολλαπλασιασμό του ίδιου είδους ατόμου επί εκατομμύρια φορές.

»Ήθελα να δείξω πόσο βασικές, πόσο ζωτικές και πόσο παραγωγικές μπορεί να είναι οι συνεργασίες είτε αν πρόκειται για μικρές συνεργασίες στο θεωρητικό επίπεδο ή οι πολύ μεγαλύτερες στο επίπεδο της παρατήρησης και να δούμε όλα όσα μπορέσαμε να ανακαλύψουμε όταν οι άνθρωποι εργάστηκαν μαζί», καταλήγει.

ΕΞΕΛΙΞΗ

Εξέλιξη: μια συνεχή αναζήτηση για την ανθρωπότητα, προκειμένου να την ταξιδέψει πιο μακριά, εκεί κοντά στο Θεό και γιατί όχι και πιο πέρα. Τεχνολογικά επιτεύγματα παρουσιάζονται ως θαύματα και οι εταιρείες που σχετίζονται με την τεχνολογία είναι κάτι σαν μικροί θεοί, που επιβάλουν τους κανόνες στις ζωές μας και ρίχνουν στο τραπέζι συνέχεια νέα δεδομένα. Τι επικίνδυνο παιχνίδι για τον άνθρωπο είναι αυτό και πόση δύναμη δίνει αυτή η κατάσταση σ’ αυτές τις εταιρείες! Πόσο παραδομένος στην βούληση αυτών των εταιρειών είναι ο άνθρωπος! Πόσο βίαια επηρεάζουν την ουσία της ύπαρξης αυτού, που δεν είναι άλλη από την σκέψη!

Παράδοξο και συνάμα λυπηρό είναι το γεγονός ότι ενώ η τεχνολογία εξελίσσεται συνεχώς, ο άνθρωπος δεν κάνει το ίδιο πνευματικά. Μάλλον συρρικνώνεται ως ύπαρξη και μονίμως απομακρύνεται από τις όποιες ηθικές αξίες συγκροτούσαν άλλοτε την υπόσταση του. Η στασιμότητα του αυτή, τον καθιστά εύκολη λεία και τον κάνει ακόμα πιο αδύναμο στις προθέσεις αυτού του ανεπτυγμένου τεχνολογικά κόσμου.

Ανοχύρωτος πνευματικά, ο άνθρωπος αρέσκεται στο να καταναλώνει πληροφορίες, που ουδεμία χρησιμότητα και ουσία έχουν για τον ίδιο. Αυτή η τεχνολογική έκρηξη βλέπετε, δεν έχει σαν στόχο να υπηρετήσει τον άνθρωπο, δεν δείχνει σεβασμό στην ζωή, ούτε βλέπει αξία στον ύπαρξη. Η χρησιμότητα της έχει να κάνει μόνο με το κέρδος και τη δύναμη που μπορεί να αποφέρει σε αυτούς που την αναπτύσσουν.

Η τεχνολογία δεν μπορεί να διακρίνει την μοναδικότητα και την ιδιαιτερότητα της κάθε ύπαρξης, ούτε να αναγνωρίσει την ομορφιά της. Αυτά βλέπετε δεν παράγουν κέρδος. Αυτό που αποφέρει κέρδος είναι η μάζα – οι πολλοί, χωρίς κριτική σκέψη, χωρίς βούληση που να πηγάζει από μέσα τους, πειθήνια όντα στοιβαγμένα σε φωτεινές, πολύχρωμες… στάνες.
Υποχείρια κάθε μορφής εξουσίας, προγραμματισμένοι να καταναλώνουμε ότι μας πλασάρουνε. Φεύγουμε από το πραγματικό και ζούμε μόνο για ότι μπορεί να είναι εντυπωσιακό. Τα πάντα πρέπει να εκσυγχρονιστούν και να λειτουργούν σαν μια ιδανική γραμμή παραγωγής, που επεξεργάζεται μυαλά έτοιμα να καταναλώσουν τα πάντα. Και όσα έχουν μικροατέλειες … πετιούνται κατευθείαν στις χωματερές. Όλο αυτό το πράγμα, εξελίσσεται ακατάπαυστα χωρίς κανόνες, χωρίς να δοκιμάζεται πρώτα, χωρίς να μας απασχολεί το τί φέρνει μαζί του.

Η εξέλιξη δεν πρέπει να λογίζεται μόνο σαν κάτι που ανατρέπει μια προηγούμενη κατάσταση, αλλά σαν κάτι που γεννάει καλύτερες προοπτικές για την ζωή μας. Αναρωτιέμαι λοιπόν, υπάρχουν αυτές οι προοπτικές που κάνουν την ζωή μου καλύτερη; Οι εταιρείες που μιλάνε για μικρά θαύματα και για νέους υπέροχους κόσμους, έχουν δίκιο ή απλά κυνηγάνε το κέρδος και τη δύναμη; Άλλωστε, πώς μπορεί ένας νέος κόσμος να είναι υπέροχος, από την στιγμή που δεν έχουμε ερωτηθεί τι μας αρέσει και τι όχι. Έρχεται κάτι νέο, μας αλλάζει τα δεδομένα, μας υποχρεώνει να το μάθουμε και να προσαρμοστούμε σ’ αυτό, απλά γιατί το αύριο ξημερώνει έτσι.

Παράξενο! Όσο αυτή η τεχνολογική εξέλιξη διατείνεται ότι απλοποιεί τη ζωή μας και ότι με το πάτημα ενός κουμπιού έχω αυτό που θέλω, τόσο πιο δύσκολο γίνεται να αποκτήσω αυτό που θέλω. Όσο πιο εύκολα μου λένε ότι γίνονται όλα με την τεχνολογία, τόσο αισθάνομαι ότι η ζωή μου γίνεται πιο δύσκολη, πιο απαιτητική και δεν προλαβαίνω να καλύψω τις ανάγκες της. Όσο αυτοί μου λένε ότι αυτό έγινε για όλους, εγώ κάθε φορά νιώθω ότι χάνω λίγο από την αξία της ύπαρξης μου.

Βάλλεται η ατομικότητα μου και ενώ θα έπρεπε να επικοινωνούμε εμείς οι άνθρωποι καλύτερα, τελικά είμαστε όλοι χαμένοι στη μετάφραση. Σκέφτομαι καμιά φορά, αν η ζωή κάνει κύκλους συνέχεια, τότε αφού ο άνθρωπος ξεκίνησε να εξελίσσεται από τον πίθηκο, μήπως τελικά οδεύει προς τις ρίζες του ξανά και αναπολεί τον πίθηκο;

ΠΕΡΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ

Θα λέγατε ποτέ ότι μια εξίσωση είναι όμορφη; Αν δεν έχετε καλή σχέση με τα μαθηματικά, μάλλον θα απαντήσετε αρνητικά. Οι μαθηματικοί ωστόσο και γενικά όσοι τα ασκούν  , πολύ συχνά χρησιμοποιούν τη λέξη «ωραία» για να εκφράσουν τον θαυμασμό τους προς μια εξίσωση που θεωρούν ξεχωριστή. Και μάλιστα δεν μένουν απλώς στα λόγια. Οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι αυτή την ομορφιά τη νιώθουν πραγματικά, τους συγκινεί με τον ίδιο τρόπο που θα τους συγκινούσε καθετί ωραίο, όπως για παράδειγμα ένα έργο τέχνης.

Θα δούμε τέσσερεις κατευθυντήριες γραμμές της μαθηματικής επιστήμης . Τους τομείς των μαθηματικών , την επίλυση προβλημάτων , τα μαθηματικά στην λογοτεχνία και την σχέση μαθηματικών φιολοσοφίας

(i) Τομείς μαθηματικών

Οι μαθητές , προσπαθώντας να λύσουν μια άσκηση ή ένα πρόβλημα, πολλές φορές δεν φθάνουν στο ζητούμενο, με αποτέλεσμα να θεωρούν ότι έχασαν άσκοπα το χρόνο τους. Έτσι λοιπόν το μόνο που απομένει είναι να διαβάσουν τη λύση της άσκησης, με ελπίδα όταν θα συναντήσουν κάποια παρόμοια προβλήματα να μπορέσουν να τα αντιμετωπίσουν.

Αυτή η διαδικασία όμως αποτυγχάνει. Είναι η τελευταία ενέργεια που μπορεί να γίνει πριν από εξετάσεις αλλά σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να είναι ο βασικός τρόπος διαβάσματος των μαθηματικών. Τα μαθηματικά έχουν ένα δικό τους τρόπο μελέτης…

Όταν ήμουν μικρός, κόμπαζα για το πόσο πολλές σελίδες διάβαζα σε μία ώρα. Στο κολέγιο έμαθα πόσο βλακώδες ήταν αυτό. Το να διαβάζεις δέκα σελίδες μαθηματικά την ημέρα μπορεί να είναι ένας εξαιρετικά γοργός ρυθμός. Ακόμα και μία σελίδα, όμως, μπορεί να είναι αρκετή.Edward Frenkel

Τα μαθηματικά απαιτούν χρόνο για μπορέσουμε να εξοικιωθούμε με το πρόβλημα, να δοκιμάσουμε τις έννοιες που έχουμε διδαχθεί, να καταγράψουμε δυνατούς δρόμους για την επίλυσή του. Παρ’ όλα αυτά μπορεί και πάλι να μην φθάσουμε στη λύση. Το όφελος όμως είναι ότι θα έχουμε κατανοήσει σε μεγαλύτερο βάθος τις μαθηματικές έννοιες και τι αυτές παράγουν όταν τις συνδυάζουμε.

Πάνω σ΄αυτό το θέμα υπάρχει ένα κλασσικό βιβλίο του G. Polya με τον τίτλο “Πώς να το λύσω”. Στο βιβλίο αυτό ο Polya αναπτύσει ένα γενικό σχέδιο που μπορούμε να εφαρμόσουμε για την επιτυχή επίλυση μαθηματικών προβλημάτων.

• (iv) Μαθηματικά και Φιλοσοφία

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, oι νόμοι των μαθηματικών υπάρχουν ανεξάρτητα από το ανθρώπινο μυαλό. Στην πραγματικότητα δεν εφευρίσκουμε τις μαθηματικές σχέσεις, αλλά τις ανακαλύπτουμε. Αυτές υπήρχαν ανέκαθεν και σίγουρα πολλές από αυτές δεν τις έχουμε ακόμα συνειδητοποιήσει. Ας σκεφτούμε το Πυθαγόρειο Θεώρημα. “Σε κάθε ορθογώνιο τρίγωνο το τετράγωνο της υποτείνουσας ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των καθέτων πλευρών”. Όταν ο γαλαξίας μας και το σύμπαν δεν θα υπάρχει πια το θεώρημα θα παραμένει ως μια αμετάβλητη αιώνια αλήθεια. Η τροχιά κάθε ουράνιου σώματος γύρω από τον Ήλιο του ήταν πάντα ελλειπτική παρόλο που η εξίσωση της έλλειψης ανακαλύφτηκε εκατομμύρια χρόνια μετά από το Bing Bang. Όλη η συμπεριφορά του Σύμπαντος διέπεται από αυστηρούς Μαθηματικούς νόμους τους οποίους εμείς οι άνθρωποι τους ανακαλύψαμε αργότερα.

ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΜΕ ΕΝΑ ΝΕΚΡΟ. ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ MICROSOFT

Σύμφωνα με μια νέα πατέντα της Microsoft, ειδικοί μπορούν να εκπαιδεύσουν ένα chatbot ώστε να συνομιλεί σαν έναν άνθρωπο ακόμα κι αν είναι ήδη νεκρός

Κανείς δεν ξέρει πού πηγαίνουμε όταν πεθαίνουμε. Η Microsoft μπορεί να έχει κάποιες ιδέες ως προς αυτό. Τον περασμένο μήνα, το αμερικανικό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και εμπορικών σημάτων χορήγησε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στη Microsoft, που περιγράφει μια διαδικασία για τη δημιουργία μιας συνομιλίας chatbot συγκεκριμένου ατόμου χρησιμοποιώντας τα κοινωνικά του δεδομένα.

Τι είναι τα chatbots; Πρόκειται για λογισμικά που εκτελούν συγκεκριμένες λειτουργίες, μιμούμενα όσο το δυνατόν καλύτερα τον ανθρώπινο γραπτό και προφορικό λόγο. Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι ένα software που απαντά στις ερωτήσεις μας αυτοματοποιημένα.

Την είδηση για το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας της Microsoft παρουσιάζει το popularmechanics, εξηγώντας τι ακριβώς μπορεί να σημαίνει και πού μπορεί -ή όχι- να οδηγήσει:

Σύμφωνα με την πατέντα της Microsoft, λοιπόν, το chatbot θα μπορούσε ενδεχομένως να εμπνευστεί από φίλους ή μέλη της οικογένειας που έχουν πεθάνει, κάτι που παραπέμπει ευθέως σε ένα επεισόδιο της σειράς «Black Mirror» του Netflix.

Σε εκείνο το επεισόδιο, με τίτλο «Be Right Back», μια γυναίκα ονόματι Μάρθα σοκάρεται όταν ο σύντροφός της, Ας, πεθαίνει σε αυτοκινητικό δυστύχημα την ημέρα που θα άρχιζε η συγκατοίκησή τους. Μια φίλη της παίρνει την πρωτοβουλία και την εγγράφει σε μια υπηρεσία που θα της επέτρεπε να επικοινωνεί με τον Ας μέσω μηνυμάτων. Φυσικά, δεν πρόκειται στ’ αλήθεια για τον Ας, αλλά για μια εκδοχή του βασισμένη στην Τεχνητή Νοημοσύνη.

Συνομιλία με έναν νεκρό

Σύμφωνα με τη νέα πατέντα της Microsoft, εικόνες, δεδομένα φωνής, δημοσιεύσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ηλεκτρονικά μηνύματα και γραπτές επιστολές μπορούν να χρησιμοποιηθούν «για τη δημιουργία ή την τροποποίηση ενός συγκεκριμένου περιεχομένου γύρω από την προσωπικότητα του συγκεκριμένου ατόμου». Στη συνέχεια, οι ειδικοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν το περιεχόμενο αυτό για να εκπαιδεύσουν ένα chatbot να συνομιλεί σαν αυτό το άτομο -ναι, ακόμα κι αν είναι ήδη νεκρός.

Το ακόμα πιο ανατριχιαστικό; Η εφαρμογή θα μπορούσε επίσης να δημιουργήσει μια φιγούρα του νεκρού αγαπημένου σας σε ένα «2D ή 3D μοντέλο» και να μιμηθεί τη φωνή του ενώ εκείνος σας μιλάει.

Ένα chatbot αυτού του είδους ανοίγει μια τεράστια συζήτηση όσον αφορά τα δικαιώματα και την ιδιωτικότητα. «Τεχνικά μιλώντας, μπορούμε να αναδημιουργήσουμε οποιονδήποτε online -αρκεί να έχουμε αρκετά δεδομένα», είχε πει ο Faheem Hussain, ένας βοηθός καθηγητής σε πανεπιστήμιο της Αριζόνα. «Αυτό ανοίγει το κουτί της Πανδώρας όσον αφορά τις ηθικές παραμέτρους».

Τι σημαίνει η πατέντα της Microsoft

Το ζήτημα καταλήγει στην εξής παραδοχή: Όποιος έχει πρόσβαση σε δεδομένα όπως μηνύματα κειμένου, φωτογραφίες, βίντεο και ηχογραφήσεις από τον αποθανόντα θα μπορούσε θεωρητικά να δημιουργήσει ένα εικονικό είδωλο του ατόμου, ακόμα κι αν ο αποθανών δεν θα συμφωνούσε ποτέ σε κάτι τέτοιο ενόσω ζούσε. Μπορείτε, λοιπόν, να ευχαριστήσετε την έλλειψη νομοθεσίας στις περισσότερες χώρες όσον αφορά τα δεδομένα μετά θάνατον.

Φυσικά, οι πατέντες δεν οδηγούν πάντα στην παραγωγή νέων προϊόντων. Σε πολλές περιπτώσεις, εταιρείες φτιάχνουν πατέντες για διαφορετικούς λόγους, όπως για να «θωρακιστούν» απέναντι σε έναν μελλοντικό ανταγωνιστή. Η εξασφάλιση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για ένα chatbot αυτού του είδους θα μπορούσε σίγουρα να είναι ο τρόπος της Microsoft ώστε να διασφαλίσει ότι θα έχει θέση σε οποιαδήποτε μελλοντική αγορά σχετική με τα αποθανόντα αγαπημένα πρόσωπα.

Ακόμα και αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι η Microsoft θα παραγάγει κάτι σχετικό. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να πουλήσει την πατέντα σε κάποια εταιρεία που θα ήθελε να δραστηριοποιηθεί στον τομέα του chatbot μελλοντικά. Φυσικά, πάντα υπάρχει η πιθανότητα αυτή η ιδέα να μην υλοποιηθεί ποτέ.

Και ειλικρινά, αυτό μπορεί και να μην είναι κακό.